नेकपा एमाले मोरङको भर्खरै सम्पन्न दसौं जिल्ला अधिवेशनमा पार्टीका पुराना कार्यकर्ता अजम्बर राईले अध्यक्ष पदमा चुनाव जिते। सबैभन्दा धेरै बधाइ चाहिँ विनोद ढकालले थापिरहेका छन्।
जिल्ला कमिटीमा निर्वाचित पदाधिकारी तथा सदस्यहरूले शनिबार नै पद तथा गोपनीयताको शपथ लिइसके। मोरङ एमाले अब कसरी अघि बढ्छ भन्ने प्रश्नको सामना पनि उनै विनोद ढकालले गर्नु परिरहेको छ।
अध्यक्ष निर्वाचित राई आइतबारदेखि जिल्ला समन्वय समिति प्रमुखको आफ्नै कार्यकक्षमा भेटिन थालिसके। बधाइ दिने कार्यकर्ताको घुइँचोले भने ढकाल घेरिइरहेका छन्।
पार्टी अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र उनका टिमका बहुसंख्यक पूर्वेली नेताहरूका लागि बिर्सनलायक बनेको एमाले मोरङको १० औं जिल्ला अधिवेशन ढकालका लागि भने अविश्मरणीय रह्यो।
पार्टीसत्ता र राज्यसत्ता दुवैतिर एकछत्र पकड बनाएको संस्थापन समूहका लागि मोरङको चुनावी नतिजा प्रतिकूल मात्रै आएन, सिंगो टिमलाई ढकाल एक्लैले हायलकायल पारिदिएको सन्देश देशैभरि प्रेषित पनि भयो।
अध्यक्षमा राईसहित सबै पदाधिकारी र सदस्यहरूमा पनि बहुमत संख्यामा ढकाल पक्षकै उम्मेदवारहरूले जिते।
पार्टी निर्वाचनको प्रचार सामग्रीमै 'संस्थापन पक्ष' भनेर लेख्ने संस्थापन पक्ष भने करिब ४० प्रतिशत सदस्यमा चित्त बुझाउन बाध्य भयो। प्रधानमन्त्री समेत रहेका अध्यक्ष ओली र उनको सिंगो टिमले काँध हाल्दा पनि राजकुमार ओझा नेतृत्वको प्यानल पराजित भयो।
जिल्लाको चुनावी नतिजा आएपछि एमाले कार्यकर्ता अमिश बरालले भने, 'विद्रोह स्वाभिमानीले गर्ने क्रान्ति हो सबैमा यो क्षमता कहाँ हुन्छ र? मत परिणामले नेतृत्वको गालामा राम्रो झापड हानेको छ। तिनको पजनी गरे मात्र पद पाइन्छ भन्ने कुरा अब स्वीकार्य छैन भन्ने देखियो।'
पार्टीका युवा कार्यकर्ता बरालले दिएको यो अभिव्यक्तिले कम्तीमा मोरङको एमालेभित्र तल्लो तहसम्मै नेतृत्वप्रति असन्तोष फैलिएको देखाउँछ। ओली र उनको टिमप्रतिको आक्रोश पनि झल्काउँछ।
ढकाललाई समर्थन गर्ने एमालेका युवा कार्यकर्ताहरूमा अहिले देखिएको ओलीप्रतिको असन्तोष भने बिल्कुल नयाँ हो। किनभने सत्तारूढ एमालेभित्र एकछत्र राज चलाइरहेका अध्यक्ष ओली र उनको टिमलाई यसपटक जिल्लामा चुनौती दिने विनोद ढकाल स्वयं केही समयअघिसम्म ओलीका सबैभन्दा विश्वासपात्र थिए।
पार्टीमा माधवकुमार नेपालहरूको हालीमुहाली हुँदा ओली पूर्वका धेरै जिल्लामा कमजोर थिए। त्यस्तो बेलामा पनि ढकाल एक्लैले ओली गुटको बिँडो पूर्वमा थामेका थिए। पार्टीभित्र कमजोर अवस्थामा रहेका ओलीलाई सबै हिसाबले साथ दिएका ढकाल ओली शक्तिशाली हुँदा भने उनीबाट टाढिएका छन्।
कुनै बेला ओलीका भित्रिया मानिने ढकाल बालकोटमा सहजै पहुँच पाउनेहरूमा पर्थे। अहिले अवस्था यस्तो बनेको छ कि ढकालले धेरै प्रयास गर्दा पनि ओलीले भेटसम्म दिन छाडेका छन्।
कुनै बेला ओली विराटनगर आउँदा उनको सम्पूर्ण व्यवस्थापनको जिम्मा लिने र ओलीले पनि भर गर्ने ढकाल कसरी ओलीबाट टाढिए?
शक्तिहीन हुँदा सधैं साथमा रहेका ढकाल ओली शक्तिशाली बन्दा चाहिँ कसरी उपेक्षामा परे?
एमालेका पुराना कार्यकर्ताहरू यस्तरी सम्बन्ध चिसिएको धेरै नभएको बताउँछन्। यद्यपि ओली र ढकालको सम्बन्धलाई नजिकैबाट नियाल्नेहरूका अनुसार भने २०७१ असार १९ देखि साउन १ गतेसम्म काठमाडौंको भृकुटीमण्डपमा भएको एमालेको नवौं महाधिवेशनबाटै ओली ढकालसँग चिढिन थालिसकेका थिए।
त्यो महाधिवेशनमा अध्यक्षमा ओली र त्यस बेलाका वरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपाल भिड्दै थिए। आठौं महाधिवेशनसम्म नेपाल समूहमा रहेका नेता ईश्वर पोखरेल केही समयअघि मात्रै ओली समूहमा पुगेका थिए। उनी ओली टिमबाट महासचिव लड्दै थिए।
नवौं महाधिवेशनमा ढकालले तत्कालीन कोशी अञ्चलबाट केन्द्रीय सदस्य बन्न चाहेका थिए। तर उनको चाहनामा बाधक बने अहिले प्रचार विभाग प्रमुख रहेका राजेन्द्र गौतम।
गौतम त्यस बेला ईश्वर पोखरेलका पूर्वका एक मात्र विश्वासपात्र मानिन्थे। आठौं महाधिवेशनमै केन्द्रीय सदस्य भइसकेका गौतम खुला केन्द्रीय सदस्य हुनुपर्ने र आफू कोशी अञ्चलको कोटाबाट केन्द्रीय सदस्य लड्ने ढकालको अडान थियो।
'तर भर्खरै आफ्नो टिममा आएका पोखरेलले गौतमलाई कोशीबाट केन्द्रीय सदस्य र विनोद ढकाललाई वैकल्पिक केन्द्रीय सदस्य बनाउनुपर्ने अडान लिएपछि ओलीले पनि उहाँको कुरा काट्नुभएन,' अहिलेका एकीकृत समाजवादीमा रहेका तत्कालीन एमाले नेता महेश रेग्मीले भने, 'तर ढकालजी वैकल्पिक केन्द्रीय सदस्य बन्न चाहनुभएन। ओलीले भनेको नटेरी उहाँले केन्द्रीय सदस्यमै उम्मेदवारी दिनुभयो।'
ओली सहितका नेताहरूले सम्झाइ बुझाइ गरेपछि ढकालले उम्मेदवारी फिर्ता लिए। अनि ओली टिमबाट उम्मेदवार बनेका गौतम र वैकल्पिक केन्द्रीय सदस्यको उम्मेदवार बनेका तेह्रथुमका किशोरचन्द्र दुलाललाई हराउन ढकालले भूमिका गरे। गौतमलाई माधव नेपाल समूहका जीवन घिमिरेले पराजित गरिदिए।
'त्यस बेलासम्म ओलीले खास मान्छे ठान्ने विनोदजी त्यही बेलादेखि ओलीका लागि आँखाको कसिंगर जस्तो बन्नुभयो,' रेग्मीले भने, 'मैले भनेको नमान्ने भन्ने इगो ओलीमा अहिले त प्रशस्त छ, झन् त्यो बेला कति थियो होला?'
त्यस बेलासम्म ढकालले एक पटक एक वर्षजति र एक पटक पूरै तीन वर्ष मोरङको पार्टी प्रमुख भएर काम गरिसकेका थिए। त्यो पनि ओलीकै जोडबलमा उनी पार्टी नेतृत्वमा आएका थिए।
२०६४ सालमा भएको संविधान सभाको पहिलो निर्वाचनमा एमाले पराजित भएपछि तत्कालीन महासचिव माधवकुमार नेपालले केन्द्रमा पदबाट राजीनामा दिए। त्यस बेला मोरङका पार्टी सचिव नरेश पोखरेलले पनि पद छाडेका थिए। पोखरेलले पद छाडेपछि जिल्ला कमिटी बैठकले ढकाललाई २०६५ वैशाखमा पार्टी सचिव बनाएको थियो।
२०६६ सालमा जिल्ला अधिवेशन भयो। तत्कालीन संस्थापन पक्षले घनश्याम खतिवडालाई अध्यक्षको उम्मेदवार बनाउँदा ओली समूहबाट ढकाल उम्मेदवार बने। चुनावी प्रतिस्पर्धामा ढकालले सफलता पाए। २०६९ सालको अधिवेशनमा भने ढकाल फेरि अध्यक्षको उम्मेदवार बने। उनलाई माधव नेपाल समूहका महेश रेग्मीले पराजित गरे।
जिल्ला अध्यक्षमा पराजित भएपछि उनले २०७१ सालको नवौं महाधिवेशनमा केन्द्रीय सदस्य बन्न चाहेका थिए। ईश्वर पोखरेलले राजेन्द्र गौतमलाई च्यापेपछि ढकालका भागमा वैकल्पिक केन्द्रीय सदस्य परेको थियो। उनले त्यसलाई ठाडै नकारिदिए।
'ढकाल आफूलाई जतिसुकै नोक्सानी होस् या क्षति, आफ्ना केही आधारभूत स्वभावमा परिवर्तन नल्याउने खालका छन्,' उनलाई चिन्नेहरू भन्छन्, 'आफूभन्दा जुनियरहरू नै केन्द्रीय सदस्य हुँदा आफू चाहिँ वैकल्पिक हुन्न भन्ने उनको अडान त्यही स्वभावको परिणाम थियो।'
एमाले नेताहरूका अनुसार ढकालले आफ्नो हठीपन ओलीका अघि प्रस्तुत गर्दा केही असन्तोष पनि राखेका थिए। आफूलाई प्रश्न गरेको समेत त्यति नरूचाउने ओलीले आफैले संरक्षण गरेको कार्यकर्ताले हाकाहाकी आलोचना गरेको रूचाउने कुरै भएन। उनी ढकालसँग बिच्किए।
केन्द्रीय सदस्य हुन नपाएका ढकाल २०७२ सालको जिल्ला अधिवेशनमा फेरि अध्यक्षमा चुनाव लडे। त्यसअघि महेश रेग्मीसँग हारको बदला लिँदै उनले रेग्मीलाई हराउँदै अध्यक्ष पदमा दोहोरिए।
उनी अध्यक्ष भएपछि ओलीसँगको सम्बन्ध थोरै सुध्रिएको एमाले नेताहरू बताउँछन्।
'एक वर्ष जति धेरै वास्ता नगरेका ओलीले जिल्ला अध्यक्ष भएपछि फेरि ढकाललाई खोज्न थाले,' मोरङका एक नेताले भने, 'त्यसपछि २०७४ को स्थानीय चुनावमा ढकाल विराटनगर महानगरको मेयर उठ्न चाहे। ओलीले उनलाई नै टिकट दिए।'
महानगरको मेयरमा उनी कांग्रेसका भीम पराजुलीसँग पराजित भए।
संघ र प्रदेशको चुनावमा एमाले र माओवादीले चुनावी सहकार्य गरे। त्यो सहकार्य पार्टी एकतामा रूपान्तरण भयो। जसै एमाले र माओवादी मिलेर नेकपा (नेकपा) बन्यो, ढकाल एकीकृत पार्टीको केन्द्रीय सदस्य बनाइए। पछि २०७७ पुसमा ओलीले प्रधानमन्त्री छँदा प्रतिनिधि सभा विघटन गरे। विस्तारै संयुक्त नेकपा पनि अदालतमार्फत विघटन भयो। पुरानै स्वरूपको एमाले बनेपछि ढकालले प्रदेश सचिवको जिम्मेवारी पाए।
सुवास नेम्वाङ इन्चार्ज, हालका सभामुख देवराज घिमिरे अध्यक्ष र ढकाल सचिव भए। केही समयपछि माधव नेपाल समूहका १० नेतासँग ओली समूहले १० बुँदे सहमति गरेर त्यसको सर्कुलर देशैभरि पठायो। त्यही १० बुँदे सहमति प्रदेशमा कार्यान्वयनमा लगेको भनेर ढकालसँग ओली फेरि चिढिए।
'१० बुँदे सहमति कार्यान्वयन गर्नु भनेर ओली आफैले तलैसम्म पठाउनुभएको थियो। सुनसरी, तेह्रथुममा समस्या ठूलै थियो। तर प्रदेशमा हामीले कार्यान्वयनमा लैजाँदा उहाँ नै सबभन्दा धेरै रिसाउनुभयो,' त्यस बेला प्रदेश कमिटीमै रहेका एक नेताले भने, 'ढकालजीको जोड केन्द्रको सर्कुलर कार्यान्वयन गरौं भन्ने थियो। अध्यक्ष देवराज नगरौं भन्नेमा हुनुहुन्थ्यो। त्यो रिपोर्टिङ अध्यक्षकहाँ पुगेपछि उहाँ ढकालसँग रिसाउनुभएको थियो।'
यसरी ढकालसँग रिसाएका ओलीले देवराज घिमिरेले प्रदेश अध्यक्ष छोडेपछि तुलसी न्यौपानेलाई अध्यक्ष बनाए। अध्यक्ष बन्न चाहेका ढकाललाई रोकिदिए। चितवनको सौराहा महाधिवेशनमा ढकाललाई केन्द्रीय सदस्य त बनाए तर पोलिटब्युरो बनाएनन्।
२०७९ सालको निर्वाचनमा ओलीले ढकाललाई मोरङ–४ मा टिकट दिन पनि आनाकानी गरेका थिए। तर मोरङ–४ मा चुनाव लड्न कोही तयार नभएपछि उनलाई नै टिकट दिन ओली बाध्य भएका थिए। उनी चुनावमा गठबन्धनबाट उम्मेदवार बनेका माओवादीका अमनलाल मोदीसँग पराजित भए।
ओलीले ढकाललाई पर धकेल्ने क्रम यत्तिमै रोकिएन।
२०८० असोजमा एमाले कोशीको पहिलो अधिवेशन हुने भयो। ढकालले प्रदेश अध्यक्ष बन्ने चाहना राखे। ओली र उनको टिमले घनश्याम खतिवडालाई साथ दियो।
चितवन महाधिवेशनमा केन्द्रीय सदस्य बनेका उनले पोलिटब्युरो ताकेका थिए। तर ओलीले बनाएनन्। एमाले नेताहरूले दिएको जानकारी अनुसार प्रदेश अध्यक्ष स्वतः पोलिटब्युरो सरह हुने भन्ने भएपछि उनी केन्द्रीय सदस्य त्यागेर प्रदेश अध्यक्ष लड्न पुगेका थिए।
प्रदेश अधिवेशनमा २०६६ सालमा मोरङ अध्यक्षमा भएको चुनावी प्रतिस्पर्धाको 'रिम्याच' हुँदै थियो। फरक यत्ति थियो, त्यस बेला माधव नेपाल समूहका धनश्याम खतिवडा प्रदेशमा ओली पक्षको उम्मेदवार बनेका थिए। त्यस बेला ओली पक्षका उम्मेदवार रहेका ढकाल भने प्रदेशमा एक्लै चुनाव लड्दै थिए।
झिनो मतान्तरले ढकालले चुनाव हारे। प्रदेश अध्यक्ष बनाउन रोक्ने ओलीसँग ढकालको दुरी थप बढ्यो।
त्यस अघिसम्म ओलीलाई कोहीकोही बेला भेट्न जाने गरेका ढकाल त्यसपछि त झनै टाढिए।
'लामो समय ढकाल ओलीलाई भेट्न पनि गएनन्,' ढकाल निकट एक नेताले भने, 'त्यो क्रम अहिले पनि जारी छ। मोरङ अधिवेशन अघि उनले भेट्न चाहे पनि ओलीले चाहेनन्।'
यी कारणले मात्रै ओली टिमबाट ढकाल बाहिरिएका भने होइनन्।
कुनै बेला ओलीलाई एयर–एम्बुलेन्सबाट उपचारका लागि भारत लैजाँदा होस्, वा उनको उपचारको प्रबन्ध गर्दा, सबै जोहो गर्न ढकाल नै अग्रसर बनेको बताउनेहरू एमालेमा धेरै छन्। यति नजिकका ढकालसँग ओली बिच्किने अर्को मुख्य कारण बने एमाले नेता भानुभक्त ढकाल र हालका मुख्यमन्त्री हिक्मत कार्की।
भित्र जे जसो भए पनि सार्वजनिक खपतका लागि ढकाल ओलीप्रति नरम नै सुनिन्छन्।
'ओलीसँग मेरो सम्बन्ध मिडियाले भने जसरी बिग्रेको होइन, छैन,' ढकालले सेतोपाटीसँग भने, 'एमालेमा उहाँ अहिले निर्विकल्प नेता हो। विचार, सिद्धान्त र कार्यक्रममा कुनै समस्या छैन।'
ओलीप्रति यस्तो अभिव्यक्ति दिने विनोद ढकाल भानुभक्त ढकाल र हिक्मत कार्कीविरूद्ध भने सार्वजनिक रूपमै असन्तोष प्रकट गर्छन्।
'संस्थापन पक्षका नाममा दुनो सोझ्याउन उनीहरूले अध्यक्षको नाम भजाएका हुन्,' ढकाल उनीहरूविरूद्ध तिख्खर सुनिन्छन्, 'प्रदेश अधिवेशनमा पनि त्यसै गरे, जिल्ला अधिवेशनमा पनि त्यसै गरे। उनीहरूको कार्यशैली पार्टी बलियो बनाउने ढंगको छैन।'
मुख्यमन्त्री कार्की र ढकाल समकालीन हुन्। २०५५ सालमा कार्की अखिलको अध्यक्ष हुँदा ढकाल उपाध्यक्ष थिए। प्रदेशमा मन्त्री भएपछि भने कार्की र ढकालबीच दुरी बढेको थियो।
२०७९ सालको निर्वाचनमा भानुभक्त ढकाल कांग्रेसका सुनिल शर्मासँग मोरङ–३ मा ठूलो अन्तरले पराजित भए। २५ हजार हाराहारी मतले हारेका भानुभक्त ढकालले आफूलाई विनोद ढकालले हराएको भन्दै अभिव्यक्ति दिए।
एमाले कार्यकर्ताहरूका अनुसार उनले ओलीसामु त्यही रिपोर्टिङ गरे।
'आफूले विश्वास गरेका मान्छेले जे सुनायो, त्यही पत्याउने, त्यही मात्रै सुन्ने र धारणा बनाउने बानी ओलीको रहेछ,' मोरङका एक नेताले भने, 'एकदमै धेरै इगो भएका ओलीले भानुभक्त र हिक्मतका कुरा सुनेर नै विनोदलाई पर–पर पारेका हुन्।'
ओलीले आफूलाई बेवास्ता गरेको, वा परपर पारेकोबारे विनोद ढकालले कहिले थाहा पाए त?
ढकाल निकट ती नेताले भने, 'एकैचोटि प्रदेश अधिवेशनमा मात्रै उहाँ झसंग हुनुभयो।'
डेढ वर्षअघिको प्रदेश चुनावबाट अध्यक्षमा पनि पराजित भएपछि ढकाल एमालेमा किनारामा पारिएका पात्रझैं भएका थिए। मोरङ पार्टीको अध्यक्ष हुँदा उनलाई विवादास्पद छविका व्यक्तिहरूको संरक्षण गरेको आरोप लाग्ने गरेको थियो। खासगरी पर्शुराम बस्नेतलाई ढकालले नै संरक्षण दिएका थिए। यद्यपि शक्तिहीन बन्दै गएका ढकाललाई पर्शुरामले छाडिसकेका थिए। अरू धेरैले उनको साथ त्यागिसकेका थिए।
कतिसम्म भने, प्रदेश अधिवेशनमा पर्शुराम बस्नेत विनोद ढकाल हराउन कम्मर कसेर लागेका थिए। हिक्मत कार्कीसहितको जोडबलमा प्रदेश खेलकुद बोर्डको सदस्य सचिव बनेका बस्नेतले यसपटक मोरङमा पनि अजम्बर राई हराउन र राजकुमार ओझा जिताउन जोडबल गरेका थिए।
तर ओली टिम सिंगै लाग्दा पनि ढकाल प्यानलले प्रभावशाली जीत हात पार्यो।
मोरङ अधिवेशन अघि ओलीले ढकाललाई कुनै 'भाउ' दिएका थिएनन्। ढकालले अध्यक्षलाई भेट्न समय मागे पनि नपाएको कार्यकर्ताहरू बताउँछन्।
'अध्यक्ष ओलीले भेट दिनै चाहनुभएन,' एक नेताले भने, 'ओलीका स्वकीय सचिवले सुरूमा हुन्छ भनेका थिए, पछि फोनसमेत उठाउन छाडे।'
ढकाल निकटहरूका अनुसार मोरङमा उनले शक्ति प्रदर्शन गरेपछि भने अध्यक्ष ओलीले फेरि उनलाई खोज्न थालेका छन्।
'चुनावको नतिजा आएपछि अध्यक्षको सचिवालयबाट फेरि विनोद दाइको खोजी सुरू भएको छ। सायद एक–दुई दिनमै उहाँ अध्यक्षलाई भेट्न जानुहुन्छ होला।'
यसबारे हामीले ढकाललाई पनि सोध्यौं, 'के मोरङमा तपाईं पक्षको जीतपछि अध्यक्षले खोज्न थाल्नुभएको हो?'
जबाफमा घुमाउरो पारामै सही, ढकालले स्वीकारोक्ति दिए, 'अध्यक्षले आफ्ना कार्यकर्तालाई खोज्ने, हामीले अध्यक्षलाई भेट्ने नियमित गतिविधि हो। यो कुनै नौलो कुरा होइन।'
