ग्लोबल नेपाली
पश्चिम अफ्रिकाको मुलुक नाइजेरियामा 'डांगोटे समूह' नामको ठूलो व्यापारिक घराना छ।
यो समूहले अफ्रिकामा नुन, मैदा, चिनी, चामल, पास्ता, चाउचाउ, सिमेन्ट, पेट्रोलियम पदार्थ, युरिया मल, सवारी साधन इत्यादि उत्पादन गर्छ। प्याकेजिङमा पनि काम गर्छ।
यही समूहको व्यवस्थापकीय तहमा छन् नेपाली प्राविधिक हिक्मत थापा।
उनी सन् २००६ मा भारतमा चाउचाउ उद्योग स्थापनाका लागि काम गर्दै थिए। त्यही बेला डांगोटे समूहमा काम गर्ने प्रस्ताव आयो। सन् १९९१ मा धरानको केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पस, हात्तीसारबाट 'खाद्य प्रविधि' मा स्नातक तहको पढाइ पूरा गरेका थापासँग नेपालमा चाउचाउ लगायत विभिन्न खाद्य प्रशोधन कम्पनीमा काम गरेको अनुभव थियो। त्यही अनुभवले उनी अफ्रिकी मुलुक नाइजेरिया पुगे।
'नाइजेरियामा रहको डांगोटे समूह पश्चिम अफ्रिकाको सबभन्दा ठूलो औद्योगिक घराना हो। यहाँ आएर मैले सुरूमै तीन वटा ठूला चाउचाउ उद्योग स्थापना गराएँ,' उनले भने।
उनी सुरूमा चाउचाउ उद्योगको व्यवस्थापन हेर्ने गरी डांगोटे समूहमा पुगेका थिए। अहिले अफ्रिकामा ट्रक तथा हेभी भहिकल उत्पादन गर्ने डांगोटे समूहकै एक कम्पनीमा म्यानेजिङ डाइरेक्टर (प्रबन्ध निर्देशक) पदमा छन्।
उनका अनुसार अफ्रिकाका १६ देशमा डांगोटे समूहका उद्योग छन्। अफ्रिकामा यो समूहको ठूलो प्रतिष्ठा छ।
अफ्रिकामा नाइजेरिया सबभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र भएको देश हो। यो देश नेपालसँग तुलना गर्दा भूगोलमा ६ गुणाभन्दा ठूलो र जनसंख्या पाँच गुणाभन्दा ठूलो छ।
नाइजेरियामा सुशासनको समस्या छ तर औद्योगिक वातावरण निकै राम्रो भएको उनले बताए।
'नाइजेरिया प्राकृतिक रूपमा सम्पन्न छ। लगानीका लागि राम्रो वातावरण छ। विश्वको सातौं ठूलो तेल खानी भएको देश हो। धनी र गरिब बीचको खाडल ठूलो छ,' हिक्मतले संक्षेपमा सुनाए, 'राजनीतिक व्यवस्थापन राम्रो छैन, केही समस्या छ तर केन्द्रदेखि स्थानीय तहसम्मको नेतृत्व लगानीका लागि असाध्यै सकारात्मक छ।'
नेपालमा भने लगानी अनुकूल वातावरण नभएको उनी बताउँछन्। उनले नेपालमा सिमेन्ट उद्योगमा लगानीका लागि डांगोटे समूहलाई सहमत गराएका थिए। उनकै पहलमा समूहका प्रतिनिधिहरू नेपाल आएका थिए तर प्रयास सफल भएन।
'डांगोटे समूहले नेपालमा सिमेन्ट उद्योग स्थापना गर्न चाहेको थियो। यो समूह सिमेन्ट उत्पादनमा विश्वकै उत्कृष्ट १० मा पर्छ,' हिक्मतले भने, '५५ करोड अमेरिकी डलरको प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीको प्रस्ताव थियो। यसमा म आफै सक्रिय थिएँ। तीन वर्ष प्रयास गर्दा पनि लगानी ल्याउन दिइएन।'
करिब दुई दशकदेखि नाइजेरियामा रहेका हिक्मतले त्यहाँ थुप्रै उतारचढाव देखेका छन्। ठूलो सैन्य शक्ति रहेको मुलुक नाइजेरियामा सन् २०१३ देखि २०१५ सम्म 'बोको हराम' नामको विद्रोही शक्तिका कारण ठूलो समस्या भएको थियो। सेना र बोको हरामको भिडन्तमा परेर दुई जना नेपालीको ज्यान समेत गयो।
हिक्मत एनआरएनए (गैरआवासीय नेपाली संघ) को अन्तर्राष्ट्रिय समितिमा दुई अवधि कोषाध्यक्ष पनि भए। अफ्रिकाको प्रतिष्ठित औद्योगिक कम्पनीको व्यवस्थापक भएका नाताले पनि कोही नेपाली कुनै समस्यामा परेको अवस्थामा सहयोग र उद्धारको जिम्मेवारी उनकै काँधमा आउँछ।
अफ्रिकाभरि १० हजारको हाराहारी नेपाली रहेको अनुमान छ। तीमध्ये अधिकांश नेपाली प्राविधिक र व्यवस्थापकीय भूमिकामा छन्। केही नेपालीले आफ्नो व्यवसाय चलाएका छन्। नेपालीको लगानी रेस्टुरेन्ट र सपिङ मलमा बढी छ। नाइजेरियाका कतिपय डान्स बारमा नेपालीहरू काम गर्ने उनले बताए।
मानव तस्करहरूले युरोप र अमेरिका लैजाने भनेर अफ्रिकालाई 'ट्रान्जिट' बनाउँछन्। नाइजेरिया पनि यस्तै मुलुकमध्ये हो।
नाइजेरियामा नेपालीको संख्या बढ्दै गए पनि नेपालको कूटनीतिक सम्बन्ध लगभग शून्य भएको उनी बताउँछन्।
'राजा महेन्द्रका पालामा इजिप्टमा दूतावास थियो तर मध्यपूर्वलाई ध्यानमा राखेर खोलिएको थियो। अफ्रिकामा इजिप्ट र दक्षिण अफ्रिका गरी दुई देशमा मात्र नेपाली दूतावास छन्,' हिक्मतले भने, 'नेपालले आर्थिक कूटनीतिमा ध्यान दिन सकेको छैन। अफ्रिकाबाट नेपालमा लगानी लैजान सकिन्छ तर हाम्रो (नेपालको) ध्यान जान सकेको छैन।'
दक्षिण अफ्रिकामा बाहेक सामान्यतया नेपालीहरू मजदुरीका लागि अफ्रिकी मुलुकमा जाँदैनन्। त्यहाँ मजदुरको अभाव छैन। दक्षिण अफ्रिकामा सन् १९८० देखि नै नेपाली गएकाले दोस्रो पुस्ता समेत तयार भइसकेको छ।
हिक्मतका अनुसार नेपालको चौधरी ग्रुपले इजिप्टमा वाइवाइ चाउचाउको उद्योग सुरू गरेको छ। रूवान्डामा होटल पनि छ। उपेन्द्र महतोले केही अफ्रिकी मुलुकमा टेलिकममा लगानी गरेका छन्।
'नेपालमा विदेशी लगानी भित्र्याउने चर्चा निकै धेरै हुन्छ तर अनुकूल वातावरण छैन। लगानी ल्याउने वातावरण बनाउन सक्ने व्यक्तिलाई वाणिज्यदूत बनाएर आर्थिक कूटनीति अगाडि बढाउनुपर्ने हो,' उनले भने, 'सके थप दूतावास स्थापना गरेर, नसके मानार्थ वाणिज्यदूत नियुक्त गरेर पनि लगानीका लागि काम गर्न ध्यान दिनुपर्ने हो।'
अफ्रिकी मुलुकहरूसँग आर्थिक सम्बन्ध बढाउन र नेपालमा लगानी भित्र्याउन आफू र अन्य केही नेपालीले सहयोग गर्न सक्ने हिक्मतको भनाइ छ।
उनले नेपाल सरकारका अधिकारीहरू र राजनीतिक व्यक्तिहरूसँग पनि यस सम्बन्धी कुरा गरेका छन्। तर कतैबाट चासो प्रकट नभएको उनले बताए।
उनका अनुसार वन्यजन्तु र पर्यटन क्षेत्रमा पनि अफ्रिकाबाट सिक्ने कुरा धेरै छ तर नेपालमा कसैलाई चासो छैन। डिजेल, पेट्रोल, मल, काजु लगायत धेरै वस्तु नाइजेरियाबाट भारत हुँदै नेपाल पुग्छ।
वैदेशिक लगानी भित्र्याउन ठूला व्यापारिक घरानाका प्रमुखहरूलाई सरकारी अधिकारीले भेटेर कुरा गर्नुपर्ने उनी बताउँछन्।
'नेपाली अधिकारीहरू कसैलाई भेट्दैनन्। व्यापारिक घरानाका व्यक्तिहरूले आफै भेट्न चाहे भने पनि भेट दिँदैनन्,' हिक्मत भन्छन्, 'लगानी भित्र्याउने, उद्योग व्यवसाय बढाउने र अर्थतन्त्र बलियो बनाउने कुरा नेपाल सरकारको प्राथमिकतामा नरहेको जस्तो देखिन्छ। वैदेशिक लगानीका लागि उदार हुनुपर्छ।'
सेतोपाटी ग्लोबलका अन्य सामग्री पढ्न यहाँ क्लिक गर्नुहोस्
ग्लोबल नेपालीबारे यो इमेलमा सम्पर्क गर्नुहोस्- setopatidebate@gmail.com
