हिमालैचुली त्यो पल्लोपट्टी
घाम झुल्क्यो बिहानमा
यत्तिकै बेला मै मरेँ भनेँ
फूल रोप्देऊ चिहानमा
हरियो भुइँ भो, दामले दुई हो
फूल रोप्देऊ चिहानमा
नाइट ब्यान्डको 'रमिते' एल्बममा समेटिएको 'फूल रोप्देऊ चिहानमा' शीर्षकको गीत हो यो। झन्डै छ मिनेटको यो ट्रयाकमा चार मिनेटसम्म बाजाहरूको धुन बज्छ, अनि बल्ल शब्दको पालो आउँछ।
नौ नम्बर ट्रयाकको यो गीत एल्बमकै तेस्रो गीत 'परमा पर'को 'मेल भर्सन' हो। नौ मिनेट लामो यो फिमेल भर्सनमा भने सात मिनेट कटेपछि मात्रै बाजा बज्छ। 'रमिते डाम'मा यस्ता प्रयोग र सरप्राइज धेरै छन्।
लोक अनुभवमा 'समकालीन' स्वाद घोलेर 'आधुनिक चेत' मिसाउने समूह हो 'नाइट'। मौलिक बाजामा रैथाने भाका मिसाएर समाजको विषयवस्तु गीत बनाएका कारण 'तुइन, बासै बगायो, कठोर, झल्का रया बुका'जस्ता गीत मार्फत यसले आफ्नो बेग्लै स्रोताहरूको समूह बनाइसकेको छ।
नाइटले विगतका काम संगीत मार्फत निर्माण गरे यस्तो विशिष्ट शैलीको छाप 'रमिते'भित्रका गीत–संगीतमा पनि पाइन्छ।
नाइटका हर्ताकर्ता जेसन कुँवरका अनुसार रमिते महत्वकांक्षी 'प्रोजेक्ट' हो।
'रमितेको चार भागको श्रृंखलाभित्र आख्यानदेखि सिनेमासम्मको परिकल्पना गरिएको छ। पहिलो भागका लागि 'रमितेः डाम' आख्यान लेखिसकिएको छ। रमिते भाग १ का रुपमा हालै युट्युबमा सार्वजनिक भएका गीत संगीतहरू यही उपन्यासभित्रको हिस्सा हो,' जेसनले भने।
रमिते बहुविधा प्रयोग गरिएको प्रोजेक्ट भएको खुलाउँदै उनी प्रष्ट पार्छन्, 'रमिते मुख्य थिम हो। रमितेः डामपछि पनि रमिते नाम दोहोरिनेछ, तर डामको ठाउँमा अर्को कुनै थिम हुनेछ।'
आफ्नो लेखनलाई आफू बाँचेको समय र समाजको 'आउटलेट' मान्छन् जेसन। रमिते डाममा आफूले कल्पना गरेको समाजको आफ्नै 'रेसनालिटी' भएको उनको दाबी छ। जेसनले डामलाई उपन्यासमा चोटको पर्यायका रुपमा प्रयोग गरेका छन्। जेसनका अनुसार, रमिते डाम सभ्यताले डामेका पात्रहरूको कथा हो। यसका गीतमा ती पात्रहरूको सामूहिक मनोदशाको झलक पनि भेटिन्छ–
चोला एक पटक
छिनमा हराउने हजुर, छिनमै बिलाउने
मन किन कटक, चोला एक पटक
एक थोपा पानी हजुर, संतुकीलाई घटक..
गीत–संगीत मानव सम्बन्ध र उसले बाँच्ने/भोग्ने परिवेशको प्रभावबाट जन्मन्छ। 'रमितेः डाम'मा जेसनले रचेको आख्यान संसारको सन्दर्भ नेपाली समाज नै भएकाले यसभित्रको संगीतमा लोक भाका र लोकबाजाको रैथाने स्वाद भेटिन्छ।
जेसन र निरज शाक्य सन् २००१ तिर 'हेभी मेटल/डेथ मेटल' बजाउँथे। 'माया' ब्यान्डका यी सदस्यहरू कालान्तरमा विविधताले भरिपूर्ण नेपालका लोक संस्कृतितर्फ तानिए।
उनीहरूसँगै थिए विभुषण बस्नेत।
निरज सम्झन्छन्, 'जेसन र विभुषण हरेक पटक कामको सिलसिलामा काठमाडौंबाहिर जाँदा कुनै नयाँ बाजा र भाकाबारे जानकारी बोकेर फर्कन्थे। यसले ब्यान्डका अरु सदस्यमा पनि लोकतर्फ रूचि जगायो।'
२००६ सम्म आइपुग्दा माया ब्यान्ड 'नाइट'मा रुपान्तरण भयो। नामसँगै उनीहरूको रूचि र काम गर्ने शैलीमा पनि व्यापक हेरफेर आयो। केही पुराना, केही नयाँ सदस्य थपघट भई बनेको नाइटले त्यसयता १३ वर्षे यात्रा तय गरिसकेको छ।
यस अवधिमा तराईका समथर फाँटदेखि पहाडी कुना कन्दरासम्म डुल्नु जेसन र नाइटका सदस्यहरूको आदत बन्यो। काठमाडौंभन्दा स्थलगत भ्रमण बढी रुचाउने जेसन भन्छन्, 'काठमाडौंमा केही दिन बस्यो कि उकुसमुकुस हुन्छ।'
स्थलगत भ्रमण नाइटको सिर्जनात्मक खुराक हो। भौगोलिक र जातीय विविधता भएको नेपाली संस्कृतिबाटै उठेका संगीतलाई स्रोतका रुपमा प्रयोग गर्ने अभ्यास नाइटको पहिचान हो। स्थलगत भ्रमण, संगत र अवलोकनले रैथाने बाजा र भाकासँग जोडिएको सांस्कृतिक सन्दर्भ पनि बुझ्न सघाउने जेसनको अनुभव छ।
विगत १२ वर्षको लोकसंस्कृति र परम्परागत शैलीका भाका र धुन पछ्याउँदै हिँडेका जेसनलाई सुरूआती चरणमा नाइटको संगीतलाई कसरी 'अथेन्टिक' बनाउने भन्ने चुनौती थियो।
अचेल चाहिँ कसरी बढीभन्दा बढी 'इनोभेटिभ' बन्ने भन्ने ध्याउन्नमा हुन्छन् उनी।
'रमितेः डाम' उनको यही 'इनोभेटिभ' खोज हो। रमिते श्रृंखलाको यो नौलो र पृथक यात्रा पूरा गर्न नाइटलाई अझै चार पाँच वर्ष लाग्न सक्ने उनको अनुमान छ। यसका लागि नाइटले ब्यान्डभन्दा बाहिरका विभिन्न कलाकारसँग सहकार्य गरिरहेको छ।
गीत बनाउने क्रममा कलम चलाए पनि पहिलो पटक आख्यान लेखेका जेसन अलि पुरानो समयको कथा भन्न चाहन्थे। यो कथा भन्न संगीत माध्यम अपूरो लागेपछि उनले अभिव्यक्तिको फराकिलो क्यानभास परिकल्पना गरे। चित्रकारले थरीथरीका रङ पोतेर सिङ्गो आकृति बनाएझैं रमितेको क्यानभासभित्र श्रव्यदृश्य विधाका अनेक रङहरू घोले। यसै क्रममा उनले काल्पनिक संसार मात्रै रचेनन्, नयाँ लिपि समेत कल्पना गरे।
रमितेको सिडी कभरमै यो लिपि देख्न सकिन्छ।
रमिते डामभित्र मानव, प्रकृति र जनावरका आदिम कथादेखि खोला, नाला, डाँडा, कन्दराका सुस्केरा पनि अटाएको छ। आख्यानभित्र ठाउँठाउँमा स्केच र 'इल्युस्ट्रेसन' प्रयोग छ, जसमा कोरियन कलाकार आइरिन जिह्युन किमले धेरै सहयोग गरेको जेसन बताउँछन्।
नाइटका अघिल्ला गीत संगीतमा निश्चित भूगोल वा जातिको भाका र बाजाअनुसार गाउने, बजाउने कुरामा सचेत हुनुपर्थ्यो। आख्यानको संसार काल्पनिक भएकाले यस पटक पहिलाभन्दा निर्वाध ढंगले काम गर्ने स्वतन्त्रता पाएको नाइटका सदस्यहरूको अनुभव छ।
उपन्यासका लागि संगीत बनाउने अनुभव उत्साहका साथ सुनाउँछन् निरज, 'जेसनले उपन्यासको कथाअनुसार हामीलाई पात्र बनाएको छ, र ऊ आफैं पनि एउटा पात्र बनेर रिहर्सल गरेका छौं।'
निरज रिक्टे बनेका छन् भने जेसन खिलेको भूमिकामा रिहर्सल गर्छन्। नाइटकी नयाँ सदस्य गायिका सुगमा गौतमलाई 'भ्वाइस अफ उगा'को भूमिका दिइएको छ। कान्छा सदस्य सुधीर आचार्य धुसे र शिव कुमार खत्री चाहिँ धर्केको भूमिकामा छन्।
नाइटभन्दा बाहिरका कलाकारमा गायक अन्जानबाबु, गायिकाद्वय सीम्मा राई र ईरानी भाम सुन्दरीले उपन्यासको पात्रका रुपमा काम गरिरहेका छन्।
पात्रमा रुपान्तरण हुने यो प्रक्रिया नाटकको रिहर्सलजत्तिकै भइरहेको सुधीर र सुगमाको अनुभव छ।
स्थलगत भ्रमण वा रिहर्सल गर्दैमा गीत राम्रो बन्ने होइन भन्ने नाइटका सदस्यहरूलाई थाहा छ। गीतमा शब्द लेख्ने र धुन भर्ने प्रक्रिया 'ट्यान्जिबल' मात्रै नभई 'इन्ट्यान्जिबल' पनि हुन्छ भन्ने कुरा यसका सदस्यहरूले आफ्नै अनुभवबाट सिकेका छन्।
नाइट ब्यान्डले बनाएको बाँसको बाजा। तस्बिरः नाइट ब्यान्डत्यसैले सकेसम्म जेसनको परिकल्पनामा आफ्नो सुझाव र अपनत्व दिँदै–लिँदै रमिते प्रोजेक्टलाई नै सामूहिक कामको रुप दिन आफूहरूले सक्दो प्रयास गरेको ब्यान्डका सदस्य शिव र सुधीर बताउँछन्।
नाइटले काठमाडौं उपत्यकाका नेवार, तराईका सतार र थारुका संगीतदेखि कर्णालीका ठाडी भाकासम्मलाई स्रोतामाझ पुर्याइसकेको छ। किराँती, दमाई, नेवार समुदायमा प्रचलित बाजाहरू बजाउन मात्र होइन, नयाँ बाजा बनाउनमा समेत सीप खर्चिंदै आएको समूह हो यो।
रमिते डामकै लागि भनेर बाँसको नयाँ बाजा बनाइएको छ। थुङ, मादल, नगरा, ट्याम्को, टुंगना, पिवांचा, दमाहा, मुरली, सारंगी, ब्याम्बो म्यालेट, पात लगायत बाजा प्रयोग गरी नेपाली मौलिक बाजाको मिठास रमितेः डामको सांगीतिक विशेषता हो।
जेसनले लेखेको 'रमिते डाम' नेपाली र अंग्रेजी दुवै भाषामा सार्वजनिक हुनेछ। रमितेका आगामी श्रृंखलाले थप 'इनोभेटिभ' बनाउने अपेक्षा उनीहरूको छ।
नयाँ सिर्जना बोकेर आफ्नो समूहको नेतृत्व गर्दै प्रस्तुति दिन फ्रान्स र स्पेन जाने तयारीमा लागेका जेसनले उत्साहित हुँदै आफ्नो खुसी साटे।
'उपन्यास जर्मनीको एक जना नाटक निर्देशकले जर्मनमा पनि अनुवाद गर्ने भएका छन्, जुन जर्मनीकै प्रकाशकले प्रकाशन गर्नेछ।'
