काठमाडौंमा शुक्रबार गणतन्त्रवादी र राजावादी दुवै समूहले छुट्टाछुट्टै प्रदर्शन आयोजना गरेका थिए।
राजावादीहरूको आन्दोलनको नेतृत्व दुर्गा प्रसाईंले गरेका थिए। पूर्वपञ्च नवराज सुवेदीको नेतृत्वमा गठित 'संयुक्त जनआन्दोलन समिति' मा प्रसाईं पनि सदस्य छन्। उनलाई सुवेदी नेतृत्वको समितिले 'जनकमान्डर' घोषणा गरेको छ।
प्रसाईं नेतृत्वको राजावादी समूहलाई प्रदर्शन गर्न जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौंले तीनकुने क्षेत्रमा अनुमति दिएको थियो। गणतन्त्रको पक्षमा समाजवादी मोर्चाले आयोजना गरेको जनसभा निम्ति रत्नपार्क-भद्रकाली सडक तोकिएको थियो। उनीहरूले सडकमै मञ्च बनाएर कार्यक्रम गरेका थिए।
समाजवादी मोर्चाले सडकमा कार्यक्रम गर्दा यातायात व्यवस्थापन असहज भए पनि अन्य हिसाबले शान्तिपूर्ण नै रह्यो। तीनकुनेमा राजावादीहरूले गरेको कार्यक्रम भने उग्र र हिंसात्मक मात्र भएन, यसले दिनभरि नै तीनकुने र आसपास क्षेत्रलाई तनावपूर्ण बनायो।
हामी यो स्टोरीमा राजावादीहरूको आन्दोलन कसरी उग्र र हिंसात्मक बन्दै गयो भन्ने बारे विस्तृत चर्चा गर्ने छौं।
राजावादीहरूको शुक्रबारको कार्यक्रममा जनसहभागिता कम थियो। तीनकुनेको चउरमा १० बजेदेखि नै मान्छेहरू भेला हुन थालेका भए पनि खासै बाक्लो भिड थिएन।
राप्रपा र राप्रपा नेपालले प्रसाईंको कार्यक्रममा जान आग्रह गर्दै विज्ञप्ति त निकाले, दुवै पार्टीका अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देन र कमल थापा तीनकुने पुगेनन्। राप्रपाका वरिष्ठ उपाध्यक्ष तथा सुवेदी नेतृत्वको संयुक्त जनआन्दोलन समितिका सदस्य-सचिव रवीन्द्र मिश्र लगायत नेता तीनकुने पुगेका थिए।
प्रहरीले राजावादी प्रदर्शनकारीहरूलाई नयाँबानेश्वरको निषेधित क्षेत्रतर्फ बढ्न नदिन तीनकुने पुलनिर प्रहरीहरूले लस्करै उभिएर बाटो छेकेका थिए।
मध्याह्नतिर तीनकुने चउरमा भेला भएका राजावादी प्रदर्शनकारीहरू प्रहरी घेरा तोडेर नयाँबानेश्वरतिर बढ्न खोजे। उनीहरूलाई रोक्न खोज्दा प्रहरी र राजावादी प्रदर्शनकारीहरूबीच धकेलाधकेल भयो।
त्यस क्रममा भिड हटाउन प्रहरीले केही राउन्ड अश्रुग्यास प्रहार गरेको थियो। यसले राजावादीहरूको पूर्वनिर्धारित कार्यक्रम बिथोलियो। रवीन्द्र मिश्र लगायत नेताहरू मञ्च छाडेर लाखापाखा लागे।
यहाँसम्म पनि स्थिति अनियन्त्रित भइसकेको थिएन।
स्थिति त्यति बेला उग्र हुन पुग्यो, जब राजावादीहरूले आफ्नो आन्दोलनको 'कमान्डर' बनाएका दुर्गा प्रसाईं सेतो पिकअप गाडी हाँक्दै तीनकुने आइपुगे।
उनको गाडीमा केही प्रदर्शनकारी पनि सवार थिए। उनी गाडी हाँकेर कार्यक्रम स्थलतर्फ गएनन्। बरू तीनकुनेबाट सिधै शान्तिनगर हुँदै नयाँबानेश्वरतर्फ नै बढ्न खोजे। त्यो ठाउँ निषेधित क्षेत्र हो र त्यहाँ जान नदिन प्रहरीहरू बाटो छेकेर बसेका छन् भन्ने प्रसाईंलाई राम्ररी थाहा थियो।
यति थाहा हुँदाहुँदै उनले तीनकुनेको घुम्तीबाट गाडी हुइँक्याउँदै पुलसम्म ल्याए।
पुलनिर प्रहरीहरूको एउटा समूह लस्करै उभिएर बाटो छेकेका थिए। उनले त्यहाँ एकछिन गाडी रोके। त्यसपछि सडकमा उभिएका प्रहरीहरूलाई नै पेलेर गाडी अगाडि बढाए।
अलिकति अगाडि फेरि अर्को प्रहरी समूह थियो। त्यहाँ त उनले गाडी रोक्ने आवश्यकता पनि ठानेनन्। सिधै पेलुँलाझैं गरेर गाडी कुदाए र नयाँबानेश्वरतर्फ हुइँक्याए।
प्रहरी बललाई जितेर निषेधित क्षेत्र तोड्ने दुर्गा प्रसाईंको यो अराजनीतिक हरकतले राजावादीहरूको समूहलाई उग्र मात्र बनाएन, अराजक नै बनायो।
प्रसाईं प्रहरीलाई पेलेर गाडी कुदाउँदै अगाडि बढ्नुलाई राजावादीहरूले 'अब हामीले जे गरे पनि हुन्छ' भन्ने अर्थमा लिए। त्यसपछि भिड एकदमै अराजक भयो। एक हुल दुर्गा प्रसाईंको गाडी पछ्याउँदै नयाँबानेश्वरतर्फ बढ्न खोज्यो। यसलाई रोक्न प्रहरीले अश्रुग्यास, लाठीचार्ज र पानीको फोहोरा प्रहार गर्न थाल्यो।
तितरबितर भएको भिड तीनकुनेमा रहेका निजी घर तोडफोड गर्न उद्दत भयो। उनीहरूले प्रहरीमाथि ढुंगामुढा मात्र गरेनन्, तीनकुनेको एउटा निजी घरमा ढुंगा हानेर भएभरको सिसा क्षतविक्षत पारे। यतिले नपुगेर आगो नै झोसे। उक्त आगो निभाउन गएको दमकलको बाटो छेक्न त्यसमाथि नै ढुंगा बर्साए।
त्यस क्रममा राजावादी प्रदर्शनकारीहरूले तीनकुने क्षेत्रका तीनवटा घरका सिसा फुटाइदिए। त्यसपछि प्रहरीले हवाई फायर गर्यो।
प्रहरीले व्यक्तिका घरमा लुकेर अश्रुग्यास हानेको भन्दै प्रदर्शनकारीहरूले तोडफोड गरेका थिए। नेपाल प्रहरीले यो अस्वीकार गरेको छ। प्रहरी प्रवक्ता डिआइजी दिनेश आचार्यले सेतोपाटीसँग कुरा गर्दै तीनकुने क्षेत्रमा व्यक्तिका घरमा बसेर अश्रुग्यास हान्ने काम नभएको बताएका छन्।
तर अश्रुग्यास र लाठीचार्जले पनि भिडको अराजकता साम्य भएन।
तीनकुने क्षेत्रका विभिन्न ठाउँबाट एकपछि अर्को तोडफोड र आगजनीका घटना आउन थाले।
शान्तिनगरमा रहेको कान्तिपुर टिभीको कार्यालयमा प्रदर्शनकारीहरूले ढुंगा प्रहार गरी सिसा फुटाइदिए। तीनकुनेमै रहेको अन्नपूर्ण पोस्टको कार्यालयमा पनि आगजनी गरियो। राजावादी प्रदर्शनकारीहरूले अन्नपूर्ण पोस्टको कार्यालय रहेको भवनको पहिलो तलामा आगजनी गरेका थिए। केही बेरमै आगो नियन्त्रणमा लिइएको अन्नपूर्ण पोस्टले जनाएको छ। हिमालय टेलिभिजनको बा १९ च ८९६३ नम्बरको गाडीमाथि पनि प्रदर्शनकारीहरूले तोडफोड गरे।
त्यसैबीच प्रदर्शनकारीहरूले हानेको ढुंगा लागेर तीनकुनेमा प्रहरीको टाउको फुट्यो। त्यसको केही बेरमा तीनकुनेमै महिला सशस्त्र प्रहरीमाथि कुटपिट भयो।
त्यसपछि राजावादी प्रदर्शनकारीहरू जति जति अगाडि बढ्दै गए, उनीहरूले काठमाडौंका विभिन्न ठाउँमा आगजनी र तोडफोडका घटना गराए।
उनीहरूले सिनामंगलस्थित नेपाल नागरिक उड्डयन कार्यालयमा आगजनी गरे। यसले त्रिभुवन विमानस्थलमा करिब पौने घन्टा हवाई आगमन रोकियो। त्यस्तै, कोटेश्वरतर्फ बढेको अर्को भिडले त्यहाँको भाटभटेनी डिपार्टमेन्ट स्टोरमा पनि आगजनी गर्यो। भाटभटेनीबाट त प्रदर्शनकारीहरूले सामान नै लुटेर लगेका थिए। फलफूल, तरकारी भुइँमा छरपस्ट पारेको र बियरका बोतलहरू हातमा उठाएर लैजाँदै गरेका तस्बिर सामाजिक सञ्जालमा भाइरल छन्।
तीनकुनेमा मिडियाका कार्यालयलाई निशाना बनाएका राजावादीहरूले राजनीतिक दलका कार्यालयमाथि पनि धावा बोले।
उनीहरूले आलोकनगरस्थित एकीकृत समाजवादीको केन्द्रीय कार्यालयमा प्रवेश गरेका थिए र कागजात झिकेर सडकमा ल्याएर आगो लगाएका थिए। एकीकृत समाजवादी नेता मोहन गौतमले कार्यालय सचिवको कार्यकक्षमा राजावादीहरूले आगो लगाइदिएको बताएका छन्। पार्टीका महत्त्वपूर्ण कागजातहरू सडकमा लगेर जलाइएको उनको भनाइ छ।
राजावादी प्रदर्शनकारीहरू पेरिसडाँडास्थित माओवादी केन्द्रीय कार्यालयमा पनि प्रवेश गर्न खोजेका थिए। उनीहरूले कार्यालयनजिकै सडकमा एउटा सरकारी नम्बर प्लेटको गाडी जलाइदिए। पेरिसडाँडामा एउटा मोटरसाइकलसमेत तोडफोड भएको छ।
त्यस्तै, एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपालको कोटेश्वरस्थित निवासमा ढुंगा प्रहार गरे। यो घटनापछि त्यहाँ थप संख्यामा सुरक्षाकर्मी परिचालन गरिएको थियो।
प्रदर्शनकारीले कोटेश्वरको जडिबुटी कारखानामा पनि आगो लगाइदिएका छन्। त्यहाँ सवारी पार्किङ गरिएको ठाउँमा आगजनी गर्दा कम्तिमा आधा दर्जन गाडी जलाइएका छन्। त्यस्तै, बालकुमारी पारिपट्टि पनि सवारी साधन जलाइएको प्रहरीले जानकारी दिएको छ। दुवै गाडीको नम्बर खुल्न सकेको छैन।
यसरी राजावादीहरूको प्रदर्शन अराजक बन्दै गएपछि जिल्ला प्रशासन कार्यालयले तीनकुने र आसपास क्षेत्रमा ४ः२५ देखि १० बजेसम्म कर्फ्यु लगाएको छ। गौशालादेखि एयरपोर्ट, गैरीधारा, तीनकुने हुँदै कोटेश्वर, कोटेश्वरबाट जडिबुटी पुल, कोटेश्वरबाट बालकुमारी पुल, नयाँबानेश्वर चोकदेखि शंखमुल पुलसम्म र गौशाला चोकदेखि पुरानो बानेश्वर हुँदै नयाँ बानेश्वर चोकसम्म कर्फ्यु लगाइएको जिल्ला प्रशासन कार्यालयले जनाएको छ। यस क्षेत्रभित्र आवतजावत गर्न र कुनै पनि प्रकारको भेला, जुलुस र प्रदर्शन गर्न निषेध गरिएको छ।
कर्फ्यु लागेसँगै काठमाडौंको तीनकुने क्षेत्रका सडकमा नेपाली सेना परिचालन गरिएको छ। लुटपाट, आगजनी र तोडफोडका घटना रोक्न सेनाले गस्ती गरिरहेको छ। अहिले नेपाली सेना तीनकुने, जडिबुटी क्षेत्रमा तैनाथ छ।
दुई जनाले गुमाए ज्यान
शुक्रबारका यी घटनाक्रमबीच दुई जनाले ज्यान गुमाएका छन्।
तीनकुनेमा प्रहरीले चलाएको गोली लागेर एक जना प्रदर्शनकारीको मृत्यु भएको छ भने प्रदर्शनकारीहरूले आगजनी गरेको घरमा परेर एभिन्यूज टेलिभिजनका एक जना पत्रकारको मृत्यु भएको छ।
गृह मन्त्रालयका अनुसार तीनकुनेमा प्रहरीको गोली लागेर मृत्यु हुनेमा कीर्तिपुर-४ बस्ने २९ वर्षीय सविन महर्जन छन्। गोली लागेर घाइते उनलाई उपचार निम्ति त्रिवि शिक्षण अस्पताल लगिएको थियो। अस्पताल पुग्दा नै उनको ज्यान गइसकेको शिक्षण अस्पतालका डा. सुवास आचार्यले बताए। डा. आचार्यका अनुसार उनको छातीमा गोली लागेको थियो।
त्यस्तै, एभिन्युज टेलिभिजनका अनुसार भिडिओ पत्रकार सुरेश रजकको आगलागीमा परेर मृत्यु भएको हो। एभिन्युज टेलिभिजनले लाइभमै आफ्नो पत्रकार सुरेशको मृत्यु भएको उल्लेख गरेको छ। नेपाल प्रहरी केन्द्रीय प्रवक्ता डिआइजी दिनेशकुमार आचार्यले तीनकुनेस्थित एउटा घरको चौथो तलामा जलेको अवस्थामा एक जनाको शव फेला परेको सेतोपाटीलाई बताए।
प्रदर्शनकारीले भाँचिदिए पत्रकारको खुट्टा
शुक्रबार रिपोर्टिङका लागि काठमाडौंको तीनकुने क्षेत्र पुगेका अनलाइनखबर डटकमका पत्रकार दिनेश गौतममाथि राजावादी प्रदर्शनकारीहरूले कुटपिट गरेका छन्। राजावादी प्रदर्शनकारीले प्रहरीको अश्रुग्यास हान्ने हतियार खोसेका थिए। पत्रकार गौतमले उक्त फोटो खिचेका थिए।
फोटो खिचेको र सिआइडी भन्दै पत्रकार गौतममाथि प्रदर्शनकारीहरू जाइलागेका थिए।
'प्रहरीको बन्दुक खोसेर प्रदर्शनकारीले काँधमा बोकेर हिँडेका थिए, मैले त्यो फोटो खिचेको थिएँ,' पत्रकार गौतमले सेतोपाटीसँग भने, 'त्यसपछि प्रदर्शनकारीहरूले यो सिआइडी हो भन्दै तीनकुने चौरको डिलमा मलाई धकेलेर लडाए, अनि कुटपिट गरे। कुटपिट गरेर पनि केही परसम्म प्रदर्शनकारीले पछ्याइरहे।'
राजावादी प्रदर्शनकारीहरूले उनको मोबाइल खोस्नुका साथै कुटपिट गरेर खुट्टा भाँचिदिएका थिए।
'कुटपिटले मेरो देब्रे खुट्टाको गोलीगाँठानेर भाँचिएको छ, बानेश्वरको एभरेस्ट अस्पतालमा खुट्टा प्लास्टर गरेँ,' उनले भने।
के भन्छन् दुर्गा प्रसाईं?
राजसंस्था पुनर्स्थापना लगायत एजेन्डासहित प्रदर्शन आह्वान गरेका दुर्गा प्रसाईंले निजी सम्पत्ति तोडफोड नगर्न आग्रह गरेका थिए। उनले सरकारले आफूहरूको मुख थुन्न खोजेको आरोप समेत लगाए।
'साथीहरू आज सरकारले हाम्रो मुख थुन्न खोज्यो। हामी शान्तिपूर्ण रूपमा कार्यक्रमस्थल जाँदै गर्दा हामी नपुग्दै प्रहरीले अश्रुग्यास प्रहार गर्यो, लाठीचार्ज गर्यो, अझै तीनकुनेका घर घरमा लुकेर प्रहरीले अश्रुग्यास प्रहार गरी हामीलाई कार्यक्रम सुरूसम्म गर्न दिएन,' प्रसाईंले भने, 'मैले सुन्दैछु- मलाई यो सरकारले बाँकी नराख्ने योजना बुन्दै छ, म रहुँला नरहुँला तर आन्दोलन नरोकियोस्, यो व्यवस्था फेरेर मात्र यो अभियानले शान्तिको सास फेर्नेछ।'
उनले प्रहरीकै दमनका कारण निजी सम्पत्तिमा क्षति पुगेको दाबी गरेका छन्।
'कैयन साथीहरू र प्रहरीहरू घाइते हुनुभएको छ। यसप्रति दु:ख व्यक्त गर्दै घाइते साथीहरूको शीघ्र स्वास्थ्यलाभ कामना गर्दछु। साथै कसैको निजी सम्पत्तिमा आक्रमण नगर्न म हार्दिक अपिलसमेत गर्दछु,' प्रसाईंले भने।
प्रदर्शनको पूर्वसन्ध्यामा प्रसाईंले बिहीबार पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई भेटेका थिए। भेटमा पूर्वराजाले आफूलाई प्रदर्शनका लागि शुभकामना दिएको उनको अभिव्यक्ति थियो।
के भन्छन् प्रदर्शन स्थल पुगेका राप्रपा वरिष्ठ उपाध्यक्ष रवीन्द्र मिश्र?
राप्रपाका वरिष्ठ उपाध्यक्षसमेत रहेका नवराज सुवेदी नेतत्वको 'संयुक्त जनआन्दोलन समिति' का सदस्य-सचिव रवीन्द्र मिश्रले व्यवस्था परिवर्तन गर्ने आन्दोलन कुनै नेताको नियन्त्रणमा नरहने अभिव्यक्ति दिएका छन्।
२०६२/६३ को जनआन्दोलनमा पनि धनजनको तोडफोड भएको र कुनै पनि नेताको नियन्त्रणमा आन्दोलन नरहेको उनले दाबी गरेका थिए।
'यो धनजनको तोडफोड नहोस् भनेर नवीन समझदारीमा जाऔं भनेको हो कि होइन?' पत्रकारहरूसँग कुराकानी गर्दै उनले भने, 'यो रोकिनेवाला छैन, गोली र अश्रुग्यास हानेर तितरबितर हुँदैन। धनजनको क्षतिको जिम्मेवारी सरकारले लिनुपर्छ।'
के भन्छन् नवराज सुवेदी?
राजसंस्था पुनर्स्थापना लगायत एजेन्डासहित गठित 'संयुक्त जनआन्दोलन समिति' का संयोजक नवराज सुवेदीले प्रहरी प्रशासनकै कारण प्रदर्शन अराजक बनेको दाबी गरेका छन्।
प्रदर्शनको कमान्डर दुर्गा प्रसाईंलाई तोके पनि समग्र आन्दोलनको नेतृत्व आफूले गरिरहेको उनले बताए।
प्रदर्शन अराजक बन्नु दु:खद रहेको बताएका उनले थप कार्यक्रम बैठक गरेपछि मात्रै सार्वजनिक गरिने बताएका छन्।
के भन्छ गृह मन्त्रालय?
गृह मन्त्रालयले शुक्रबार साँझ पत्रकार सम्मेलन गरेर तीनकुने क्षेत्रमा आन्दोलन नेतृत्व गरेका दुर्गा प्रसाईंलाई कानुनी दायरामा ल्याउने बताएको छ।
गृहका सहसचिव छविलाल रिजालले पत्रकार सम्मेलन गर्दै प्रसाईंले आन्दोलन नेतृत्व गरेकाले उनलाई कानुनी दायरामा ल्याउने बताएका हुन्।
-1743150381.jpeg)
