रातो मच्छिन्द्रनाथको नरिवल खसाल्ने जात्रा बिहिबार लगनखेलको थतिटोलमा भएको छ।
मच्छिन्द्रनाथको रथ लगनखेल पुगेको चार दिनमा नरिवल खसाल्ने जात्रा मनाइन्छ।
रथ लगनखेलको थतिटोलमा पुगेपछि रथ निर्मातामध्ये ज्येष्ठ व्यक्तिले रथको टुप्पोमा पुगेर नरिवल खसाल्ने चलन छ।
नरिवल खसाल्ने दिन अपरान्ह, ज्येष्ठ व्यक्ति रातो मच्छिन्द्रनाथको टुप्पोमा बसेर देशमा सुख शान्ति छाओ्स भन्ने कामना गर्दै चारै दिशामा योमरी खसालेपछि अन्तिममा नरिवल खसाल्ने गरिन्छ।
खसालिएको नरिवल फेला पार्न यो दिन थतिटोलमा ठूलो भीडभाड र तछाडमछाड हुन्छ। जसले नरिवल पाउँछ, उसले सन्तान प्राप्त गर्छ भन्ने जनविश्वास रहिआएको छ।
भोलि याक मिसा भुजा (महिलाले मात्रै रथ तान्ने) गरिन्छ। जात्रा अवधिभर पुरुषले मात्र रथ ताने पनि नरिवल खसाल्ने जात्राको भोलि एक दिन महिलाले मात्र रथ तान्ने गरिन्छ। जात्राको अवधिभरमा नरिवल दुई पटक खसालिन्छ। आज र जावलाखेलमा रथ तान्नु अघिल्लो दिन यसै स्थानमा फेरि पनि नरिवल खसालिन्छ।
परापूर्वकालमा कर्कोटक नामका नागराज समेत रातो मच्छिन्द्रनाथको जात्राका क्रममा नरिवल खसालेको जात्रा हेर्न गएको किंबदन्ती छ। जात्रा हेर्न जाने क्रममा नागराजले आफ्नी श्रीमतीलाई मेरो बारेमा कसैले सोधेमा थाहा छैन भन्नू भने पनि नागिनीले लगनखेलको चैत्यमा सेतो वस्त्र लाएर हेर्न गएको छ भनिदिएपछि साहुले नागलाई समातेको कथन छ।
त्यसबेला जरिवाना र सजायका कुरा उठ्दा नागकी श्रीमतीले सत्य बोलेकोले कर्कोटक नागलाई रातो मच्छिन्द्रनाथले आफ्नो साथमा राखेको तर श्रीमानको कुरा नकारेको हुनाले १२ वर्षको एकपटक मात्रै नख्खु खोलामा नागनागिनीको मिलन हुने भनी छिनोफानो गरिएको लोक कथन छ।
त्यसै अनुसार रातो मच्छिन्द्रनाथको गलामा सधैं कर्कोटक नागराजको माला लगाएको हुन्छ। साथै अहिले पनि १२ वर्षे जात्रामा मात्रै नाग र नागिनीको मिलन गराउन रातो मच्छिन्द्रनाथको रथलाई नख्खु खोलाबाट यात्रा गराउने परम्परा कायमै छ।
रथ जावलाखेल पुगेको चार दिनपछि भोटो जात्रा मनाइन्छ र खटमा राखेर त्यही दिन मच्छिन्द्रनाथलाई बुङगमती फर्काइन्छ।
सबै तस्बिरहरू : निशा भण्डारी/सेतोपाटी
