विश्वप्रसिद्ध जापानी लेखक हारूकी मुराकामीले आफ्नो पछिल्लो उपन्यास 'द सिटी एन्ड इट्स अनसर्टेन वाल्स' मा पर्खालले घेरिएको एक रहस्यमयी सहरको परिकल्पना गरेका छन्।
त्यो सहरमा दुइटा कुरा विशेष छन् — एक, त्यहाँका मान्छेको छाया हुँदैन। दोस्रो, त्यो सहरमा यस्तो पुस्तकालय छ, जहाँ पुराना सपनाहरू संकलन गरिन्छन्। किताबका मूल पात्र, अर्थात् लेखक स्वयं त्यो पुस्तकालयमा पुराना सपना पढ्ने र त्यसको अर्थ पहिल्याउने काम गर्छन्।
हारूकीले कल्पना गरेजस्तो पुराना सपना संकलन गर्ने र ती सपनाको अर्थ बुझ्ने/बुझाउने पुस्तकालय त यो संसारमा सायदै कहीँ होला। तर अमेरिकाका केही आदिवासी समुदायमा हरेक रात राम्रो सपना देख्न एउटा विशेष सांस्कृतिक अभ्यास प्रचलित छ।
उनीहरू आफ्नो सुत्ने कोठामा ओछ्यानको ठ्याक्कै माथि गोलो आकारको फ्रेम झुन्ड्याउने गर्छन्, जुन माकुराको जालोजस्तो धागोले बेरिएको हुन्छ।
'ड्रिम क्याचर' भनिने त्यस्तो फ्रेमले कोठामा सुत्ने व्यक्तिको निद्रामा नराम्रो वा डरलाग्दो सपना छिर्न दिँदैन र राम्रो राम्रो सपना मात्र देखाउँछ भन्ने आदिवासी अमेरिकीहरूको विश्वास छ।
तपाईं यो विश्वास मान्न पनि सक्नुहुन्छ, नमान्न पनि। तर अमेरिकी आदिवासीहरूको परम्परागत संस्कृतिको हिस्सा रहेको ड्रिम क्याचरले हिजोआज काठमाडौंमा पनि ख्याति कमाउन थालेको छ।
कतिले साँच्चिकै राम्रो सपना देखिने विश्वासका साथ ड्रिम क्याचर झुन्ड्याएका छन् भने कतिले कोठा सजाउने उद्देश्य मात्र राखेका छन्। उनीहरू भन्छन्, 'सपना जस्तोसुकै देखियोस्, यसले कोठाको सुन्दरता चाहिँ बढ्छ।'
झोछेँस्थित पसलमा बबिन श्रेष्ठ। तस्बिर: आर्या श्रेष्ठ/सेतोपाटी
मैले काठमाडौंको झोछेँ बजार घुम्दा पहिलोपटक ड्रिम क्याचरको पसल देखेकी थिएँ। 'बुद्ध ह्यान्डिक्राफ्ट कलेक्सन' नामको त्यो पसल विभिन्न डिजाइन र रङका ड्रिम क्याचरले झकिझकाउ थियो। मलाई त्यो पसलमा झुन्डिएका सामग्रीले बाहिरैबाट रमाइलो अनुभूति गरायो।
उक्त पसलका सञ्चालक बबिन श्रेष्ठका अनुसार ड्रिम क्याचरमा माकुराले जालो बनाएजस्तै धागो बेरेर त्यसमा प्वाँख र मोतीहरू गाँसिएको हुन्छ। यसमा प्रयोग हुने चिजको आ-आफ्नै अर्थ रहेछ।
उदाहरणका लागि — धागो बेरेर बनाएको जालीले हामीले देख्ने नराम्रा सपनाहरू छान्ने काम गर्छ। त्यसरी छानेर राम्रा सपनालाई मात्र हाम्रो निद्रामा प्रवेश दिन्छ। यसमा प्रयोग हुने प्वाँखले आरामको निद्राको संकेत गर्छ भने मोतीहरूले आफ्नो घर बनाइरहेको माकुरालाई बुझाउँछ।
यसको रङ र डिजाइनको पनि आफ्नै अर्थ भएको उनी बताउँछन्।
'मान्छेहरू राशिअनुसार आफूलाई फाप्ने रङको ड्रिम क्याचर खोज्दै आउँछन्,' उनले भने, 'धेरैले भने जस्तो रङ र डिजाइनले आनन्द महसुस हुन्छ, त्यही किनेर लैजान्छन्।'
बबिनले ड्रिम क्याचर बेच्न थालेको करिब आठ वर्ष भइसकेको छ। यसबीच उनी आफै पनि आदिवासी अमेरिकीहरूको यो संस्कृतिमा विश्वास गर्न थालेको बताउँछन्।
उनको पसलमा ड्रिम क्याचर सँगसँगै सजावटका सामग्री र उपहार पनि पाइन्छन्। तीमध्ये केही उनी आफै बनाउँछन् भने केही बाहिरबाट किनेर ल्याउँछन्। खासगरी ड्रिम क्याचर, झोला र कप होल्डर बनाउन सोह्रखुट्टेमा उनको आफ्नै कारखाना छ। त्यहाँबाट उनी थोक बिक्री पनि गर्छन्। कतिपय सामान निर्यात पनि हुने उनले बताए।
'हामी ग्राहकको मागअनुसार ड्रिम क्याचर आफै उत्पादन गर्छौं। ऐना भएको ड्रिम क्याचर पनि बनाएका छौं,' उनले भने।
नेपाली ग्राहकलाई ड्रिम क्याचरसँग जोडिएको विश्वासबारे कत्तिको जानकारी छ त?
यो प्रश्नमा बबिनले भने, 'धेरैलाई कोठामा ड्रिम क्याचर झुन्ड्याउँदा राम्रो सपना देखिन्छ भन्नेसम्म थाहा छ। कतिले यसमा विश्वास गर्छन्। विश्वास गर्नेहरू राशिअनुसारको ड्रिम क्याचर किन्न आउँछन्। कतिपयले भने कोठा सजावटका रूपमा मात्र प्रयोग गर्छन्। यस्तो चिज कोठामा झुन्ड्याउँदा छुट्टै खालको आनन्द अनुभूति हुन्छ भन्नेहरू धेरै छन्। उनीहरू यसलाई शान्ति र सकारात्मक ऊर्जाको स्रोत मान्छन्।'
यसको चलन कहाँबाट सुरू भयो भन्नेबारे धेरैलाई जानकारी नभएको उनले बताए। कतिपय ग्राहकले आफन्त वा साथीभाइलाई उपहार दिन पनि ड्रिम क्याचर किन्न आउने गरेको उनको भनाइ छ।
'अचेल बर्थडे वा एनिभर्सरीमा यस्तो उपहार दिने चलन बढेको छ,' उनले भने, 'ड्रिम क्याचर उपहार दियो भने राम्रो हुन्छ भन्ने विश्वास बढेको पाएको छु।'
पछिल्लो समय रेस्टुरेन्ट र क्याफेहरूले आन्तरिक सजावटका लागि ड्रिम क्याचर प्रयोग गर्ने चलनले पनि यसको माग र बिक्री बढाएको उनले बताए।
यसका ग्राहकमा बच्चादेखि युवा र बूढाबूढीसमेत छन्। प्राय: बूढाबूढीले आफ्ना नाति-नातिनालाई उपहार दिन किन्ने गरेको उनको अनुभव छ।
'यसको नामले नै सपना समात्ने भन्ने बुझिन्छ। त्यसैले युवा पुस्तामा यसको क्रेज बढ्दो छ,' बबिनले भने, 'राम्रो सपना समात्न को चाहँदैन?'
***
