ग्लोबल नेपाली
सन् २०१३ को नोभेम्बर नेपाली क्रिकेटले कहिल्यै बिर्सिन नसक्ने महिना हो। युएई (युनाइटेड अरब इमिरेट्स) मा भएको आइसिसी टी–२० विश्वकप छनोटमा उत्कृष्ट खेल देखाउँदै नेपालले पहिलो पटक विश्वकपमा स्थान पक्का गरेको थियो।
नेपालका लागि यो ऐतिहासिक सफलता थियो।
नोभेम्बर २७ मा भएको क्वार्टर–फाइनल खेलमा हङकङलाई ५ विकेटले पराजित गर्दै नेपालले पहिलो पटक विश्वकपमा स्थान पक्का गरेको थियो। त्यो सफलतासँगै नेपाली क्रिकेट जनजनमा पुगेको थियो। क्रिकेटको माहोल र समर्थकको संख्या ह्वात्तै बढेको थियो।
त्यस बेला नेपाली क्रिकेटका कट्टर समर्थक मध्येका एक थिए गुल्मीका विनोद कुँवर। उनी नेपालको क्रिकेट खेल हेर्न मरिहत्ते गर्थे। सन् २०१३ नेपालले विश्वकपमा स्थान बनाएको छनोटको खेल हेर्न उनी सुन्धारा पुगेका थिए।
त्यस बेला उनी काठमाडौंमा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङ विषयका विद्यार्थी थिए।
टेलिभिजनमा नेपालको खेल हेर्नेको भिड निकै ठूलो थियो। भिडकै कारण उनले टेलिभिजनमा पूरा खेल हेर्न पाएनन्। पूरा खेल हेर्न नपाएपछि उनको मन अमिलो भयो, निराश भए।
त्यही बेला उनको मनमा एउटा महत्त्वाकांक्षा पलायो — कुनै दिन आफ्नै रंगशाला बनाउने र भिआइपी सिटमा बसेर नेपालको खेल हेर्ने!
'मैले आफ्नै रंशगालाको भिआइपी सिटमा बसेर क्रिकेट हेर्छु भन्ने सपना देखेको थिएँ,' विनोदले करिब १३ वर्ष अघिको अठोट सम्झिँदै, 'सपना पूरा गर्ने कुनै संकेत थिएन। खानबस्नकै समस्या थियो। जागिरका लागि भौंतारिएको थिएँ। मेरो सपना चन्द्रमा छुनु जस्तै थियो तर सपना पूरा हुने दिन आउनेछ भन्ने सोच्थेँ।'
उनी बाल्यकालमा पनि आफू 'ठूलो' र 'चर्चित' मान्छे बन्ने सोच्थे। इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङको विद्यार्थी हुँदा उनले हेलिकप्टर बनाउने प्रयास गरेका थिए तर सफल भएनन्। उनी अमेरिका पुगेर नासाको वैज्ञानिक बन्न चाहन्थे। नेपालमा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङको पढाइ पूरा गरेपछि अमेरिका जाने प्रयास पनि गरे तीन पटक भिसा अस्वीकृत भयो।
अमेरिका जान भिसा नपाएपछि सन् २०१४ मा अस्ट्रेलिया पुगे। सूचना प्रविधि विषयअन्तर्गत नेटवर्किङमा स्नातकोत्तर तहको पढाइ सुरू गरे।
अस्ट्रेलियामा सबै विदेशी विद्यार्थीसरह उनको पनि संघर्ष सुरू भयो। उनलाई आफू इन्जिनियरिङको विद्यार्थी भएकाले अस्ट्रेलियामा राम्रो जागिर पाउँछु भन्ने लागेको थियो, तर त्यसो भएन।
उनले भने, 'त्यहाँ धेरै फरक रहेछ। मैले सोचे जस्तो भएन। सुरूमा विद्यार्थीले जस्तो काम गर्छन्, मैले पनि त्यस्तै काम गरेँ।'
सन् २०१८ मा आइटी क्षेत्रमै काम पाए। काम गर्दागर्दै सन् २०२० मा 'एक्स्ट्राटेक' नामको आइटी कम्पनी स्थापना गरे। कम्पनी स्थापना भएपछि व्यावसायिक सफलताको ग्राफ उकालो लाग्यो। उनी कहिल्यै पछाडि फर्किनु परेको छैन।
एक्स्ट्राटेकले मुख्य दुइटा काम गर्न सुरू गर्यो। आइटी क्षेत्रका ग्राहकलाई त्यस सम्बन्धी सेवा दिने र करिअर बनाउन खोजिरहेका विश्वभरका विद्यार्थीलाई व्यावहारिक आइटी तालिम दिने।
उनका अनुसार हाल अस्ट्रेलियाका पाँच वटा सहरमा एक्स्ट्राटेकका शाखा छन्, २९ वटा देशमा अनलाइन सेवा दिन्छन्।
'व्यावहारिक शिक्षा नभएपछि आफूले पढेको विषयमा जागिर पाइँदैन। अस्ट्रेलियामा एकदमै राम्रो विश्वविद्यालय व्यावहारिक शिक्षामा केन्द्रित हुन्छ,' विनोदले भने, 'आमनेपालीले पढ्ने विश्वविद्यालयले व्यावहारिक ज्ञान दिएका हुँदैनन्। हामी (एक्स्ट्राटेक) जागिरमा चाहिने ज्ञानका लागि पुल बन्छौं। कलेजले नदिएको प्रयोगात्मक ज्ञान दिन्छौं।'
एक्स्ट्राटेकले चलाएका विभिन्न कार्यक्रममध्ये 'जब रेडी प्रोग्राम' निकै लोकप्रिय छ। यो कोर्समा जागिरका लागि चाहिने सीप समेटिएको छ।
'शैक्षिक डिग्री हासिल गरे पनि जागिरका लागि चाहिने दक्षता विद्यार्थीमा हुँदैछ। त्यस्तो दक्षता विकासका लागि रिसर्च गरेर हामीले आफ्नै कोर्स बनाएका छौं। प्रयोगात्मक रूपमा सिकाउँछौं।'
जब रेडी प्रोग्रामले कम्पनीको आर्थिक पक्ष बलियो बनायो। फलस्वरूप आफ्नै रंगशाला बनाउन विनोदलाई सन् २०१३ मा देखेको सपना पूरा हिम्मत आयो।
सपना पूरा गर्ने अठोटका साथ रूपन्देहीको तिलोत्तमा नगरपालिका–१७ मा रंगशाला बनाउन जमिन खोजीमा लागे।
जमिन फेला परेपछि २० महिनाअघि 'एक्स्ट्राटेक ओभल' नाम दिएर क्रिकेट मैदान निर्माणको काम सुरू भयो।
द्रुत गतिको कामले ९ महिनामै मैदान खेलका लागि योग्य भयो। मैदानमा गत महिना फ्लड लाइट जडान भयो।
एक्स्ट्राटेक ओभल नेपालमा फ्लड लाइट भएको पहिलो क्रिकेट मैदान बन्यो।
हाल एक्स्ट्राटेक ओभलमा नेपालको सबैभन्दा ठूलो एकदिवसीय क्रिकेट प्रतियोगिता चलिरहेको छ।
यसरी एउटा महत्त्वाकांक्षी सपना करिब १२ वर्षमा पूरा हुने चरणमा छ।
'मैले नेपाली खेलकुदमा देखेको सपना एक्स्ट्राटेकले पूरा गर्दैछ। एक्स्ट्राटेककै कारण एक्स्ट्राटेक ओभल बनेको हो।
व्यवसायमा सफल भएपछि आफूलाई रोलमोडल बनाउन सकेको छु,' एक्स्ट्राटेक ओभलमा राष्ट्रिय प्रतियोगिता सुरू भएपछि सेतोपाटीसँग कुरा गर्दै विनोदले भने, 'यसको श्रेय हाम्रो कम्पनीको जब रेडी प्रोग्राम र त्यसका विद्यार्थीहरूलाई छ।'
सरकारले वर्षौंसम्म पनि एउटै रंगशाला तयार गर्न सकेको छैन। व्यक्तिगत प्रयासमा विनोदले २० महिनामै राष्ट्रिय प्रतियोगिता सञ्चालन गर्ने रंगशाला बनाए।
एक्स्ट्राटेक ओभल नेपालमा एउटा नमूना काम हो।
यति छोटो समयमा कसरी तयार भयो त रंगशाला?
'अस्ट्रेलियाको जस्तै कार्यशैलीले अपनाउँदा छिटो भयो। अस्ट्रेलियाको जस्तो काम गर्ने तरिका ५० प्रतिशत (आधा) लागू गरे पनि छिटो काम हुन्छ,' उनी भन्छन्, 'नेपालमा त २४ घन्टामा सात–आठ घन्टा मात्र काम हुन्छ। अरू समय खेर जान्छ।'
उनका अनुसार अस्टेलियामा दैनिक तीन सिफ्टमा काम हुन्छ। दैनिक दुई सिफ्टमा काम गर्ने हो भने पनि अहिलको भन्दा दोब्बर–तेब्बर काम हुन्छ भन्ने उनको विश्वास छ।
उनले गरेरै देखाए।
नेपालमा बोलेका कुरा पूरा नगर्ने प्रवृत्ति नै मुख्य समस्या हो भन्ने उनलाई लागेको छ।
'विदेश (विकसित देश) मा मन्त्री र नेता आफूले बोलेका कुरा पूरा गर्छन्। यहाँ (नेपालमा) बोल्छन् तर काम हुँदैन,' उनी भन्छन्, 'नेपालको नीतिगत पक्षमा पनि कमजोरी छ। यहाँ सरकारले केही गर्न खोज्नासाथ मुद्दामामिला सुरू हुन्छ। अदालती प्रक्रिया लामो भइदिन्छ।'
एक्स्ट्राटेक ओभल खेलका लागि तयार भए पनि निर्माणको काम पूरा भइसकेको छैन। रंगशालाको कुल क्षेत्रफल साढे पाँच बिघा छ। जग्गाबाहेक अहिलेसम्म २८ करोड रूपैयाँ लगानी भएको छ। थप २५ करोड रूपैयाँ खर्च हुने विनोदको अनुमान छ।
मैदान तयार भएर फ्लड लाइट जडान भइसकेको छ। भिआइपी कक्ष र खेलाडीको चेन्जिङ रूमका लागि भवन निर्माणको काम अन्तिम चरणमा छ। आउँदो दसैंसम्म भवनको काम सकिने विनोदको भनाइ छ। त्यतिन्जेलमा डिजिटल स्कोर बोर्ड पनि राखिनेछ।
अहिले एक हजार सिट क्षमताको प्यारापिट बन्दै छ। एक वर्षभित्र कम्तीमा ६ हजार दर्शक अट्ने प्यारापिट तयार गर्ने योजना छ। आगामी साढे दुई वर्षभित्रमा २५ हजार क्षमताको प्यारापिट बनाउने लक्ष्य छ।
यति ठूलो लगानी विनोद कसरी उठाउँछन् त?
उनले संसारका चर्चित क्लबले विश्वभर व्यावसाय व्यवस्थापन गरिरहेको र क्रिकेटमा भारतले लाखौं डलरमा विदेशी खेलाडी किनिरहेको उदाहरण दिए। त्यसको प्रभाव नेपालमा पनि पर्ने र व्यावसायिक रूपमा सफल हुने उनको विश्वास छ।
उनी भन्छन्, 'नेपाल प्रिमियर लिग (एनपिएल) व्यावसायिक रूपमा सफल हुने देखिएको छ। पहिलो वर्ष नै यो लिग एक अर्ब रूपैयाँको भइसकेको छ। आगामी दिनमा थुप्रै क्लब योभन्दा बढी लगानी गर्न तयार छन्।'
एक्स्ट्राटेकले क्रिकेट एकेडेमी स्थापना गरेर पनि आम्दानी गर्ने लक्ष्य लिएको छ। रंगशाला भाडामा दिएर पनि आर्जन हुने विनोदको विश्वास छ।
'वर्षमा एकदुई पटक ठूला कन्सर्ट आयोजना गर्न सकिन्छ। त्यसको टिकटबाटै कमाउन सकिन्छ,' उनी भन्छन्, 'आत्तिनु, डराउनुपर्ने केही छैन। हाम्रो ५० प्रतिशत लगानी अहिले भएको ब्रान्डिङबाटै उठिसकेको छ। यस्तो ब्रान्डिङ पैसाले किनेर पाइने होइन।'
एक्स्ट्राटेक ओभल भविष्यमा नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) अन्तर्गत नै हुने गरी सम्झौता गर्ने उनको विचार छ। यो मैदानमा एनपिएलका खेल सञ्चालन हुने पनि उनको विश्वास छ।
पछिल्लो समय नेपाल आएका विनोदलाई चितवनको भरतपुरमा निर्माणाधीन गौतमबुद्ध रंगशालाको भ्रमण गर्न निम्ता आएको थियो। त्यहाँ गएर उनले आफ्नो काम गर्ने तरिका अपनाउन सुझाब दिए।
'प्यारापिटको काममा केन्द्रित हुँदा खर्च बढी भयो तर मैदानको कम देखियो। मैदान र पिचको काम पहिला गर्न सुझाब दिएको छु,' गौतमबुद्ध रंगशालाबारे विनोदले भने, 'मैदान आगामी २४ महिनामा एकै दिन (एक्स्ट्राटेक ओभल समेत) समापन गर्ने गरी काम गर्ने कुरा भएको छ।'
अस्ट्रेलियामा आइटी व्यावसायमा सफल भएपछि आफ्नो सपना पूरा हुन लागेकोमा विनोद निकै उत्साहित छन्। कहिलेकाहीँ आफ्नो सपना सम्झेर भावकु पनि हुन्छन्।
सेतोपाटी ग्लोबलका अन्य सामग्री पढ्न यहाँ क्लिक गर्नुहोस्
ग्लोबल नेपालीबारे यो इमेलमा सम्पर्क गर्नुहोस्- setopatidebate@gmail.com
