आजको व्यस्त जीवनशैली, असन्तुलित खानपान र उच्च प्रतिस्पर्धाका कारण मानिसहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा प्रतिकूल प्रभाव परेको छ।
विशेषगरी युवा पुस्तामा मानसिक समस्या, जस्तै: एन्जाइटी (चिन्ता), सामान्य बन्दै गएको छ। चिन्ता भनेको मानिसको स्वाभाविक प्रतिक्रिया भए पनि यसलाई लामो समयसम्म बेवास्ता गर्दा गम्भीर मानसिक रोगमा परिणत हुन सक्छ। अस्वस्थ जीवनशैली, पर्याप्त निद्राको अभाव, भविष्यको अनिश्चितता, आर्थिक अभाव, पेसागत दबाब र निरन्तर डिजिटल उपकरणहरूको प्रयोगजस्ता कारणले मानिसहरूमा चिन्ताको समस्या बढ्दै गएको छ। चिन्ताको समस्याले पीडित व्यक्ति प्रायः डर, बेचैनी, र नकारात्मक विचारले ग्रस्त हुन्छन्, जसले दैनिक जीवनलाई प्रभाव पार्छ।
चिन्ताका लक्षणहरूः
- नर्भस, तनाव र चिन्तित महसुस
- नकारात्मक विचारहरू आउनु र सधैं खतरा महसुस गर्नु
- एउटै समस्याको बारेमा बारम्बार सोच्नु
- कहिलेकाहीँ सास फेर्न गाह्रो हुनु वा सामान्य भन्दा छिटो सास फेर्नु
- छाती दुख्नु, मुटुको धड्कन बढेको महसुस हुनु
- वाकवाकी लाग्ने, चक्कर लाग्ने र बारम्बार मुख सुख्खा हुने
- हात खुट्टा एक्कासि चिसो हुनु, पसिना आउनु वा शरीरमा झमझमाउनु
- सबै समय बेचैन हुनु
- कुनै कुरामा ध्यान केन्द्रित गर्न असमर्थ हुनु
- निद्रामा समस्या हुनु
- नराम्रो विचार वा पीडादायी अनुभवहरू बारम्बार आइरहनु
एन्जाइटीका लक्षणहरू धेरै प्रकारका छन्। यी समस्याले पीडित व्यक्ति मानसिक रूपमा मात्र नभई शारीरिक रूपमा पनि कमजोर महसुस गर्न थाल्छ। बारम्बार नकारात्मक विचार आउने, सामान्य कुराहरूमा ध्यान दिन नसक्ने, र सधैं एक प्रकारको डरको भावनाले घेर्ने समस्या देखा पर्छ। यी सबै लक्षणहरू चिन्ताको दीर्घकालीन असरका सूचक हुन्। समयमै उपचार वा नियन्त्रण नगर्ने हो भने यसले डिप्रेसन र प्यानिक डिसअर्डर जस्ता गम्भीर मानसिक रोग निम्त्याउन सक्छ।
चिन्ताका कारणहरू व्यक्तिगत, सामाजिक, आर्थिक र पेसागत हुन सक्छन्। व्यक्तिगत रूपमा, सम्बन्धमा समस्या, पारिवारिक तनाव र विगतका घटनाहरूले चिन्ता बढाउन सक्छ। सामाजिक दबाब, समाजमा आफ्नो पहिचान बनाउने चिन्ता, र अरूले के सोच्लान् भन्ने डर पनि कारण हुन सक्छ। आर्थिक समस्याले गर्दा गरिबी र ऋणजस्ता अवस्थाले व्यक्तिको मानसिक सन्तुलन बिग्रन सक्छ। पेसागत क्षेत्रमा कामको दबाब, समयसीमा र भविष्यप्रतिको अनिश्चितताले मानिसलाई निरन्तर तनावमा राख्न सक्छ।
चिन्ताबाट बच्ने उपायहरूः
- ध्यान र योगः नियमित ध्यान र योगले मनलाई शान्त बनाउन मद्दत गर्छ।
- स्वस्थ जीवनशैलीः स्वस्थ खानपान, नियमित व्यायाम, र पर्याप्त निद्रा।
- समय व्यवस्थापनः आफ्नो समयलाई प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थापन गर्नुहोस् ताकि कामको दबाब कम होस्।
- सकारात्मक सोचः सकारात्मक सोच राख्नुहोस् र नकारात्मक विचारहरूबाट टाढा रहन प्रयास गर्नुहोस्।
- सम्बन्धहरूको महत्वः आफ्ना साथीहरू र परिवारसँग समय बिताउनुहोस्, र उनीहरूसँग कुरा गर्नुहोस्।
- विशेषज्ञको सल्लाहः यदि आवश्यक छ भने, मानसिक स्वास्थ्य विशेषज्ञसँग परामर्श गर्नुहोस्।
- मनपर्ने गतिविधिः आफ्ना रुचिका कामहरूमा समय बिताउनुहोस्, जस्तै किताब पढ्नु, संगीत सुन्नु, वा कुनै नयाँ शौकमा संलग्न हुनु।
- विश्रामको समयः दैनिक जीवनमा विश्रामको समय निकाल्नुहोस् ताकि तपाईंले आराम गर्न सक्नुहोस्।
- श्वासप्रश्वासको अभ्यासः गहिरो र बिस्तारै सास फेर्ने अभ्यास गर्नुहोस्।
- अनुशासनः नियमित दिनचर्या पालन गर्नुहोस् र अनुशासित रहनुहोस्।
- सहयोग माग्न नहिचकिचाउनुः यदि तपाईंलाई आवश्यक छ भने, आफ्नो समस्या बारेमा कुरा गर्न कुनै मित्र वा परिवारलाई बताउनुहोस्।
- चिन्ता सामान्य अनुभव हो, तर लामो समयसम्म रहँदा यसले हाम्रो जीवनलाई असर गर्न सक्छ। त्यसैले चिन्तालाई नियन्त्रणमा राख्न र मनको स्वास्थ्यलाई ध्यान दिन महत्त्वपूर्ण छ।
- चिन्ताको स्रोत पहिचान गर्नुहोस् चिन्ता किन भइरहेको छ, त्यसको मुख्य कारण पत्ता लगाउनुहोस्।
- चिन्ता गर्नेभन्दा समस्या समाधानमा ध्यान दिनुहोस्
- दिनको केही समय मेडिटेसन प्राणायाम ध्यान र श्वासप्रश्वास अभ्यास गर्नुहोस्
- सकारात्मक सोचको विकास संगै नकारात्मक विचारलाई सकारात्मक सोचमा रूपान्तरण गर्नुहोस्।
- नियमित व्यायाम गर्नुहोस् हिँड्ने, दौडने, योग, वा अन्य शारीरिक गतिविधि गर्नुहोस्
- पर्याप्त निद्रा दैनिक ७–८ घण्टा राम्ररी सुत्नुहोस्।
- सन्तुलित पोषणयुक्त खाना खाएर शरीर र मस्तिष्कलाई स्वस्थ राख्नुहोस्।
- समय व्यवस्थापन गर्नुहोस् कार्यहरू प्राथमिकतामा राखेर योजना बनाउनुहोस्।
- कार्यहरू प्राथमिकतामा राखेर योजना बनाउनुहोस्।
- मनपर्ने गतिविधिमा समय बिताउने वर्तमान क्षणमा केन्द्रित हुन ध्यान दिनुहोस्।
- संगीत, चित्रकला, लेखन वा खेलकुदमा समय बिताउनुहोस्।
- चिन्ता र भावना साथी वा विश्वासपात्र परिवारसँग बाँड्नुहोस्।
- आफन्त र साथीहरूसँग समय बिताएर मन हल्का बनाउनुहोस्।
- हास्य फिल्म हेर्ने वा रमाइला पुस्तक पढ्ने बानी बसाल्नुहोस्।
- अत्यधिक सोच्न छोड्नुहोस् एउटै कुरा बारम्बार सोच्न छोडेर व्यावहारिक दृष्टिकोण अपनाउनुहोस्।
- एउटै कुरा बारम्बार सोच्न छोडेर व्यावहारिक दृष्टिकोण अपनाउनुहोस्।
- तनाव कम गर्न श्वास गहिरो लिने अभ्यास गर्नुहोस्।
- समय–समयमा सामाजिक सञ्जाल र इलेक्ट्रोनिक उपकरणबाट टाढा रहनुहोस्।
- आफ्नो लक्ष्य र प्रगतिको समीक्षा गरी आत्मविश्वास बढाउनुहोस्।
- कुनै पनि समस्या छिटो समाधान नहुन सक्छ, त्यसैले धैर्य राख्नुहोस्।
- दीर्घकालीन वा गहिरो चिन्ता भएमा परामर्शदाता वा चिकित्सक विशेषज्ञको परामर्श लिनुहोस्
- यी उपायहरूले चिन्ता कम गर्न र मानसिक स्वास्थ्य सुधार गर्न मद्दत गर्छ।
विशेषज्ञको सल्लाह आवश्यक परेको खण्डमा झिनो मात्रामा पनि हेलचेक्र्याइँ गर्नु हुँदैन। मानसिक स्वास्थ्यमा समस्या देखिने बित्तिकै परामर्श लिनुपर्छ।
एन्जाइटी जीवनको सामान्य हिस्सा हो, तर यो दीर्घकालीन हुँदा गम्भीर समस्या बन्न सक्छ। समयमै यसको लक्षण पहिचान गरी प्रभावकारी उपाय अपनाउनु आवश्यक छ। मनलाई शान्त राख्न स्वस्थ जीवनशैली, ध्यान र योगको अभ्यास गर्नु राम्रो हुन्छ। साथै, आवश्यक परेमा विशेषज्ञको सल्लाह लिँदा समस्या समाधान गर्न सजिलो हुन्छ।
सकारात्मक सोच, आत्मविश्वास र अनुशासनले जीवनलाई सन्तुलनमा राख्न सकिन्छ। मानसिक स्वास्थ्यको ख्याल राख्दै, आफ्नो समस्या अरूसँग बाँड्न र आवश्यकता परेको खण्डमा मनोचिकित्सकको सहयोग लिन पछाडि नहटौं। सकारात्मक सोच र इमानदारीपूर्वक प्रयासले हरेक चुनौती पार गर्न सकिन्छ। स्वस्थ रहौं, सकारात्मक सोचौं र जीवनलाई सही दिशा दिन प्रयासरत बनौं।
