२०८१ जेठभित्रै बुटवलको कालिकापथमा रहेका बिजुलीका हाइटेन्सन–पोल (धेरै खुट्टा भएका फराकिला) हटाएर मोनो–पोल (एकखुट्टे) राख्ने भनिएको थियो। तर अहिलेसम्म मोनो–पोल जडान हुन सकेको छैन।
बीचमा आधा सडक नै ढाकिने गरी राखिएका हाइटेन्सन–पोलका कारण सडक साँघुरो भएको छ। यसले दुर्घटना जोखिम पनि बढाएको छ।
गत वैशाख २० गते तिलोत्तमा नगरपालिका वडा नम्बर–२ शंकरनगरका २० वर्षीय गोपाल टण्डन दुर्घटनामा परे। मोटरसाइकल चलाइरहेका गोपाल राती सवा दुई बजेतिर हाइटेन्सन–पोल घेरिएको पर्खालमा ठक्कर खाएका थिए।
उनी ठोक्किएर मोटरसाइकल सहित पर्खाल भित्रको झाडीमा उछिट्टिएका थिए। उनको शव दुई दिनपछि सोमबार मात्र फेला परेको थियो।
पछिल्लो समय कालिकापथ क्षेत्र बुटवलको आधुनिक सहरका रूपमा विस्तार भइरहेको छ। बाक्लो बस्तीको बीचमा बनेको चार लेन सडकले सवारी साधनको चापसँगै व्यापार–व्यवसाय पनि बढाएको छ। बुटवल बसपार्कदेखि योगिकुटीसम्म होटल तथा रेस्टुरेन्ट भरिएका छन्।
होटल तथा रेस्टुरेन्ट व्यवसायीहरूले कालिकापथ क्षेत्रलाई रात्रिकालीन बजारका रूपमा विकास गर्नुपर्ने भन्दै सोही अनुसार क्याफे, बार र क्लब खोल्ने क्रम पनि बढ्दो छ। तर सडक बीचमा रहेका मुख्य प्रसारण लाइनका हाइटेन्सन–पोलले एकातर्फ जोखिम बढाएका छन्, अर्कातर्फ सहरको सौन्दर्य घटाएका छन्।
त्यसैलाई मध्यनजर गर्दै एकखुट्टे मोनो–पोल राख्ने गरी २०८० पुस २९ गतेदेखि काम सुरू गरिएको थियो। विद्युत प्राधिकरण बुटवल ग्रिडले जमिनमुनिको माटो परीक्षण गरी हाइटेन्सन–पोल हटाएर मोनो–पोल जडानको काम थालेको थियो।
काम सुरू गर्दा पाँच महिनाभित्रै अर्थात्, २०८१ जेठभित्रै मोनो–पोल मार्फत प्रसारण लाइन जडान गरिने भनिएको थियो। तर १६ महिना हुँदा समेत मोनो–पोल जडान गरिएको छैन। काठमाडौंको युनाइटेड ब्रदर्सले नेपाल विद्युत प्राधिकरणसँग तीन करोड ६५ लाख रूपैयाँमा चार वटा मोनो–पोल जडान गर्ने ठेक्का सम्झौता गरेर काम गरिरहेको छ।
प्राधिकरण बुटवल ग्रिडका इञ्जिनियर सूर्य पाण्डेका अनुसार मोनो–पोल जडानका लागि जग हालेर आधार बनाउने काम सकिएको छ। जगमा हालिएको माटो र सिमेन्टको संरचना मिल्न केही समय लाग्ने बताए। त्यस्तै हाइटेन्सनबाट मोनो–पोलमा प्रसारण लाइन स्थानान्तरण गर्दा बुटवलदेखि पश्चिम सबै क्षेत्रको विद्युत आपूर्ति बन्द हुने भएकाले ढिलाइ भएको उनले बताए।
माटो परीक्षणको काममा केही समय ढिलो भए पनि अब 'बेसमेन्ट' बनाउने काम सकिएको र केही दिनमै जग र सिमेन्टका संरचना तयार भइसक्ने उनले बताए। तर विद्युत आपूर्ति बन्द गर्नुपर्ने भएकाले विकल्प खोजेर मात्र प्रसारण लाइन स्थानान्तरण गरिने पनि उनको भनाइ छ।
'गाडीका लागि राष्ट्रिय राजमार्ग भनेजस्तै बुटवलदेखि पश्चिमतर्फको विद्युतका लागि यही नै राष्ट्रिय प्रसारण लाइन हो। यहाँ थोरै समय विद्युत प्रसारणमा अवरोध हुँदा बुटवलदेखि पश्चिम नेपालसम्मै असर हुन्छ,' इञ्जिनियर पाण्डेले भने।
खोलामा पानीको बहाब बढ्न थालेपछि विद्युत उत्पादन बढ्ने र पश्चिम क्षेत्रको उत्पादनले पश्चिमतर्फको बिजुलीको माग धान्न सक्ने अवस्थामा पुगेपछि बल्ल यहाँको प्रसारण लाइन मोनो–पोलमा सारिने उनले बताए।
'अहिले दिनरात काम गरे पनि प्रसारण लाइन सार्न १५ देखि २० दिनसम्म लाग्छ। त्यो अवधिमा अहिलेको प्रसारण लाइनमा विद्युत बन्द गर्नुपर्छ। यस्तो चर्को गर्मीमा केही मिनेट मात्र बिजुली नहुँदा सबै क्षेत्र ठप्प जस्तै हुन्छ। त्यसैले विकल्प बिना स्थानान्तरण गर्न कठिन छ,' पाण्डेले भने।
कालिकापथ सडक अन्तर्गत बुटवल–११ होराइजन चोकदेखि बुटवल र तिलोत्तमाको सीमाक्षेत्र योगिकुटीसम्म सडकको बीचमा चार वटा बडेमानका हाइटेन्सन–पोल छन्। तिनै पोलमार्फत बुटवलदेखि पश्चिमतर्फ १३२ केभी डबल सर्किट प्रसारण लाइन लगिएको छ।
ठूला र भद्दा हाइटेन्सन–पोलले सडकको आधा भन्दा धेरै भाग ओगटेका छन्। बाक्लो बस्ती र सडक बीचबाट लगिएको तार र सडक बीचको दुरी जम्मा साढे ५ मिटर छ। ठूला गाडीले तार छोएमा ठूलो दुर्घटना हुने जोखिम छ।
यहाँ अब दुइटा ३०/३० मिटरका र दुइटा ३२/३२ मिटरका मोनो–पोल जडान गरिनेछ। जमिन र तार बीचको दुरी ९ मिटर हुनेछ। प्राधिकरणका अनुसार नेपालका लागि नयाँ अभ्यासको रूपमा जडान गर्न लागिएका मोनो–पोल भारतको राजस्थानबाट ल्याइएका हुन्।
