राष्ट्रिय महिला आयोगले नेपालमा पहिलोपटक सुरू गरेको २४ सै घण्टा सञ्चालन हुने निःशुल्क हेल्पलाइन सेवा ‘खबर गरौं ११४५’ को प्रभावकारिता बढ्दै गएको छ।
हेल्पलाइन सुरू भएदेखि यो एक वर्षको अवधिमा करिब ५० हजार फोन आएको छ। २०७४ मङ्सिर २५ देखि सञ्चालनमा आएको सो हल्पलाइनमार्फत् अहिलेसम्म एक हजार ८४ वटा महिला हिंसासम्बन्धी उजुरी दर्ता भएका छन्। करिब ५०० मिसकल मात्रै छन्।
त्यसैगरी, ११५ लाई अर्को सम्बन्धित निकायमा जानका लागि सूचना प्रदान गरिएको छ। १६४ लाई हेल्पलाइनबाट सिधै सम्बन्धित प्रहरीसँग कुराकानी गराइएको छ। आएको फोनमध्ये करिब छ हजार ३७७ लाई आयोगले विषय वस्तुसँग सम्बन्धित सूचना दिने गरेको कार्यक्रम व्यवस्थापक पलिता थापाले जानकारी दिइन्। धेरै फोन त सोधपुछका लागि पनि आउने गरेको छ।
पहिलेको तुलनामा हेल्पलाइन सुरू गरिसकेपछि महिला हिंसाका घटना बढेसँगै उजुरीको सङ्ख्या पनि बढ्दै गएको हुँदा यसको प्रभावकारिता पनि बढ्दै गएको व्यवस्थापक थापाको भनाइ छ। हेल्पलाइन सूचना लिने र दिने माध्यम बनेको छ।
‘२४ सै घण्टा खुला हुने भएकाले उजुरी गर्न सजिलो भएको छ, त्यसैले उजुरीको सङ्ख्या पनि बढ्दै गएको छ’, व्यवस्थापक थापाले भनिन्।
हेल्पलाइन सेवा ‘खबर गरौं ११४५’ मा महिला हिंसा, सामाजिक कुरीतिबाट पीडित भएको, महिला अधिकार प्रयोग गर्न नदिएको वा कुनै व्यक्ति वा संस्थाले महिला अधिकारको प्रयोग गर्नबाट बञ्चित गरेको विषयमा पीडित व्यक्ति वा निजको तर्फबाट जोसुकैले खबर गर्न सकिनेछ।
हिंसामा परेको व्यक्ति स्वयम्, हिंसाका घटना घट्न सक्छ भनेर थाहा पाउने व्यक्ति, लैङ्गिक हिंसा न्यूनीकरण तथा रोकथामसम्बन्धी काम गर्ने सङ्घ संस्था र अन्य जुनसुकै व्यक्तिले ‘खबर गरौं ११४५’ (हेल्पलाइन) को प्रयोग गर्न सकिन्छ। यो सेवाअन्तर्गत हिंसाबाट प्रभावित महिला र बालिकालाई राहत दिनका लागि हिंसामा परेमा निज व्यक्ति वा परिवारलाई टेलिफोनमार्फत् परामर्श, सहयोग, सल्लाह वा सुझाव दिने गरिन्छ ।
त्यसैगरी, अति हिंसामा परेका महिला तथा किशोरीका लागि सुरक्षित बास, कानुनी परामर्श तथा उपचार सेवा, १८ वर्षमुनिका प्रभावितलाई विशेष सेवा, मनोसामाजिक परामर्श सेवा र आधारभूत स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउन सक्नेछ।
हेल्पलाइनमा आएका उजुरीको मुद्दा व्यवस्थापन प्रणालीमा दर्ता भएपछि प्रारम्भिक छानबिनबाट हिंसा भएको वा अधिकारबाट बञ्चित भएको देखिए मुद्दाको प्रकृतिअनुसारका आवश्यक सेवा दिइने छ।
आयोगमा हाल हिंसामा परेका महिलाले उजुरी दर्ता गर्न मौखिक वा लिखित उजुरी दिन सकिने कानुनी व्यवस्था भए पनि स्वयम् आफैं उपस्थित हुनुपर्ने व्यवस्था थियो तर अहिले आफैं वा अरूले समेत टेलिफोन, मोबाइल, एसएमएस वा अनलाइन जुनसुकै विधिबाट उजुरी दिन पाउने व्यवस्थाले पीडितलाई उजुरी दर्ता गर्न सजिलो भएको छ।
सन् २०१४ मा विश्व बैंकले गरेको एक अध्ययनअनुसार आफ्नो जीवनसाथीबाट गरिने हिंसा व्यापक रहेका १५ देशमध्येमा नेपाल १४ औं स्थानमा रहेको छ। त्यसैगरी नेपाल स्वास्थ्य जनसाङ्ख्यिक सर्वेक्षण, सन् २०१६ ले ६६ प्रतिशत महिलाले कुनै किसिमको शारीरिक वा यौनिक हिंसा सहन्छन् ।
