वैदेशिक रोजगारीमा रहेकाहरूले वार्षिक रूपमा निश्चित रकम रेमिटेन्स पठाएको आधारमा मात्रै प्राथमिक सेयर निष्काशन (आइपिओ)मा दिइन लागिएको आरक्षणमा सहभागी हुन पाउने भएका छन्। नेपाल धितोपत्र बोर्डले यसको लागि कार्यविधि बनाइरहेको छ।
‘अहिलेलाई वार्षिक करिब एक लाख रुपैयाँ रेमिटेन्स पठाएकाहरूले आरक्षण सहितको यस योजनामा सहभागिता पाउने गरी कार्यविधि बनाउने तयारी गरिरहेका छौं,’ कार्यविधि निर्माण समितिका एक सदस्यले भने, ‘यस्तो रेमिटेन्स रकमको टुंगो लाग्न बाँकी छ। तर सेयरमा आरक्षण पाउन रेमिटेन्समा केही न केही योगदान गरेको भने हुनुपर्नेछ।’
मुलुकको विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा ह्रास आएसँगै यस्तो मुद्रा भित्र्याउने विभिन्न उपायमध्ये सेयरमा आरक्षणको अभ्यास गरिन थालिएको हो। आगामी आर्थिक वर्षको लागि पेश भएको बजेटमा वैदेशिक रोजगारीमा गएका नेपालीहरूलाई धितोपत्रको प्राथमिक निष्काशनमा १० प्रतिशत सेयर आरक्षित गर्ने उल्लेख गरिएको छ। आरक्षण दिइने कोटा बजेटमा घोषणा भए अनुसार नै हुनेछ।
वैदेशिक रोजगारीमा रहेकाहरूले पनि सेयरमा छुट्याइने कोटाअनुसार सेयर भर्न डिम्याट एकाउन्ट खोल्नुपर्ने हुन्छ। यस्तो खाता अनलाइन फारम भरेर पनि खोल्न सकिने व्यवस्था गरिन लागिएको छ। यस्तो खाता खोल्दा ग्राहक पहिचान विवरण पनि आवश्यक पर्छ।
हाल कुनैपनि कम्पनीले जारी गरेको सेयर खरिद गर्न सेयर खाता अनिवार्य हुन्छ। यस्तो सेयर खातालाई डिम्याट एकाउन्ट समेत भनिन्छ। अहिले निक्षेप संग्रहकर्ता (सेयर खाता खोलिदिने संस्था) को रूपमा सेयर ब्रोकर र विभिन्न बैंकहरूले काम गरिरहेका छन्।
वैदेशिक रोजगारीमा रहेकासँग पहिलो चरणमा भिडिओ कलबाट उनीहरूको आफ्नो व्यक्तिगत विवरण लिइने योजना बोर्डको छ। पछि रोजगारीमा रहेकाहरू नेपाल फर्किएको समयमा डिम्याट खोलिएको संस्थामा एकपटक उपस्थित भएर यस्तो पहिचान अद्यावधिक गराउनुपर्ने हुन्छ।
पछिल्लो समय केही नेपाली बैंकहरूले भिडिओ कलबाट व्यक्तिगत पहिचान विवरण सम्बन्धि फारम भर्न थालिसकेका छन्। एनएमबी बैंक, नबिल बैंक लगायतले यस्तो अभ्यास सुरुवात गरिसकेका छन्। भिडिओ कलमा देखाइएको दस्ताबेज सही भए-नभएको प्रविधि (आर्टिफिसियल इन्टलिजेन्स/आइए)ले पत्ता लागउँछ। यही क्रममा आइएले व्यक्तिको अनुहारको पहिचान पनि गर्छ। यही प्रविधिको प्रयोग हुने बोर्डले बताएको छ।
डिम्याट एकाउन्ट खोलिसकेपछि भने अहिले सर्वसाधरणहरूले जसरी नै वैदेशिक रोजगारीमा गएकाहरूले पनि आफ्नो सेयर खाताको जानकारी पाउन मेरो सेयर एपको प्रयोग गर्न सक्छन्। ब्रोकर तथा बैंकहरूले नै यस्तो एप प्रयोगमा ग्राहकलाई सहजीकरण गरिदिन्छन्।
हाल यसरी रोजगारीमा रहेकाहरूले मुलुकमा वार्षिक करिब १० खर्ब रुपैयाँ रेमिटेन्स पठाउँछन्। तर, पछिल्लो समय वैदेशिक रोजगारीमा रहेकाहरूले मुलुकभित्र पठाउने रेमिटेन्समा गिरावट आएसँगै उनीहरूलाई आकर्षित गर्न विभिन्न योजना ल्याइएको छ।
केही महिना अघिदेखि रेमिटेन्स तान्न बैंकहरूले मुद्दति निक्षेपमा दिने ब्याजभन्दा एक प्रतिशतले थपेर रेमिटेन्स खातामा ब्याज दिइरहेका छन्। तर, यसको प्रभाव विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा खासै देखिएको छैन।
