सिसडोल ओखरपौवाका स्थानीयले बिरोध जनाएपछि अहिले काठमाडौं उपत्यकाका विभिन्न स्थानबाट निस्किने फोहोर थुप्रिएको छ।
२ वर्षका लागि मात्रै काठमाडौंको फोहोर बिसर्जन गर्ने भनिएको सिसडोलमा १४ वर्ष पुगिसक्दा समेत फोहोर फालिँदै आएपछि त्यहाँका स्थानीयले यसको बिरोध गरेका हुन्।
स्थानीयको बिरोधपछि अहिले काठमाडौंको फोहोर केही समय यता उठ्न सकेको छैन। सरकारले मानव बस्तीको बीचमा फालिएको फोहोरको उचित व्यवस्थापनमा लापरबाही गरेको स्थानीयहरुको गुनासो छ। स्थानीय परशुराम अर्यालका अनुसार ओखरपौवामा १४ वर्षसम्म फालिएको फोहोर व्यवस्थापन गर्न नसक्दा ठूला समस्याहरु देखा पर्न थालेका छन्।
फोहोरको पानी चुहिएर खोलामा जाने र त्यही पानी गाईवस्तुलाई खुवाउनु र बालीनालीमा लगाउनु पर्ने बाध्यताले विभिन्न रोगहरु पैदा भइरहेको स्थानीयवासी अर्यालले बताए। उनले फोहोरका कारण मानव बस्ती प्रभावित भइरहेकोले सरकारले त्यहाँको उचित व्यवस्थापन गरिदिनुपर्ने उनको भनाइ छ। अर्यालले सरकारले जग्गा अधिकरण गरेर बस्ती हटाउने वा त्यहाँको फोहोर व्यवस्थापन गर्ने र अब बञ्चरे डाँडामा फोहोर लग्ने व्यवस्था नमिलाए निकट भविष्यमै ठूलो दुर्घटना निम्तिने बताए।
स्थानीयवासी अर्यालले भने, ‘यो एकदमै कठीन छ, स्थानीय मान्छेहरु विशेष गरी ककनी गाउँपालिका वडा नम्बर २ जहाँ फोहोरको बिसर्जन अहिले अस्थायी रुपमा भइरहेको छ, यो २ वर्षका लागि मात्रै भनेर नेपाल सरकारले जिम्मा लिएको तर १४ वर्ष यहीँ फालिसक्यो। १४ वर्ष यसरी फोहोर फाल्दै गर्दा फोहोरको अव्यवस्थापन भइरहेको छ। व्यवस्थापन हुन नसक्दा धेरै ठूलो समस्याहरु देखा पर्दै आइरहेका छन्। मान्छेले धेरै ठूलो समस्या झेलिरहेका छन्, बाटो यस्तो अवस्थामा छ, फोहोरबाट चुहिएर खोलामा गएको पानी खेतिबारीमा लगाउनुपर्ने अवस्था छ, त्यही पानी गाई वस्तुलाई खुवाउने अवस्था छ, त्यसकारण फोहोरले महामारी पनि आउटलेट हुनसक्छ भन्ने मलाई लाग्छ’, उनले भने, ‘ककनी गाउँपालिका वडा नं. २ विशेष प्रभावित क्षेत्र हो। यो हावा त्यत्तिकै प्रदूषित छ,सबै कुरा प्रदूषित छ, त्यसकारण नेपाल सरकार वा सम्बन्धित सरोकार वाला निकाय वा सम्बन्धित निकायले जति सक्दो छिटो यसको व्यवस्थापन अर्को ठाउँमा गर्नुपर्यो। जस्तो बञ्चरो डाँडोमा भनिएको छ त्यहाँ लगेर गर्नुपर्यो। त्यो ठाउँमा लगेर व्यवस्थापन गर्नुपूर्व यो ठाउँमा फोहोरले गरेको अस्तव्यस्ततालाई पनि समाधान गर्नुपर्यो।
यता समस्याको समाधान गरिसकेपछि मात्रै उता फोहोर व्यवस्थापन गरिदिए राम्रो हुने उनले बताए। ‘मानव बस्तीहरु भइरहेको ठाउँमा यसले धेरै असर पार्छ। त्यसैले यो मानव बस्ती भन्दा अलि टाढा लगेर व्यवस्थापन गर्नुपर्ने तर हाम्रो यहाँ बस्तीको बीचमै छ, ककनीको वडा नम्बर १,२ र ३ त्यस्तै धादिङको धुनिबेसी नगरपालीकाको १,२ सँगै काठमाडौं जिल्लाको तारकेश्वर नगरपालिकाको वडा नं. ३ विशेष प्रभावित क्षेत्र हो। त्यसकारण नेपाल सरकार वा मन्त्रालय कसको जिम्मेवारी हो, उहाँहरुले व्यवस्थापन गर्नुपर्यो सँगै बस्ती फोहोरले गर्दा प्रभावित भएको छ, त्यसलाई अधिकरण गरेर ,कि त यहाँबाट बस्ती नै हटाए मात्रै यसको समाधान समस्या निस्केला नत्र यसले भविष्यमा धेरै ठूलो असर धेरै ठूलो दुर्घटना ननिम्तेला भन्न सकिँदैन,’ उनले भने।
काठमाडौं महानगरपालिकाका वातावरण विभाग प्रमुख हरीकुमार श्रेष्ठले सिसडोलमा फोहोर फाल्न अब नसकिने भन्दै सबै निकायले छिटो भन्दा छिटो आफ्नो काम गरेर बञ्चरे डाँडामा फोहोर व्यवस्थापन गर्न सक्ने व्यवस्था मिलाउनु पर्ने बताए।
उनले कोभिड–१९ का कारण केही समस्याहरू आइरहेको बताउँदै सबै राज्य संयन्त्र मिलेर काम अघि बढाउनुको विकल्प नरहेको बताए। प्रमुख श्रेष्ठले सिसडोलका स्थानीयको मागलाई सम्बोधन गर्ने गरी काम अघि बढाइने पनि स्पष्ट पारे।
‘हामीले गत वर्ष नै जानकारी गराएका थियौं तर के भनियो भने यस वर्ष फोहोर बञ्चरे डाँडा जाँदैन, सिसडोलमा नै व्यवस्थापन हुन्छ, भनेपछि हामीले त्यही अनुसारको तयारी गरेर गत वर्ष फोहोर फाल्नलाई सफल भइयो। तर यस वर्ष फोहोर फाल्न मिल्दैन बञ्चरे डाँडा नै जानुपर्छ भन्दा, सबै संयन्त्र, राज्य संयन्त्र सबै निकाय परिचालित भएर छिटो भन्दा छिटो बञ्चरे डाँडा ल्याण्डफिल्ड साइडमा फोहोर फाल्नुपर्छ भन्ने हिसावको छलफल पनि भएको र जान्छ भन्ने हिसावले पनि तयारी भएको भन्ने कुरा छ, कोभिड–१९ को कारणले समस्या आएको छ, मेनपावरको काम गर्ने श्रमिकहरुको भयो। ल्याउनु पर्ने इक्वीपमेण्टहरु भयो। जुन हिसावले काम हुनुपर्ने हो, त्यो यस वर्ष पनि काम गर्न नसकेपछि सिसडोलमा राख्ने, फाल्ने ठाउँ नभइसकेपछि हामीले के भनेका छौँ भने यसको विकल्प भनेको बञ्चरे डाँडा हो त्यसको विकल्पमा जानुपर्छ भनेका हौँ’, उनले भने, ‘यहाँ राख्न सकिन्थ्यो तर सडकमाथि फोहोर, फोहोरमाथि गाडी गाडीमाथि फेरि फोहोर भयो। फोहोरको गाडी लिएर जानका लागि ८० मिटर जुन हाइट छ, त्यो डेढ सय २ सय मिटरको सडक त्यो एकदम खतरा छ। त्यसमा ग्राभेल बनाएर लिएर जाँदा वर्षातको समयमा पानी पर्दा फोहोरको गाडी ठेल्ने तान्ने गर्दा पनि जुन रेसियोमा गाडीहरु जानुपर्ने थियो त्यसअनुसार फोहोरको गाडीहरु नगइसकेपछि यो समस्या आएको हो। ’
उनले यसको समाधानको उपाय भनेको अब त्यो बाटोमा ग्याभिन राखेर जानुबाहेक अरू नभएको बताए। ‘त्यसका लागि हामीले प्रक्रिया अघि बढाउने तयारी गरिहेका छौँ। सबै निकायले आ आफ्नो जिम्मेवारी लिए समाधान समस्या हुन्छ। समस्या ल्याण्डफिल्ड साइट नभएको मात्रै हो। बञ्चरे डाँडाको व्यवस्थापन गरेर फोहोर फाल्ने ठाएँ बनाउनुको विकल्प छैन,’ उनले भने।
सिसडोड ल्याण्डफिल्ड साइटका इञ्चार्ज सरकारदीप श्रेष्ठले बाटोभन्दा माथि फोहोर व्यवस्थापन गर्नुपरेकोले समस्या आइरहेको बताए। उनले हरेक दिन डेढ सय गाडी फोहोर व्यवस्थापन गर्नुपर्नेमा अहिले कहिले १००, कहिले डेढ सय, कहिले ५० गाडी मात्र फोहोर व्यवस्थापन गर्न सकिएको जानकारी गराए।
इञ्चार्ज श्रेष्ठले काठमाडौंवासीले केही समय घरमै कुहिने/नकुहिने फोहोर छुट्याएर राख्ने र कुहिने फोहोरलाई मात्र बाहिर निकालेर नकुहिने फोहोरलाई घरमै व्यवस्थापन गर्न र सडकमा जथाभावि फोहोर नफालिदिन पनि आग्रह गरे।
‘बाटोभन्दा माथि फोहोर व्यवस्थापन गर्नुपरेकोले समस्या आइरहेको छ। यस वर्ष गत सालभन्दा पनि धेरै पानी परेको कारणले गर्दा फोहोरमाथि नै बाटो हुँदा फममा हिँडेको जस्तो लिचिलिचि भएर गाडी उक्लिन नसक्ने त्यसैले कहिले डोजरले ठेलेर कहिले तानेर फोहोर व्यवस्थापन गरिरहनु परेको छ। हरेक दिन डेढ सय गाडी फोहोर व्यवस्थापन गर्नुपर्नेमा अहिले कहिले १००, कहिले डेढ सय, कहिले ५० गाडी हुन्छ। अहिले ५०/६० गाडी फोहोर व्यवस्थापन भएको छ’, उनले भने, ‘काठमाडौं उपत्यकाको फोहोर सजिलै उठ्न सकेको छैन। सडकमा फोहोर देखिसकेको अवस्था हो। यसलाई न्यूनिकरण गर्नका लागि बञ्चरे डाँडा ल्याण्डफिल्ड साइट तयार हुनुपर्ने, ७५ सालदेखि तयार हुन्छ भनेर भनिएको तर अहिलेसम्म तयार भएको छैन। फोहोर सिसडोलमै राख्नु पर्ने भएर फोहोर राखेको हो, बञ्चरे डाँडा तयार भए हामी सहजै फोहोर व्यवस्थापन गर्न सक्छौँ। सिसडोलमै राख्नुपर्ने अवस्थामा वर्षात कम भएपछि मात्रै अलि सहज हुन्छ। त्यसैले शहरवासीले सडकमा फोहोर नफाली घरमै २/४ दिन राख्दा पनि दुर्गन्धित हुँदैन। कुहिने फोहोर मात्रै बाहिर निकालौँ।’
इञ्चार्ज श्रेष्ठले वर्षातको समयमा फोहोर आइरहे पनि कम मात्रै व्यवस्थापन गर्न सकिएको बताए। उनले ल्याण्डफिल्ड साइट जहाँ र जहिल्यै पनि बाटो भन्दा मुनि हुनुपर्ने तर नेपालमा फोहोर भन्दा माथि नै बाटो बनाएर ८०–१०० मिटरको हाइटसम्म लगेर फोहोर व्यवस्थापन गर्न परिरहेको बताए।
