फागुन दोस्रो साताको कुरा हो!
सिराहा औरही गाउँपालिका वडा नम्बर ५ का दीपक मल्लिक र उनकी श्रीमती अनिता घरमा थिएनन्। उनीहरू दुवैजना गाउँपालिकाकै कार्यालयमा सरसफाइको काम गर्छन्।
त्यो दिन उनीहरूका पाँच जना छोराछोरी मात्रै घरमा थिए।
दीपक कार्यालयमा काम गरिरहँदा त्यहाँका कर्मचारीहरूले उनको घर भत्काइरहेको जानकारी दिए। उनी आफ्नो काम सकेर फर्किंदा घर भताभुंग भइसकेको थियो।
छरपस्ट थिए घरका सामग्री।
यस्तो दृश्य देखेपछि उनले आफूलाई केहीबेर सम्हाल्नै सकेनन्।
‘घरको सामानहरू पनि केही निकाल्न पाएकै थिएनौं, आधाभन्दा बढी सामान त्यही पुरियो,’ मल्लिकले भने, ‘छोराछोरी ससाना भएकाले उनीहरूले केही सामान निकाल्न सकेनछन्।’
उनका अनुसार उनी पुग्दा भत्किएको घर हेर्न ठूलो संख्यामा छिमेकीहरू भेला भएका थिए। छिमेकीहरू मात्र नभई वडाध्यक्ष र पालिकाको अध्यक्ष पनि त्यहीँ थिए। त्यही कारण उनी अवाक् भए।
उनी त्यहाँ पुग्नसाथ पालिका अध्यक्ष शिव यादवले उनलाई उक्त घर भत्काएबापत अन्त सारिदिने र त्यहाँ केही धुर जग्गा दिने भनेर जानकारी गराए। उनले पनि अध्यक्षले भनेपछि केही नाइँनास्ती गर्न सकेनन्।
‘पालिका अध्यक्षले भनेका थिए, यहाँ महायज्ञ हुँदैछ, बीचमा पर्यो तिमीलाई अन्त सारिदिन्छौं,’ मल्लिक भन्छन्, ‘पालिका अध्यक्षले नै त्यस्तो भनेपछि म केही बोल्न सकिनँ, राम्रो ठाउँमा सारिदिए हुन्छ भनेर चुपचाप सहेँ।’
उनको गाउँमा चैत १७ गतेदेखि महायज्ञ हुँदैछ। त्यसका लागि उनको घर आसपासको ठाउँ सिँगारपटार गर्न थालिएको छ।
गाउँको रोगन फेरिँदै गर्दा उनको घर भने भताभुंग भयो।
समाज र आफ्नो जागिर जाने डरले केही भन्न नसकेको उनले बताए।
उनका परिवार २०५० सालदेखि त्यहाँ बस्दै आएका थिए। सुरूआती चरणमा उनका बुवा अहिले भत्काइएको घरबाट उत्तरतर्फ ५ सय मिटर अगाडि बस्थे। त्यहाँ नजिककै घरधनीले जग्गा बेचेपछि उनका परिवारलाई लखेटिएको थियो।
२०६९ सालदेखि भने ऐलानी जग्गामा समुदायको मानिसहरूको सहयोगमा त्यहाँ बस्न थालेका हुन्। उनीहरूको जिन्दगी टहरामै कटिरहेको थियो। ५ वर्षअघि केन्द्र सरकारको बजेटमा ‘जनता आवास कार्यक्रम’ ले दुई कोठे पक्की घर बनाइदिएको थियो।
‘बल्ल बल्ल सरकारले बनाइदिएको घर पनि वडाले भत्काइदियो,’ मल्लिकले भने, ‘यहाँ यज्ञ लगाउने भन्दै घर भएको ठाउँको माटोसमेत निकालेर फालिएको छ। डोमको घरको माटो भएकाले निकालेर फालेको सुन्नमा आएको छ।’
उनले भने अनुसार उनको घर भत्काइएको ठाउँको माथिल्लो भागको माटोसमेत निकालेर फालिएको तस्बिरमा देखिन्छ। तर उनले आफूमाथि भएको जातीय विभेदबारे जागिर जाने डरले कानुनी प्रक्रिया अगाडि बढाएका छैनन्।
‘अध्यक्षज्यूले नै अन्त बस्नु भनेपछि के भन्नु? समाजमा मिलेर बस्नुपर्छ भनेर चुप लागेर बस्यौं,’ उनले भने।
उनका परिवारलाई पालिकाले भत्काइदिएको घरभन्दा ५/७ सय मिटर अगाडि बाँसले बारेर दुई कोठाको घर बनाइदिएको छ। तर त्यहाँ बत्ती–पानी केही पनि सुविधा छैन।
‘२०/२५ दिनसम्म पनि पालिकाले बत्ती–पानी राखिदिएको छैन। यसबारे भन्दा केही दिन पर्खिनु भनेर टारिराखेको छ। हामीले बोलेको कसैले सुन्दैनन्,’ उनले भने।
उनकी श्रीमती अनिताले भने आफूहरू दलित भएकै कारण महायज्ञ हुने आसपासमा बस्न नहुने भन्दै घर सारिएको आरोप लगाउँछिन्।
‘हामी बुढाबुढी नै नभएको बेला घर भत्काइयो,’ उनले भनिन्, ‘हामी बाहिर कुरा गर्छौं भनेर हतारहतार हामीलाई बाँसको घरमा राखियो।’
उनीहरूको घर भत्काइएको केही दिन अर्थात फागुनको अन्तिम साता बाँसको घर बनाएर पालिकाले सारिदिएको हो। त्यहाँ सार्दै पालिकाले बत्ती र कलको व्यवस्थापन गरिदिने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको अनिता बताउँछिन्।
‘बत्ती, कल राखिदिने भनेर वडाध्यक्ष र पालिका अध्यक्षले मान्नुभएको थियो,’ अनिताले भनिन्, ‘अहिले वास्तै गर्नुभाको छैन। हामी टुकी बत्ती बालेर बसिरहेका छौं। पानी लिन पनि टाढा स्कुलमा जानुपर्छ।’
पालिकाले गरेको निर्णयमा केही बोल्दा जागिर जाने डरले आफूहरूले कहीँकतै केही भन्न नसकेको उनले बताइन्। आफूहरू भन्न कहाँ जाने? जहाँ जानुपर्ने हो। उनीहरूले नै घर भत्काइदिएपछि कतै जाने ठाउँ नभएको उनले पीडा पोखिन्।
औरही गाउँपालिकाका अध्यक्ष शिवजी यादवका अनुसार दीपक मल्लिकको घर भत्काउनका लागि तीन वर्षअगाडि देखि नै भत्काउने कुरा भइरहेको थियो। फागुन ११ गते मञ्जुरीनामा दिएको गाउँपालिकाका अध्यक्ष यादवले जानकारी दिए।
उनका अनुसार उनी बसेको ऐलानी जग्गा भएकाले उनीहरूकै सहमतीमा भत्काइएको हो। त्यहाँ सवा तीन करोड रूपैयाँ लगानी गरेर कृषिबजार ब्यवस्थापन गर्ने कार्यालय बन्दैछ।
'महायज्ञ सुरू हुँदैगर्दा घर भत्काउनु मेरो लागि दुर्भाग्य भयो,' उनले भने, 'महायज्ञ सकिनासाथ निमार्णको काम सुरूआत गर्ने भनेर भत्काइएको हो।'
चैत १७ गतेदेखि सुरू भएको महायज्ञ २७ गते सकिनेछ। उक्त यज्ञ पालिका र स्थानीयहरूको सहयोगमा हुन लागेको हो।
यस यज्ञका आयोजक बजरंगी बाबाले दीपकको घर भत्काउन लगाएको आरोप लगाइएको छ। यो सत्य नभएको उनको भनाइ छ। यज्ञ हुनु र घर भत्काउने एउटा संयोगमात्र रहेको उनी बताउँछन्।
जिल्ला प्रशासन कार्यालयका प्रमुख बासुदेव दाहालले धरधनीले मञ्जुरीनामा दिएकाले भत्काइदिएको बताएका छन्। पालिकाले अर्को ठाउँमा घर बनाइदिने भनेपछि सहमतिमा नै भत्काइएको उनको भनाइ छ।
‘अहिलेसम्म घर भत्काइएका व्यक्तिहरू हाम्रो सम्पर्कमा आउनु भएको छैन। त्यसैले अहिले थप अन्य जानकारी छैन,’ प्रमुख दाहालले भने।
यसबारे समचारहरू आएपछि जिल्ला प्रहरी कार्यालय सिरहाका प्रमुख एंव रमेश पण्डितले यस घटनाबारे बुझ्ने काम भइरहेको जानकारी दिए।
उनका अनुसार पालिकाले जग्गा छाड्न भनेर पटकपटक ताकेता गरेको पत्र भेटिएको छ।
पालिकाले उक्त जग्गा खाली गर्न भनेर कात्तिक २७ गते ३५ दिने सूचना निकालेको थियो। त्यसपछि पुस ४ गते १५ दिने सूचना निकालेको थियो। पुस २२ गते ७ दिने र माघ २० गते तीन दिने सूचना जारी गरेको भेटिएको एसपी पण्डितले बताए।
त्यसैगरी पालिकाले दीपकलाई उपस्थित हुन भनेर समेत पत्राचार गरेको उनले बताए।
‘श्रीमान पालिका प्रमुखज्यू, म सिराहा बस्ने दीपक टहरा बनाएर बसोबास गर्दै आएकोमा हाल त्यो जग्गामा कृषि बजार व्यवस्थापन गर्न ठेक्का प्रक्रियामा समेत गइसकेकोले म आफ्नो खुसीराजीले सुजता मावि भन्दा पश्चिम बसोबास सरेको छु। त्यसमा कुनै किसिमको दाबी विरोध गर्ने छैन,’ एसपी पण्डितले उक्त पत्र उदृत गर्दै भने, ‘यसरी उहाँले हस्ताक्षर र छाप समेत लगाएको पत्र भेटिएको छ।’
पालिकाले घर बनाइदिएपछि आफै खाली गराएको भनेर प्रशासकीय अधिकृतले पनि बताएको उनले बताए।
यो पनि:
महायज्ञ गर्न दलित परिवारको घर भत्काइएको घटनाबारे बुझ्न खटाइयो प्रहरी
