आन्तरिक उपभोग र निर्यातको दृष्टिले तुलनात्मक लाभयुक्त क्षेत्रमा पर्ने जलविद्युत आयोजनामा बैंकहरूको लगानी बढ्दै गएको छ।
निजी क्षेत्रबाट बनेका जलविद्युत आयोजनाहरूमा ७० देखि ७५ प्रतिशतसम्म लगानी बैंकहरूले गरेका छन्। राष्ट्र बैंकको तथ्यांक अनुसार निजी जलविद्युत आयोजनामा बैंकहरूको लगानी ४ खर्ब २७ अर्ब रूपैयाँ पुगेको छ।
तिनैमध्ये नबिल बैंकले जलविद्युत आयोजनालाई आफ्नो लगानीको मुख्य क्षेत्रका रूपमा लिएको छ।
नबिलले अहिलेसम्म ५८ वटा जलविद्युत आयोजनामा कर्जा लगानी गरेको छ। यी आयोजनाको कुल क्षमता २ हजार ९ सय २८ मेगावाट छ।
बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत मनोज ज्ञवालीका अनुसार नबिलले जलविद्युत आयोजनाहरूमा ७१ अर्ब रूपैयाँ लगानी गरेको छ।
यो भनेको बैंकिङ क्षेत्रबाट जलविद्युतमा लगानी भएको कुल कर्जाको झन्डै १७ प्रतिशत हो। यसमा जलविद्युत क्षेत्रमा जाने गरी स्वीकृत भएका कर्जासमेत पर्छन्।
'जलविद्युत आयोजनामा भएको लगानीमा नबिलले नेतृत्वदायी भूमिका खेल्दै आएको छ,' ज्ञवालीले भने, 'हामीले ०.९९ मेगावाटको अविरल जलविद्युतदेखि ९०० मेगावाटको अरूण–३ जस्ता ठूला आयोजनामा लगानी गरेका छौं।'
बैंकले विभिन्न क्षमताका जलविद्युत आयोजनामा ६ करोड ५० लाखदेखि ४ अर्ब ४८ करोड रूपैयाँसम्म लगानी गरेको उनले जानकारी दिए।
आजभन्दा ४१ वर्षअघि निजी क्षेत्रकै पहिलो बैंकका रूपमा सञ्चालनमा आएको नबिल जलविद्युतमा लगानी गर्ने पहिलो बैंक पनि हो।
विक्रम सम्बत् १९६८ सालमा नेपालकै पहिलो फर्पिङ जलविद्युत आयोजना निर्माण भएको थियो। बेलायत सरकारको सहयोगमा निर्माण भएको त्यो आयोजनापछि ठूला जलविद्युत आयोजनाहरू विदेशी दातृ निकाय र वैदेशिक लगानीकर्ताबाट मात्र बन्दै आएका थिए।
२०५५ सालमा आएर पहिलोपटक बैंकले जलविद्युत क्षेत्रमा लगानी गर्यो। त्यो बेला ७.५ मेगावाटको इन्द्रावती तेस्रो जलविद्युत आयोजनामा लगानी गर्ने बैंक नबिल (तत्कालीन नेपाल अरब बैंक) नै थियो।
त्यो आयोजना निजी क्षेत्रबाट विकास भएको एक मेगावाटभन्दा ठूलो क्षमताको पहिलो आयोजना पनि हो।
सुरूआतदेखि नै जलविद्युत क्षेत्रलाई प्राथमिकतामा राखेर लगानी गरेको नबिलले आफ्नो त्यो साख आजसम्म कायम राखेको ज्ञवाली बताउँछन्।
'हामीले पुरानो साख जोगाएका मात्र छैनौं, त्यसलाई थप अगाडि बढाइरहेका पनि छौं,' उनले भने, 'जलविद्युत क्षेत्रमा नबिल बैंकले गरेको लगानीको आँकडाले यही देखाउँछ।'
नेपालमा दैनिक ३ हजार ६ सय मेगावाट जलविद्युत उत्पादन भइरहेको छ। त्यसमध्ये निजी क्षेत्रबाट निर्माण भएका आयोजनाको उत्पादन क्षमता २ हजार ९ सय मेगावाट बराबर छ।
त्यसमध्ये नबिलले लगानी गरेका मुख्य जलविद्युत आयोजनामा १०६ मेगावाटको जगदुल्ला जलविद्युत, ७३ मेगावाटको सानिमा मध्य तमोर, ४० मेगावाटको माथिल्लो चमेलिया र ३७ मेगावाटको त्रिशूली–३ बी छन्।
जगदुल्ला जलविद्युतमा ४ अर्ब ४६ करोड, सानिमा मध्य तमोरमा १ अर्ब ६७ करोड, माथिल्लो चमेलियामा २ अर्ब १४ करोड र त्रिशूली–३ बीमा २ अर्ब ५० करोड रूपैयाँ लगानी गरेको ज्ञवालीले जानकारी दिए।
नबिल नेपालको पहिलो संयुक्त लगानीको बैंक हो। सरकारी लगानीका बैंकहरू मात्र सञ्चालनमा रहेका बेला नबिल आएको थियो।
त्यो समय नेपाली समाजमा सरकारी जागिरको मोह अत्यधिक थियो। त्यस्तो समय युवाहरूलाई बैंकिङ क्षेत्रमा आकर्षित गर्न पनि नबिलले ठूलो योगदान गरेको ज्ञवाली बताउँछन्।
यसबाहेक नेपालमा डिजिटल बैंकिङ भित्र्याउनदेखि सरकारलाई कर तिर्नमा समेत अग्रणी रहँदै आएको ज्ञवालीको भनाइ छ।
कुनै भौतिक शाखा कार्यालयबिना पूर्ण रूपमा डिजिटल प्रविधिबाट बैंकिङ सेवा दिने 'निओ बैंक' को सुरूआत पनि नबिलले नै गरेको उनले बताए।
'बैंकले केही वर्षदेखि नेपालको दिगो विकास लक्ष्यलाई आत्मसात गर्दै आएको छ,' उनले भने, 'यो लक्ष्य परिपूर्तिका लागि बैंकले आफ्नो कारोबारमा वातावरण, समाज र सुशासनसँग सम्बन्धित सिद्धान्त अनुसरण गरिरहेको छ।'
वातावरण संरक्षण, सामाजिक समावेशीकरण, उत्तरदायी लगानी प्रवर्द्धन र वित्तीय साक्षरता विस्तारमा पनि बैंकले जोड दिएको उनको भनाइ छ।
नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमाथि नाम चलेका ठूला व्यवसायीलाई मात्र कर्जा दिएको आरोप लाग्छ। यस्तोमा नबिलले थोरै रकम लगानी गरेर व्यवसाय सुरू गर्न चाहने नवउद्यमीहरूलाई पनि साथ दिँदै आएको ज्ञवाली बताउँछन्।
'आफ्नै व्यवसाय सुरू गर्न चाहेका नवउद्यमीहरूको सपना पूरा गर्न नबिलले हमेसा साथ दिइरहेको छ,' उनले भने, 'नबिल बैंकबाट ६ लाख रूपैयाँ कर्जा लिएर व्यवसाय सुरू गरेका व्यक्तिहरू अहिले करोडपति भएका उदाहरण धेरै छन्।'
'बैंकिङ सेवाको दृष्टिबाट हेर्ने हो भने अहिले हामी सगरमाथाको चुचुरोमा छौं, यहाँ टिकेर बस्नु हाम्रो निम्ति सबभन्दा ठूलो चुनौती हो,' प्रमुख कार्यकारी ज्ञवालीले भने।
***
-1746009348.jpg)
