सन् २००६ मा श्रीलंकामा भएको दशौं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) का लागि नेपालको तेक्वान्दोको अन्तिम छनोट कहिल्यै बिर्सन सक्दैनन्, अशोक खड्का।
त्यो छनोट जित्दै देशका लागि खेल्ने उनको सपना थियो। तर छनोटका दौरान गम्भीर घाइते भएका अशोकको खेल जीवनमै उथलपुथल भयो। खुट्टामा लागेको चोटका कारण १३ महिनामा १४ पटक अप्रेशन गर्न पर्यो।
यो पनि :- १४ पटक अप्रेसन गरिएको खुट्टाले राष्ट्रिय खेलकुदमा स्वर्णदेखि विश्व च्याम्पियनसिपको निर्णायकसम्म
खेल जीवनकै सुरुवातमा धक्का लागेका अशोकको अहिले भने सफलताको ग्राफ निरन्तर उकालो लागिरहेको छ। खेलाडी जीवनमा सोचेजस्तो सफलता हात नपरे पनि अहिले देशको प्रतिनिधित्व गर्दै उनी तेक्वान्दोको निर्णायक बनेर विश्वका विभिन्न देशका अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता सञ्चालन गरिरहेका छन्।
सन् २०१८ मा अन्तर्राष्ट्रिय रेफ्री कोर्स गरेपछि उनलाई फुर्सद छैन। देशविदेशका प्रतियोगिताका खेल सञ्चालन गर्न भाइनभ्याइ छ।
२०१८ उनले तेक्वान्दोको पुम्से र गेरोगी दुवै विधाको रेफ्री कोर्स गरे। उनी पुम्से विधातर्फ भने कोर्ष गर्ने मध्येका उत्कृष्ट सहभागी ठहरिए। एक वर्षपछि उनले पारा रेफ्री कोर्ष समेत गरे। जसका कारण उनी विश्वका जुनसुकै स्तरका तेक्वान्दो प्रतियोगिताको निर्णायक हुन योग्य भए।
हालसम्म उनले विश्वका २३ देशका तेक्वान्दो प्रतियोगितामा निर्णायक बनेर काम गरिसकेका छन्। कतिपय देशमा दोहोर्याएर पनि पुगेकाले उनले सञ्चालन गरेको प्रतियोगिता संख्या ३८ नाघिसकेको छ। उनले गेरोगीतर्फ २७ विश्व वरीयता प्राप्त प्रतियोगिता र पुम्सेतर्फ ९ विश्व वरीयतामा समावेश हुने प्रतियोगिताका खेल सञ्चालन गरेका छन्। उनले सञ्चालन गरेका ३८ प्रतियोगितामध्ये उनी ९ प्रतियोगितामा त उत्कृष्ट निर्णायक घोषित भएका थिए।
गत महिना उनी विश्व वरीयता जी-१ प्रतियोगिता किम योङ कप तेक्वान्दो च्याम्पियनसिप निर्णायकको भूमिका निर्वाह गर्न दक्षिण कोरियाको मुजु गएका थिए। दक्षिण कोरियाबाटै उनी इस्ट एसियन युथ गेम्स २०२३ मा खेल सञ्चालन गर्न मंगोलिया पुगे।
गत वर्ष अशोकले बुल्गेरियाको सोफियामा भएको तेक्वान्दोको जुनियर विश्व च्याम्पियनसिपमा निर्णायकको भूमीका निर्वाह गरेका थिए। उनी प्रतियोगिताको उत्कृष्ट रेफ्री मध्येका एक थिए।
हालसम्म उनी नेपालसहित थाइल्यान्ड, अस्ट्रेलिया, जर्मनी, जोर्डन, जापान, भारत, ब्राजिल, मलेसिया, बेल्जियम, अमेरिका, मेक्सिको, पाकिस्तान, दक्षिण कोरिया, स्विडेन, अस्ट्रिया, बुल्गेरिया, उज्वेकिस्तान, मंगोलिया, रसिया, ट्युनिसिया, अजरबैजान र क्यानडाको तेक्वान्दो प्रतियोगितामा निर्णायक बनेर काम गरिसकेका छन्।
नेपाल सरकारले उनलाई २०७८ सालमा खेलकुद प्रतिभा पुरस्कारअन्तर्गत निर्णायकतर्फको राष्ट्रिय पुरस्कार समेत प्रदान गरेको थियो।
यसरी नेपालको प्रतिनिधित्व गर्दै विश्व घुमिसकेका अशोक ती प्रतियोगितामा कसरी छानिन्छन् त?
‘कतिपय राम्रा प्रतियोगितामा आफूले निवेदन दिनु पर्छ भने कतिपय प्रतियोगिताका आयोजकले आफै इमेल गरेर बोलाउनु हुन्छ,’ उनले भने।
धेरै अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताका खेल सञ्चालन गरेपछि अहिले निमन्त्रणा आउने क्रम बढेको अशोकको अनुभव छ।
ती प्रतियोगिताको खेल सञ्चालन गरेबापत उनले दैनिक १५० अमेरिकी डलर भत्ता पाउछन् भने खान र बस्न व्यवस्था हुन्छ। तर हवाइ टिकट भने आफै बेहोर्नु पर्छ। ठूला प्रतियोगिता भए कहिलेकाँही आयोजकले नै हवाइ टिकट काटिदिने अशोकले बताए।
‘विश्व तेक्वान्दोको नियमअनुसार दैनिक १५० डलर भत्ता आउँछ। तर अधिकांस प्रतियोगितामा आफै प्लेन टिकट काट्नु पर्छ। यसले गर्दा प्रतियोगिताका लागि जाँदा आफ्नो खर्च लाग्छ,’ उनले भने।
यसरी प्रतियोगिता जादा उनले खेलकुद परिषद लगायतका संस्थासँग पनि सहयोग माग्ने गरेका छन्।
‘सधैं आफ्नै खर्चमा जादा धान्न सक्ने कुरा पनि भएन। खेलकुद परिषदलगायतका संस्थासँग सहयोग मागेर अहिलेसम्म आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय निर्णायकको भूमीकालाई निरन्तरता दिइरहेको छु,’ अशोकले भने, ‘परिवारको पनि ठूलो साथ र सहयोग भएकाले निरन्तर अघि बढ्न उत्प्रेरणा मिलिरहेको छ।’
खेल सञ्चालन गर्दा उनले अहिलेसम्म कुनै अप्ठेरोको सामना गर्न भने परेको छैन। किनभने उनी तेक्वान्दोको सबै नियममा अपडेट भइरहन्छन् र नियमलाई कडाइका साथ प्रतियोगितामा लागू गर्छन्।
‘तेक्वान्दो ओलम्पिक खेल भएकाले यसको स-सना कुराको पनि नियम छन्। हरेक नियमलाई मैले शूक्ष्म तरिकाले अध्ययन गरेको छु। अर्कोतर्फ प्रतिस्पर्धाको दौरान प्रविधिको पनि प्रयोग हुन्छ। अंक सेन्सरको सहयताले दिइन्छ,’ उनले भने, ‘भाषाको पनि महत्वपूर्ण भूमीका हुन्छ। जुन देशमा गए पनि बोल्ने अंग्रेजी नै हो। नियम अंग्रेजीमै हुन्छ। त्यसैले अंग्रेजीमा पनि ध्यान दिनुपर्छ।’
आफूलाई निरन्तर तेक्वान्दोका नियम तथा गतिविधिमा अपडेट गराएर निष्पक्ष ढंगबाट खेल सञ्चालन गरेकै कारण विश्वका प्रतियोगिताबाट निमन्त्रणा आउने गरेको अशोकले बताए।
खेलाडी भएर चाहेको जस्तो सफलता हात पार्न नसके पनि उनले निर्णायकको भूमीकमा भने आफूलाई सफल बनाएका छन्।
‘यस क्षेत्रको प्यासनकै कारण निर्णायकको भूमीकामा काम गर्दा पाउदा खुसी लाग्छ। अझ विभिन्न देशमा नेपालको प्रतिनिधित्व गर्दा गर्व महसुस हुन्छ,’ उनले भने।
दुई दर्जन देशमा प्रतियोगिता सञ्चालन गरेका अशोकको अब निर्णायकको रुपमा ओलम्पिकमा खेल सञ्चालन गर्ने धोको छ।
पेरिस ओलम्पिक २०२४ मा विभिन्न कारणले उनले निर्णायकका लागि निवेदन दिन पाएनन्। ‘यसपटक नभए पनि अर्को पटकको ओलम्पिकको खेल सञ्चालन गर्ने निर्णायकामा छनोट हुन अहिलेदेखि तयारीमा लागेको छु,’ उनले भने।
