तपाईंले केही दिनयता बागमतीको बहाव बढेको देख्नुभयो होला। मनसुनको उत्तरार्द्धमा गत असोज १० देखि १३ गतेसम्म अविरल पानी पर्यो।
तीन दिनको लगातार झरीका कारण बागमतीको बहाव ह्वात्तै बढ्यो। थापाथली, शंखमुल, सिनामंगल, सुन्दरीघातलगायत किनाराका बस्तीसमेत डुबानमा पार्यो।
तर गत असोज यता वर्षात् ठप्प छ। काठमाडौं उपत्यकामा हिउँद याममा एक झर पनि पानी परेन। देशैभर हिउँद याममा सरदरभन्दा कम, १७.८ प्रतिशत मात्रै वर्षा भयो।
यस्तो खडेरी लागेका बेला बागमती नदीको बहाव कसरी बढ्यो भनेर तपाईंलाई लाग्न सक्छ।
सुन्दरीजलदेखि चोभार कटवाल दहसम्म ठाउँठाउँमा ढल मिसाइएको छ। बागमती नदी मात्र होइन यसका सहायक रुद्रमती, मनमती, बल्खुखोला, नख्खुखोला, गोदावरी, कोड्कुखोला, हनुमन्ते, मनहरा र विष्णुमतीलगायत यसका सहायक नदीमा मानव मलमुत्रसहितको ढल, उद्योग धन्दा कलकारखानाको निकाससमेत मिसाइँदा बागमती निष्प्राण छ।
अझै बढी ढल छाडेकाले नदीको बहाव बढ्यो कि भन्ने पनि लाग्न सक्छ।
यी कारणले मात्र सुख्खा याममा बागमतीको बहाव बढेको होइन।
बागमतीमा पश्चिमी सिन्धुपाल्चोकबाट पथान्तरण (डाइभर्सन) गरी ल्याइएको मेलम्चीको १५ करोड ५५ लाख २० हजार लिटर पानी मिसाउँदा बागमतीको बहाव बढेको हो।
बागमती नदीको जीवन ब्युँताउने लक्ष्यका साथ यसको सहायक खोला नागमतीको शिर धापमा बाँध बाँधिएको छ। १४ लाख २६ हजार घनमिटर पानी भण्डार क्षमताको उक्त बाँधमा वर्षात्को पानी संकलन गर्ने र छठ महाशिवरात्रि, मातातीर्थ औंसी लगायत ९ वटा चाडपर्व लक्षित गरेर पानी छाडिने गरिएको छ।
२४ मिटर अग्लो बाँधमा जम्मा गरिएका पानी त्यस्ता चाडपर्वमा प्रतिसेकेन्ड ४५० लिटर पानी छाड्ने धाम ड्याम परियोजनाको लक्ष्य हो।
दुई वर्षअघि निर्माण पूरा भएको उक्त बाँधबाट अघिल्लो वर्षाबाटै पानी संकलन हुन थालेको थियो। अघिल्लो वर्ष हिउँद याममा पानी छाडेर बागमतीको बहाव बढाइएको थियो।
काठमाडौं उपत्यकाको खानेपानीको प्रमुख स्रोत मेलम्ची नदीबाट ल्याइएको पानी बर्खायाममा बन्द गर्नुपरेकाले धाम बाँधबाट पानी ल्याएर माग धानेको थियो।
मेलम्ची खानेपानी विकास समितिका प्रवक्ता राजेन्द्र पन्तकाअनुसार धाप ड्यामबाट करिब ३२ करोड लिटर पानी वितरण सञ्जालमार्फत् काठमाडौंका धारामा पठाइएको थियो।
पथान्तरण रोकिएकाबेला धाप ड्यामको पानी वितरण सञ्जालमा जोडिएकाले यसपालिको हिउँद याममा मेलम्चीको पानी बागमतीमा पठाइएको पन्तले बताए।
उनकाअनुसार महाशिवरात्रि लक्ष्य गरेर मेलम्ची खानेपानी आयोजनाले प्रतिसेकेन्ड ९ सय लिटर पानी बागमतीमा पठाएको थियो।
त्यसले बागमतीको बहाव बढाएको हो।
शिवरात्रि पर्व लक्ष्य गरेर मंगलबारदेखि ४८ घन्टा बागमतीमा मेलम्ची नदीको पानी छाडिएको थियो। बिहीबार बिहान १० बजेदेखि मेलम्चीको पानी छाड्न बन्द गरिएको छ।
मेलम्ची नदीबाट हाल दैनिक २० करोड लिटर पानी काठमाडौं ल्याइएको छ। दैनिक १७ करोड लिटर मात्रै पानी पथान्तरण गर्ने भनिए पनि मुख्य बाँध क्षेत्रमा २०७८ असार १, साउन १६ र १७ गतेको बाढीले पूर्णरूपमा क्षति पुर्याएकाले तोकिएको परिमाणमा पानी ल्याउन कठिन भइरहेको परियोजनाले बताइएको छ। अहिले काठमाडौं उपत्यकामा अस्थायी तवरले पानी ल्याइएको छ।
‘मेलम्ची बन्द भएका बेला धाप ड्यामको पानी वितरण सञ्जालमा पठाएर काठमाडौं उपत्यकाको खानेपानीको माग धानिएको थियो। त्यतिबेला हामीले ३२ करोड लिटर पानी पठाएका थियौं। अहिले शिवरात्रिका बेला मेलम्चीले बागमतीको बहाव बढाइदियो,’ अधिकार सम्पन्न बागमती सभ्यता एकीकृत विकास समितिका प्रवक्ता उद्धव नेपालले भने।
हिउँद याममा अरू पर्वमा पनि मेलम्चीको पानी पठाएर बागमतीको बहाव बढाउन आयोजनाले मद्दत गर्ने उनले बताए।
-1740639976.jpeg)
