युक्रेनले रूसलाई यो हप्ता नयाँ चरणको शान्ति वार्ताको प्रस्ताव गरेको छ।
जुन महिना यता दुई देशबीच वार्ता भएको छैन। टर्कीको इस्तानबुलमा भएका दुई चरणका वार्तामा युद्धविरामका लागि कुनै प्रगति हुन सकेको थिएन। त्यसको सट्टामा ठूलो मात्रामा बन्दी आदानप्रदान र मारिएका सैनिकहरूको शव फिर्ता गर्ने सम्झौता भएको थियो।
सुरक्षा परिषदका सचिव रुस्तम उमेरोभले रूसी पक्षसँग यो हप्ताका लागि अर्को बैठक प्रस्ताव गरेको भनेर युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले खुलासा गरेका छन्। वार्ताको गति बढाउनुपर्छ भन्दै जेलेन्स्कीले रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग प्रत्यक्ष भेटवार्ता गर्न आफू तयार रहेको फेरि पनि दोहोर्याएका छन्।
‘स्थायी शान्ति सुनिश्चित गर्न नेतृत्व तहमा बैठक आवश्यक छ,’ उनले जोड दिएका छन्।
जेलेन्स्कीले पूर्व रक्षामन्त्री उमेरोभलाई केहि समय अघि मात्रै राष्ट्रिय सुरक्षा तथा रक्षा परिषदको प्रमुखमा नियुक्त गरेर वार्तामा थप गति दिन जिम्मेवारी दिएका थिए।
पुटिनसँग आजित भएर अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले सोमबार युक्रेनलाई सैन्य सामग्री दिने नयाँ योजना घोषणा गरेका थिए। त्यसमा आक्रामक हतियारहरू पनि संलग्न हुनेछन् भनेर पश्चिमा मिडियाले लेखेका छन्।
पुटिनसँग राम्रो सम्बन्ध भएका ट्रम्पले दोस्रो कार्यकाल सुरू भएदेखि नै रूसका सर्तअनुसार शान्ति सम्झौता गर्न युक्रेनमाथि दबाब हालेका थिए।
युक्रेनलाई अघिल्ला अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले दिने निर्णय गरेका हतियार रोकेका थिए। त्यति मात्रै नभएर युक्रेनलाई अमेरिकाले उपलब्ध गराउँदै आएको खुफिया सूचना समेत केही समयका लागि रोकेका थिए।
तर पुटिनले युद्ध रोक्ने इच्छा नदेखाएपछि ट्रम्पले पछिल्लो समयमा रूस र युक्रेनप्रतिको रवैया परिवर्तन गरेको देखिन्छ।
तर पनि उनले द्वन्द्व बढ्न नदिन युक्रेनलाई केवल रक्षात्मक हतियारहरू मात्र दिने बताउँदै आएका थिए। अब भने उनले युक्रेनलाई आक्रामक हतियारहरू समेत दिने आँकलन गरिएको छ।
अमेरिकी, युक्रेनी र युरोपेली अधिकारीहरूले ती हतियारले युद्धको दिशा बदल्ने अपेक्षा गरेका छन्। त्यसो भए पुटिनमाथि युद्ध विरामका लागि दबाब पर्ने उनीहरूले आशा गरेका छन्।
सोमबार ट्रम्पले नेटोका महासचिव मार्क रूटसँग ह्वाइट हाउसमा भेटेपछि रूस-युक्रेन युद्धसम्बन्धी आफ्नो नयाँ योजना घोषणा गरेका थिए।
ट्रम्पले तीन हप्ताअघि बाइडेन सरकारले दिने निर्णय गरेको सटिक निशाना लाग्ने प्याट्रियट एअर-डिफेन्स सिस्टम अन्तर्गतका रक्षात्मक मिसाइल (इन्टरसेप्टर) र केही हतियारको आपूर्ति रोकेका थिए। तर रूसले त्यसपछि युक्रेनी सहरहरूमा गरेको भीषण आक्रमणका कारण आफूलाई अरू विकल्प नभएको भन्दै उनले युटर्न लिएका थिए।
युरोपेली देशहरूले किनेका प्याट्रियट एअर-डिफेन्स सिस्टम अन्तर्गतका रक्षात्मक मिसाइल उनीहरूले युक्रेनलाई दिने ट्रम्पले खुलासा गरेका थिए।
एक महिना अघि नेदरल्यान्ड्सको हेगमा भएको नेटोको शिखर सम्मेलनको अवसरमा युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीसँग ट्रम्पले प्याट्रियट एअर-डिफेन्स मिसाइल बेच्नेबारे विचार गर्ने बताएका थिए। तर त्यसको एक हप्तामै युक्रेनलाई हस्तान्तरण गर्नका लागि छिमेकी पोल्याण्ड पुर्याइसकिएको हतियार समेत अमेरिकाले रोकेको थियो।
जेलेन्स्कीले रूसी हवाई आक्रमणबाट आफ्नो देशलाई जोगाउन १५ अर्ब डलरमा १० वटा प्याट्रियट एअर-डिफेन्स युनिट किन्न चाहेको बताउँदै आएका छन्।
ट्रम्पले युक्रेनलाई अमेरिकाले दिइरहेको हतियार रोक्न सक्छन् भनेर पहिलेदेखि अपेक्षा गरिएको थियो। त्यसैले युरोपेली देशहरूले प्याट्रियट एअर-डिफेन्स सिस्टम लगायत हतियार अमेरिकासँग किनेर युक्रेनलाई दिने योजना बनाएका छन्।
युक्रेनलाई हतियारको आपूर्ति रोकेको दुई दिनपछि ट्रम्पले रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग एक घण्टाभन्दा बढी फोनमा कुरा गरे। ट्रम्पले युक्रेनमा भइरहेको युद्धका कारण आफू 'खुसी नभएको' बताए। तर पुटिनसँगको कुराकानीमा सो विषयमा कुनै प्रगति नभएको स्वीकार गरे।
फेब्रुअरी अन्त्यमा ह्वाइट हाउसमा जेलेन्स्कीलाई बेइज्जत हुनेगरी झपारेका ट्रम्पले जुन २५ मा हेगमा भेटपछि भने उनलाई राम्रो मान्छे भनेका थिए। त्यसको एक हप्तामै ट्रम्पले हतियार रोक्ने निर्णय लिएका थिए। अनि एक हप्तापछि फेरि उनले हतियार दिने घोषणा गरेका थिए।
ट्रम्पको पहलमा रूस-युक्रेन युद्धविरामका निम्ति अमेरिकाले मध्यस्थता गरिरहेको छ। ट्रम्पले सार्वजनिक र निजी रूपमा पनि युद्धविरामका लागि दुवै देशमाथि दबाब दिँदै आएका छन्।
अमेरिकाले राखेको ३० दिनको अस्थायी युद्धविराम प्रस्ताव युक्रेनले सहजै स्वीकार गरे पनि पुटिनले सहमति दिएका थिएनन्।
उनले युक्रेनलाई नेटोमा आबद्ध गर्न नहुने, सेना सीमित गर्नुपर्ने र अहिलेसम्म रूसले कब्जा गरेको युक्रेनी भूभाग मात्र नभएर आफ्नो नियन्त्रणमा नभएका भागको पनि स्वामित्व दिनुपर्ने माग गरिरहेका छन्।
ट्रम्पले मे १९ मा पुटिनसँग फोन वार्ता गरेपछि युद्ध रोकिने अपेक्षा धेरैले गरेका थिए। तर दुई घन्टाको फोन वार्तामा पनि ट्रम्पले पुटिनलाई मनाउन सकेनन्। त्यसपछि रूसले तत्काल युद्धविराम घोषणा गर्नुपर्ने आफ्नो मागबाट ट्रम्प पछि हटे।
युद्ध रोक्न कदम चाल्नुको साटो पुटिनले उल्टै युक्रेनमाथि आक्रमण तीव्र बनाएका छन्। त्यही भएर ट्रम्पले पछिल्ला दिन पुटिनबारे कडा टिप्पणी गर्न थालेका छन्।
पुटिनले वार्ता गरेजस्तो देखाएर आफूलाई खेलाइरहेको भन्दै ट्रम्पले रूसमाथि नयाँ प्रतिबन्ध लगाउन छलफलसमेत थालेको मानिन्छ।
रूस शान्तिका लागि गम्भीर देखिएन भने ट्रम्पले रूसविरूद्ध कडा कदम चाल्न सक्ने अपेक्षा गरिएको छ।
जुनको सुरूमा युक्रेनले ठूलो संख्यामा ड्रोनहरू प्रयोग गरेर रूसका धेरै बमवर्षक विमानहरू ध्वस्त पारेपछि रूस र युक्रेनबीच टर्कीमा शान्ति वार्ता भएको थियो। तर पनि युद्ध रोक्नेबारे केही पनि प्रगति हुन सकेको थिएन।
एक घण्टाको सो वार्तामा रूसले आफ्ना सर्तहरू आधिकारिक रूपमा राख्यो। त्यसअनुसार थप भूभाग छोड्न र आफ्नो सेनाको आकार घटाउन स्वीकार गर्ने हो भने मात्र यो युद्ध रोकिने बताएको भनेर समाचार आएका छन्।
रूसले युद्धविराम नभएर आफूले दीर्घकालीन समाधान खोजेको बताउँदै आएको छ।
युक्रेनले भने रूसी राष्ट्रपति पुटिनले शान्ति नचाहेको आरोप लगाइरहेको छ।
रूसी समाचार एजेन्सी इन्टरफ्याक्सले प्रकाशित गरेको सर्तहरूका अनुसार युद्धको समाधानका लागि रूसले सन् २०१४ मा कब्जा गरेको युक्रेनको भूभाग क्राइमिया प्रायद्वीपलाई अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा रूसी भूमि भनेर मान्यता दिनुपर्नेछ। त्यस्तै, रूसले आफ्नो भूभाग भनेर दाबी गरेको अन्य चार युक्रेनी क्षेत्रहरूलाई पनि अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता खोजेको छ।
रूसले दाबी गरेको चार युक्रेनी क्षेत्रहरू हाल पूर्ण रूपमा रूसी सेनाको नियन्त्रणमा छैनन्। रूसले त्यहाँबाट पनि युक्रेनी सेना फिर्ता हुनुपर्ने माग गरेको छ।
युक्रेन तटस्थ देश हुनुपर्ने र नेटोको सदस्यता कहिल्यै लिन नहुने, युक्रेनमा रूसीभाषीहरूको अधिकार संरक्षण हुनुपर्ने, रूसीलाई आधिकारिक भाषा बनाउनुपर्ने र कथित नाजीकरण बन्द गर्नुपर्ने भन्ने माग रूसले पुनः दोहोर्याएको छ।
युक्रेनले भने रूसीभाषीहरूमाथि भेदभाव गरेको अस्वीकार गर्छ। युक्रेन नाजीकरण भएको आरोप सारा विश्वले हाँस्यास्पद ठान्छ।
अर्कोतर्फ, युक्रेनले भने आकाश, जमिन र समुद्रमा पूर्ण र बिनासर्त युद्धविराम हुनुपर्ने सर्त राखेको छ।
उक्त युद्धविरामको अनुगमन अमेरिकाले गर्नेछ। त्यसपछि सबै बन्दीको रिहाइ, रूसमा जबर्जस्ती लगिएका युक्रेनी बालबालिकाको फिर्ती र युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्की र पुटिनबीच भेटघाट हुनुपर्ने छ।
रूसले फेरि आक्रमण नगरोस् भनी सुनिश्चित गर्न सुरक्षा ग्यारेन्टी पनि युक्रेनले माग गरेको छ।
रूसले आफ्नो नियन्त्रणमा रहेका युक्रेनी भूभागमाथि गर्दै आएको दाबीलाई अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता दिनु हुँदैन भन्ने पनि युक्रेनले सर्त राखेको छ।
त्यस्तै, युक्रेनको सैन्य शक्तिमा कुनै सीमा लगाउन नहुने र रूसमाथि अमेरिका लगायत पश्चिमा राष्ट्रले लगाएको प्रतिबन्ध विस्तारै हटाइनुपर्ने छ। रूसले सम्झौता तोड्यो भने फेरि प्रतिबन्ध लगाउनुपर्ने युक्रेनको माग छ।
उसको सर्तअनुसार अमेरिका लगायत पश्चिमा राष्ट्रले जफत गरेको रूसी सम्पत्ति युक्रेनको पुनर्निर्माणमा खर्च गरिनुपर्ने छ।
(विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यमहरूको सहयोगमा तयार पारिएको)
-1746009348.jpg)
