प्रविधिको प्रयोग गरेर सुरू गरिएको वैकल्पिक शिक्षणलाई व्यवस्थित गर्नुपर्नेमा सरोकारवालाले जोड दिएका छन्।
कोरोना महामारीले निम्त्याएको लकडाउनका कारण विद्यालय खोल्ने अवस्था नभएको र घरबाटै प्रविधिको प्रयोग गरेर भइरहेको भर्चुअल शिक्षामा विद्यार्थीको सहभागिता न्यून भएको, सबै विद्यार्थीसँग पहुँच नभएको र प्रभावकारी पनि हुन नसकेको भन्दै यसलाई व्यवस्थित गर्न सरोकारवालाले जोड दिएका हुन्।
शिक्षा पत्रकार समूहले सोमबार आफ्नो नियमित साप्ताहिक संवाद कार्यक्रम अन्तर्गत शिक्षाबारको १७ औं श्रृङ्खलामा ‘वैकल्पिक शिक्षण : प्रभावकारिता र चुनौती’ विषयक कार्यक्रममा बोल्ने वक्ताहरूले चुनौतीपूर्ण समयमा लागू गरिएको वैकल्पिक शिक्षा विस्तारमा थुप्रै चुनौती रहेको औंल्याए।
शिक्षाविद् डा.मीनाक्षी दाहालले बालमनोविज्ञानलाई ख्यालै नगरी विद्यार्थीलाई दिनैभरि अनलाइन शिक्षाका नाममा इलेक्ट्रोनिक डिभाइस अगाडि राख्नु स्वास्थ्यका लागि हानिकारक रहेको बताइन्।
कक्षाकोठामा समेत बालमनोविज्ञान बुझेर पढाउने काम हुन नसकेका बेला वैकल्पिक शिक्षाका नाममा बालबालिकालाई जबर्जस्ती पढाउन लगाउनु उनीहरूका लागि फाइदा भन्दा बढी घाटा भएको उनको तर्क छ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनले बालबालिकालाई १ घण्टाभन्दा बढी इलेक्ट्रोनिक प्रविधिमा राख्नु उनीहरूको स्वास्थ्यका लागि हानिकारक हुने बताएको भन्दै उनले यसको उल्लंघन गर्दा भविष्यमा ती बालबालिकामा समस्या देखिन सक्ने बताइन्।
‘विश्व स्वास्थ्य संगठनको मापदण्डलाई मान्ने हो भने कुनै पनि बालबालिका वा विद्यार्थीलाई एक घण्टाभन्दा बढी लगातार इलेक्ट्रोनिक डिभाइस अगाडि राख्नु स्वास्थ्यका लागि हानिकारक मानिन्छ’, उनले भनिन्, ‘हाम्रा अनलाइन शिक्षामा यो मापदण्डको प्रयोग भएको छ त? छैन। त्यसैले यसले बालमनोविज्ञानलाई गम्भीर असर गरेको छ। यो तुरून्त व्यवस्थित हुन जरूरी छ।’
यस्तै, शिक्षा मन्त्रालयको शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रका उपमहानिर्देशक इमनारायण श्रेष्ठले लकडाउनको बेला पनि वैकल्पिक माध्यमबाट पठनपाठनलाई निरन्तरता दिन ‘वैकल्पिक प्रणालीबाट विद्यार्थीको सिकाइ सहजीकरण निर्देशिका २०७७’ जारी गरिएको बताए।
निर्देशिका अनुसार नै असार १ गतेदेखि रेडियो, टेलिभिजन, अनलाइनमार्फत् पठनपाठन भइरहेको पनि उनले बताए। तर यसको प्रभावकारिताका लागि स्थानीय तह, शिक्षक र अभिभावक जिम्मेवार हुनुपर्ने उनको भनाइ छ।
‘लकडाउनको बेला स्कुल नखुल्दा अन्योल बढेका बेला सरकारले निर्देशिका जारी गरेर यसलाई सहज पार्ने प्रयास गरेको हो,’ श्रेष्ठले भने,‘सुरूका दिनमा चुनौती धेरै रहे पनि पालिका, प्रदेश, शिक्षक, अभिभावक सबै मिलेर यसलाई प्रभावकारी बनाउनुपर्छ।’
श्रेष्ठका अनुसार सरकारले रेडियो, टेलिभिजन, अनलाइनको पहुँचमा हुने र नहुने विद्यार्थीलाई विभाजन गरी समूह बनाएर सिकाइ सहजीकरणका लागि निर्देशिका जारी गरेको हो।
कार्यक्रममा नेपाल राष्ट्रिय शिक्षक संगठनका अध्यक्ष लक्ष्मण शर्माले वैकल्पिक शिक्षा सिकाइका लागि नयाँ र चुनौतीपूर्ण भएकाले सबै मिलेर यसलाई व्यवस्थित गर्नुपर्ने बताए।
‘वर्षौंदेखि शिक्षकहरूले चक डस्टर समातेर पढाए, तर अहिले रेडियो, टेलिभिजन, जूमबाट पढाउने काम नौलो हो। शिक्षकका लागि पनि चुनौतीपूर्ण छ,’ उनले भने,‘तर यसका लागि सबैले पहल गरेमा शिक्षकले वैकल्पिक शिक्षालाई प्रभावकारी बनाउन सक्छन्।’
यस्तै, एनप्याब्सनका अध्यक्ष ऋतुराज सापकोटाले आफूहरूले सुरूदेखि अनलाइन शिक्षा चालू गरे पनि विद्यार्थीको संख्या न्यून रहेको बताए।
सबै विद्यार्थी, अभिभावक र भौगोलिक अवस्था अनुसार प्रविधिको पहुँच नहुँदा विद्यार्थीको सहभागिता बढ्न नसकेको उनको भनाइ छ।
