दाँत स्वस्थ राख्ने सबभन्दा पहिलो र महत्वपूर्ण उपाय भनेको बिहान-बेलुका ब्रस गर्नु हो। हतार हतारमा ब्रस गर्ने हामी धेरैको बानी छ। त्यसैले २ मिनेट लगाएर ब्रस गर्नुपर्छ। ब्रस गर्दा धेरै कडाभन्दा नरम ब्रसको प्रयोग गर्नु राम्रो हुन्छ। कडा ब्रसले गिजालाई बारम्बार घाउ बनाइराख्ने हुन्छ।
त्यस्तै हामीले हरेक दिन फ्लस गर्नुपर्छ। हामी धेरैको बानी के छ भने खाना अड्कियो भने मात्र फ्लस गरिन्छ। त्यसको सट्टा बिहान बेलुका दाँत माझ्नुभन्दा पहिला फ्लस गर्नु राम्रो हो। किनकी ब्रसले दाँतको चेपमा अड्किएको खाना निकाल्न सकिँदैन।
दाँत स्वस्थ राख्ने तेस्रो उपाय भनेको प्रत्येक ६ महिना या ढिलोमा १ वर्षमा दाँत परीक्षण गर्ने हो। दाँत नदुखिकन परीक्षण गर्ने हाम्रो बानी छैन। तर त्योभन्दा अघि धेरै कुरा बिग्रिएको हुन सक्छ। सामान्य कीराले खाएको छ कि अथवा फोहोर भएको छ कि थाहा हुँदैन। त्यसैले दाँत नदुखे पनि सम्भव भएमा ६/६ महिना या १ वर्षमा दाँत देखाउनु पर्ने हुन्छ। नियमित रूपमा दाँत परीक्षण गर्दा यसका समस्या थाहा हुन्छन्।
चौथो उपाय सन्तुलित भोजन हो। दाँतको लागि जंकफुड फाइदाजनक छैन। जंकफुड दाँतमा अड्किने अनि दाँत बिग्रिने हुन्छ। त्यसैले जंकफुड चकलेट लगायतका खाना खान हुँदैन। अनि सुर्तीजन्य पदार्थ पनि खान हुँदैन। हामीले जे खाए पनि खाना खाइसकेपछि मुख कुल्ला गर्न अनिवार्य छ।
के दाँत सफा गर्दा झन् बिग्रिन्छ?
दाँत सफा गरेर झन् बिग्रियो भन्ने गलत बुझाइ छ। त्यसको कारण के हो भने दाँत सफा नगर्दा दाँतको फोहोर जम्मा भएर ढुंगा जस्तो बनेको हुन्छ।हामीले दाँत सफा गर्दा फोहोरको ढिक्का निकाल्छौं तर उहाँहरूलाई के लाग्छ भने दाँत पातलो भयो अथवा हल्लियो भन्ने हुन्छ। दाँतको बीचमा ग्याप भयो भन्ने लाग्छ। ६ महिना/वर्ष दिनमा सफा गर्ने हो भने त्यस्तो समस्या आउँदैन। तर अब वर्षौसम्म दाँत सफा गरेको छैन भने फोहोरले दाँत होल्ड गरेको हुन्छ। त्यस्तो भयो भने पनि दाँत सफा गर्दा हल्लिएजस्तो लाग्छ।
त्यसैले ६/६ महिनामा डेन्टिस्टलाई भेट्ने अनि सफा गर्नुपर्ने छ कि छैन अनि अन्य समस्या के छ थाहा पाउन सकिन्छ।
हामीले के बुझ्नुपर्छ भने हरेक दिन घर सफा गर्छौं तर दसैं तिहारको मौकामा पूरै घर सफा गर्दा कति धेरै फोहोर निस्किएको हुन्छ। दाँत सफा गर्ने कुरा पनि त्यस्तै हो। किनकि हरेक दिन ब्रस गरे पनि सबै फोहोर गएको हुँदैन।
दाँतको समस्यामा निम्तिने लापरबाहीहरू
दाँत दुख्यो अनि घरेलु उपचार गर्ने भनेर विभिन्न प्रयोग गरिन्छ। ल्वाङ राख्ने, तेल तताएर हाल्ने गरिन्छ। यस्तो गर्दा जिब्रोको स्वाद नै जाने खतरा रहन्छ। त्यसैले दाँतमा कुनै समस्या आयो भनेर आफूखुसी उपचार गर्न हुँदैन।
पेय पदार्थको बिर्को दाँतले निकाल्ने अनि जे पायो त्यही टोक्ने बानीले गर्दा कतिपय अवस्थामा दाँत नै भाँचिएको हुन्छ। त्यसैले यस्ता कुरामा समेत ध्यान दिन जरूरी छ।
दाँत दुख्यो भन्नसाथ कतिले दाँत नै झिकेर फाल्न खोज्छन्। सबै दुखाइमा दाँत फाल्न जरूरी छैन। दुखाइको सुरूआती समयमै अस्पताल पुगियो भने उपचारका अनेक उपाय हुन्छन्। दाँत नै निकाल्ने अवस्था आयो भने पनि मेरो एउटै दाँत घटेको हो अर्को नराख्दा केही हुँदैन भन्ने सोच आउँछ। तर त्यसले अरू दाँतलाई समेत असर गर्छ भन्ने कुरा हामीले बुझेका हुँदैनौं। त्यसैले एउटा दाँत निकाल्नसाथ जतिसक्दो चाँडो अर्को दाँत राख्न जरूरी छ।
के दाँतको उपचार महंगो छ?
धेरैले दाँतको उपचार महंगो हुन्छ भन्छन्। यसको कारण भने हामी आफै हो। किनकी दाँतको धेरै समस्या भएपछि मात्र हामी अस्पताल जान्छौं। तर अहिले यसको विकासले गर्दा दाँतको उपचार धेरै महंगो पनि छैन। सौन्दर्यको लागि दाँत बनाइँदैछ भने केही महंगो पर्न सक्छ। स्वास्थ्यको लागि उपचार गर्दा खासै महंगो छैन। दाँतको उपचारमा कम खर्च गर्छु भन्ने हो भने नियमित परीक्षण गर्न जरूरी छ।
(दाँतको समस्या, हेरचाह अनि उपचाबारे केन्द्रित रहेर समाज डेन्टल अस्पतालको बानेश्वर र कुलेश्वर शाखामा कार्यरत दाँत रोग विशेषज्ञ (कन्सल्टेन्ट अर्थोडेन्टिस्ट) डाक्टर सुम्निमा शर्मासँग हामीले भिडिओ कुराकानी गरेका छौं।)
-1746009348.jpg)
