जिल्लाको टीकापुरमा सर्प देख्नेबित्तिकै सम्झने एउटा नाम हो– लक्ष्मण उपाध्याय। सर्प देख्नेबित्तिकै लक्ष्मणलाई बोलाउँछन् त्यहाँ स्थानीय। जतिसुकै राति किन नहोस् सर्पको उद्धार गर्न उनी गइहाल्छन्।
कैलालीमा मात्र होइन सर्प उद्धार गर्न सुर्खेत, सल्यान, कोहलपुर, बर्दियाका विभिन्न ठाउँ पुगेको उनी सुनाउँछन्।
दसैँ र तिहारमा पनि उहाँलाई सर्प उद्धार गर्न भ्याइनभ्याई थियो। सबै जना तिहारको टीका लगाइरहँदा उनी भने सर्प उद्धार गर्न व्यस्त छन्। भाइटीका लगाउँदै थिएँ, टीकापुर–५ मनिकापुरमा सर्प उद्धारका लागि खबर आयो, हतारहतार टीका लगाएर गएँ। राम्रोसँग भाइटीका लगाउन नपाउनुभएका उहाँले त्यो दिन विषालु गोमन सर्प र धामन सर्पको उद्धार गरे।
दसैँको समयमा पनि उनले ३० भन्दा बढी सर्पको उद्धार गरे।
यो समयमा सर्पको बिगबिगी हुने गरेका कारण चाडपर्वमा समेत फुर्सद नभएको उहाँले बताए। उपाध्यायले सर्प उद्धार गर्दै आएको चार वर्ष पुगिसकेको छ।
हालसम्म दुई हजार २३६ वटा सर्पको उद्धार गरेको उनले बताए। गोमन, करेत, ब्यान्डेट करेतदेखि लिएर धामन, पानी सर्प र अजिङ्गरलगायतको उद्धार गरेको उनले बताए। उद्धार गरिएको धेरैजसो विषालु सर्प छन्।
विसं २०७७ जेठतिर पहिलोपटक सर्प नचिनेर उद्धार गरेको सम्झँदै उनी भन्छन्, 'साथीहरूले मजाक गरेर सर्प उद्धार गर्ने नयाँ मान्छे भेटियो भनेर सामाजिक सञ्जालमा हाले। सबैले त्यसमा राम्रो कमेन्ट गर्नुभयो, त्यो मेरो प्रेरणा बन्यो। दोस्रोपटक घरमा करेतको उद्धार गरेँ, त्यो सर्प पनि नचिनेरै उद्धार गरेको थिएँ। दुई वर्ष अगाडि पनि पूर्ण रूपमा सर्प चिन्दैनथेँ, उत्प्रेरणा नै सबैभन्दा ठूलो कुरा रहेछ, अहिले यहाँसम्म आएँ।'
लक्ष्मणले यो कार्य स्वेच्छाले गर्दै आएका छन्। उनको एउटै उद्देश्य छ– टीकापुरलाई ‘जिरो स्न्याक किलिङ’ नगर बनाउने।
'मैले काम सुरु गर्दा सडकमा सर्प मारेर फालेको भेटिन्थ्यो अहिले त्यो हटेको छ,' उनले भने। टीकापुरलाई ‘जिरो स्न्याक किलिङ’ नगर बनाउने उद्देश्यअनुरुप सर्पको उद्धारसँगै सर्पको महत्त्व, संरक्षणबारे समुदायस्तरमा चेतना फैलाउँदै आएको छ।
कसैको पनि कुनै सहयोगबिना आफूले यो काम गरिरहेको बताउँदै उनले भने, 'कसैको सहयोगले मात्र काम गर्नुपर्छ भन्ने हुँदैन, आफ्नो इच्छाले गरिरहेको छु। मैले गरेको कार्यले सर्पको पनि उद्धार भइरहेको छ र मान्छेमा सर्प मार्नु हँदैन भन्ने चेतना पनि फैलिरहेको छ, यसैमा म सन्तुष्ट छु।'
विभिन्न सरकारी तथा निजी विद्यालय, क्याम्पसमा पुगेर सर्प उद्धार, सर्पदंश र सर्प संरक्षणबारे कक्षा पनि सञ्चालन गरिसकेको उपाध्यायको भनाइ छ। कक्षामा बसेका कतिपय सर्प उद्धार गर्न सक्ने भइसकेको बताउँदै उनी भन्छन्, 'मजस्तै सर्प उद्धार गर्ने र चेतना फैलाउने अरु पनि बनाउन चाहन्छु।'
उनले गरेको कार्यले समुदायमा परिवर्तन हुँदै गएको छ। 'पहिले सर्प देख्नेबित्तिकै मार्ने गरिन्थ्यो तर अहिले उद्धारका लागि बोलाउँछन्। विभिन्न कार्यमार्फत सर्प उद्धारसँगै चेतना फैलाउन थालेपछि ९० प्रतिशत सर्प मार्ने क्रम घटेको छ,' उनले भने।
जीवशास्त्रमा स्नातकोत्तर उत्तीर्ण उपाध्याय पेसाले शिक्षक छन्। उनले टीकापुरमा रहेको टीकापुर पोलिटेक्निक कलेज, सामान्य चिकित्सा कलेजमा अध्यापन र रेडियन्ट मन्टेश्वरी इङ्लिस स्कुलमा अध्यापन गराउँदै आएका छन्। पेसाले शिक्षक भए पनि उहाँलाई धेरैले उद्धारकर्ताको रूपमा चिन्ने गरेका छन्।
