विशेष गरी अर्घाखाँची, गुल्मी, प्युठान लगायत लुम्बिनी प्रदेशका पहाडी जिल्लाहरूमा प्रख्यात रहेको सरायँ नाच बुटवलमा पनि नाचिएको छ।
बुटवल उपमहानगरपालिका वडा नं १३ जितगढी स्थित सरायँ व्यवस्थापन समितिले सोमबार सरायँ नाच प्रदर्शन गरेको हो।
घटस्थापनादेखि कोजाग्रत पूर्णिमा पन्ध्र दिनसम्म मनाइने बडादसैँको अवसरमा दुर्गा मन्दिर, कोट तथा शक्ति पीठ हरूमा हतियार प्रदर्शन गर्दै सरायँ नाच्ने गरिन्छ।
युद्धकला तथा विजय उत्सव सँग सम्बन्धित सरायँ नाचमा दुर्गा मन्दिर, शक्ति पिठ र कोटहरूमा रहेका खुकुरी, तरबार, खुँडा, खड्ग, लट्ठी लगायतका हतियार हातमा लिएर नचाउँदै, घुमाउँदै एक आपसमा ठोक्काउँदै बाजाका तालमा नाच्नु सरायँको विशेषता हो।
पछिल्लो समय पहाडबाट तराईका जिल्लाहरूमा बसाइँसराइ हुँदै गर्दा सरायँ नाच पनि तराईका जिल्लाहरूमा बिस्तार भइरहेको छ। अर्घाखाँचीको अर्घा, भण्डार थुम, गुल्मीको इम्मा, चोयगा, धुर्कोट, पुर्कोट, लगायतका कोटहरूमा सप्तमीदेखि कोजाग्रत पूर्णिमासम्म सरायँ नाच्ने गरिन्छ। सरायँ लाई हतियार नृत्यको रूपमा लिने गरिन्छ।
इतिहासका जानकारहरूका अनुसार देवताले राक्षसमाथि विजय प्राप्त गरेपछि टीका लगाउने र त्यसको खुसीयालीमा सरायँ खेलेको र त्यसैलाई नाचको रूपमा निरन्तरता दिइएको पाइन्छ।
विशेष गरी दुर्गा र कालिका मन्दिरमा राखिएका फलामे खुँडा, भाला, तरबार, ढाललगायत घरेलु हतियारको प्रयोग गरी युद्धको झल्को दिने गरी नाचिने सरायँमा पछिल्लो समय भने काठका हतियार बनाएर नाच्न थालिएको छ।
जितगढी सरायँ व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष खिमबहादुर थापाले लुम्बिनीका पहाडी जिल्लाहरूमा प्रख्यात रहेको सरायँबारे नयाँ पिँढीलाई जानकारी होस् र सरायँको संस्कृति जोगियोस् भनेर विगत ९ वर्षदेखि बुटवलको जितगढीमा पनि नाच्न थालिएको बताए।
जितगढीमा आयोजित सरायँमा सात आठ वर्षका बालबालिकादेखि ७५ वर्षसम्मका वृद्ध वृद्धा समेत काठबाट बनाइएका तरबार र खुँडा हातमा लिएर बाजाको तालमा सरायँ नाचेका थिए।
हातमा हतियार लिएर बाजाको तालमा वाख्खै र हो भन्दै सरायँ नाच्दा देवी दुर्गा प्रसन्न हुने जनविश्वास छ। हतियार नृत्यमा विद्यावारिधि गरिरहेका वैकुण्ठ महत दैत्य र दानवहरूमाथि देवी–देवताले विजय हासिल गरेपछि यही खुसीमा युद्धमा प्रयोग भएका हतियारसहित सरायँ नाच्न सुरू गरिएको बताउँछन्।
महतले अर्घाखाँची र गुल्मीमा बडादसैँको सप्तमीदेखि पूर्णिमासम्म नाच्ने गरिए पनि प्युठान बिजुवारको डल्लेमा भने तिहारपछिको पञ्चमीका दिनमा सरायँ नाच्ने परम्परा रहेको बताए।
हतियार नचाउँदै र ठोक्काउँदै नाच्ने सरायँमा विभिन्न देवीको रूपमा अग्लो लिङ्गोमा ध्वजापताका सहित चँवर प्रदर्शन गर्ने गरिन्छ। सूर्य, चन्द्र, त्रिशूल, खड्ग अङ्कित रातो र सेतो ध्वजामाथि फहराइने कालो र सेतो चँवरलाई देवीको रूपमा लिने गरिएको महतले बताए।
-1759758030.jpg)
-1759758030.jpg)
-1759758028.jpg)
-1759758028.jpg)
-1759758027.jpg)
-1759758028.jpg)
-1759758028.jpg)
-1759758027.jpg)
-1746009348.jpg)
