‘हरियो डलर, डलरले बिगार्यो कलर’ प्रेम राजा महतले अमेरिका भासिनुअघि गाएको यो गीतले धेरै नेपालीको मन छोएको हुनुपर्छ।
नेपालबाट पश्चिमा मुलुक बसाइ सर्दा केही नेपालीले कलर मात्र हैन नामसमेत बिर्गान थालेका प्रशस्त उदाहरण भेटिन्छन्।
त्यसमाथि पनि अमेरिका र अस्ट्रेलियाजस्ता देश पुगेका नेपालीमध्ये केहिले त आफ्नो पहिचाननै फेर्न थालेका छन्। जीवन शर्मा ‘जोन’ हुने अनि रामप्रसाद ‘र्याम पी’ र हरीभक्त ‘ह्यारी’ बन्ने क्रम बढ्दोछ।
बसाइ सरेर गएकाले स्थानीयसँग व्यवसायीक प्रतिश्पर्धा गर्न निकै कठिन हुन्छ। जागिर र काममा नामले पनि निकै फरक पार्छ।
‘हाम्रो नामहरू उनीहरूका लागि निकै कठिन र उच्चारण गर्न गाह्रो हुने हुँदा व्यवसायीक प्रगतिका क्रममा धेरैले नामसँग मिल्ने र विदेशी नाम राख्ने गरेका छन्,’ ह्यारीको नामले चिनिने हरिभक्त अधिकारीले सेतोपाटीसँग भने।
सीड्नीको कोल्स ग्रुपमा मेनेजरका रुपमा कार्यरत ह्यारी भन्छन्, ‘लहलहैमा र सहजताको लागि नाम बिगारियो अब बडा गाह्रो हुने’रैछ। सबैले हरिभक्त नाम बिर्सन थालिसके जता ततै ‘ह्यारी’ भन्छन्।’
सन् २००२ मा अध्ययनको सिलशिलामा चितवनबाट अस्ट्रेलिया आइपुगेका हरिभक्त अधिकारी पण्डित परिवारमा जन्मिएका हुन्। ललितपुरको ठूलो दुर्लुङबाट ऋषिकेशहुँदै चितवन आइपुगेको उनको परिवार विशुद्ध हिन्दु परम्परामा आधारित थियो।
बाजेले पनि भगवान हरिको भक्तका रुपमा उनको नाम हरिभक्त राखिदिएको उनी अझै सम्झन्छन्। तर अचानक अस्ट्रेलिया आएको केही वर्षमै हरिभक्त ह्यारी हुनुको कथा यसरी सुनाउँछन्।
सुरूमा जागिर खाने क्रममा कोल्स सपीङ पुगियो ,जागिरमा हरिभक्तको रुपमा प्रवेश पाए पनि बिस्तारै साथीभाइले ह्यारी भनेर बोलाउन थाले। एक दिन, दुई दिन हुँदैहुँदै नामनै ह्यारी बन्न पुग्यो अनि कोल्समा लिखितम नामनै ह्यारी बन्न पुग्यो।
कहिलेकाही आफैंलाई अप्ठयारो लाग्थ्यो, कोल्समा किनमेल गर्न नेपालीहरू आउँथे, अनुहार नेपालीजस्तो अनि छातीमा टासिएको नेम ब्याजमा ह्यारी लेखिएको हुन्थ्यो। बोल्न अपठ्यारो मान्थे। त्यतिबेला भने आफूलाई अली असहज लाग्थ्यो। तर टिम मेम्बरदेखि व्यवस्थापकीय जिम्मेवारीसम्म सम्हाल्दै गर्दा कोल्सले हरीभक्तलाई ह्यारी बनाइरह्यो र मैले त्यसलाई परिवर्तन गर्न सकिनँ।
‘लामो समयको अन्तरालपछि धर्मकर्ममा लाग्नु भएको पीताजीले चितवनवाट त्यो नाम के गरेको तुरुन्तै परिवर्तन गर। नाम भनेको आफ्नो पहिचान हो, त्यसमाथि पनि भगवान हरीको नाममा राखिएको हरिभक्त नै राखिहाल भनेर भन्नुभयो’, उनले भने, ‘म साच्चीकै सोचमग्न भएको छु। पछिल्लो १२ वर्ष मैले नाम परिवर्तन गरेर गलत गरेछु कि भन्ने लागेको छ। अब बुबाको चाहना अनुरुप मेरो सोचमा परिवर्तन आएको छ, फेरि ह्यारीबाट हरिभक्तनै बन्ने। किनभने १२ बर्षमा खोला पनि फर्कन्छ भन्छन ,कतै मैले युवा जोश र व्यबशायीक खोजमा आफ्नो पहिचान मेट्ने काम त गरिनँ भन्ने लाग्न थालेको छ।’
अस्ट्रेलियामा आधिकारीक रुपमा निक नेम राख्न र प्रयोग गर्न पाइने प्रावधान छ। अब फेरि पुरानै हरिभक्त बन्ने सोच बनाएको भन्दै उनले असली नाम र पहिचानमा रमाउने कोशिस गर्ने प्रण गरे।
नेपाल अस्ट्रेलियन डेमोक्रयाटीक फोरमका उपाध्यक्षसमेत रहेका हरिभक्त बिस्तारै रियलस्टेट व्यवसायमा जम्न थालेका छन्। हरिभक्तका रुपमा १८ वर्षअघि अस्ट्रेलिया प्रवेश गरेका ह्यारी अब फेरि भगवान हरिको भक्तका रुपमा रमाउन चाहेका छन्।
‘यो मेरो लागि मात्र होइन, धेरै नेपाली युवा जसले आफ्नो असली नाम बिगारेर बिदेशी नाममा आफूलाई ढाल्नु भएको छ, म उहाँहरूलाई अनुरोध गर्न चाहन्छु, परम्परा र पहिचानका लागि पनि असली नाम नर्फेनुहोला’, उनले भने।
काममा नाम बदल्नेहरुको कमी छैन यहाँ। अस्ट्रेलियामा थुप्रै नेपालीले काममा स्थानीय मिल्दोजुल्दो नाम राखेर आफूलाई फरक ढंगले चिनाउन खोजेको प्रशस्तै भेटिन्छन्। देबराजहरू डेविड भएका अनि रामराजहरू र्याम भएको कथाहरुले हाम्रो पहिचान र अस्तीत्वमाथि प्रश्न चिन्ह भने खडा गरेको पण्डित प्रकाश ढोडारीले बताए।
हिन्दुत्व र हाम्रो परम्परा अनुरुप बिधि विधानत राखिएको नाम पहिचान पनि हो, यसलाई बिगार्नु राम्रो कुरा पटक्कै होइन, हिन्दु समाजका अगुवासमेत रहेका पण्डीत ढोडारीले बताए।
यर्थाथतालाई भुल्नु नहुने कुरा बताउँदै पण्डीत ढोडारी भन्छन्, ‘न्वारन गर्न जाँदा समेत बिदेशी नाम राख्ने परम्परा निकै थियो तर पछिल्लो अवस्थामा केही कमी आएको छ।’
यहाँ बस्ने नेपालीले न्वारानमै बच्चाको नाम एलेक्स र एरोन राख्नेको संख्यामा पनि कमी छैन। तर सँगसँगै यसले पार्ने प्रभावका बारेमा भने उनीहरू अनविज्ञ रहेको देखिन्छन्।
‘नाम जुराउँदा रेगन राखियो। तर पछि यसो बुझदै जाँदा कतै यो नामले हाम्रो पहिचान कायम नहुने हो कि भन्ने सोचले पिरोलेको छ’, अभिभावक अनुप काफ्लेले सुनाए, ‘एउटा नेपालीले अर्को नेपालीलाई चिन्ने र चिनाउने नाम पनि एउटा माध्यम हो त्यसैले पनि भरसक नाम राख्दा नेपालीपन झल्कने नाम राख्नु उचित हुन्छ।’
