भाखा नाघेको ३ महिनापछि पनि ऋणीले बैंकबाट लिएको साँवा, व्याज तथा शुल्कसहित भुक्तानी उठ्न नसकेमा त्यो ऋण स्वतः निश्क्रिय कर्जामा परिणत हुन्छ।
त्यस्तै ऋणी टाट पल्टिएमा, हराएमा, कर्जा दुरुपयोग भएमा, लिलामी प्रक्रिया सुरु भएको १८० दिन नाघेमा वा असुली प्रक्रिया अन्तर्गत अदालतमा मुद्दा चलिरहेको, लक्षित व्यवसाय वा परियोजना संचालन नभएको लगायतका अवस्थामा सम्वद्ध ऋणीले लिएको रकम निश्क्रिय कर्जामा जान्छ।
निश्क्रिय कर्जा बढ्नुले बैंकले उपर्युक्त ऋणी छनौट गर्न नसकेको तथा नउठ्ने ऋण बढ्दै गएको स्थितिलाई बुझाउँछ। कुनै पनि बैंकको निश्क्रिय कर्जा ५ प्रतिशत नाघेमा राष्ट्र बैंकले कारबाही गर्ने व्यवस्था छ।
पछिल्लो एक वर्षमा वाणिज्य बैंकहरुको निश्क्रिय कर्जा सुधारोन्मुख देखिएको छ। २८ वटा वाणिज्य बैंकहरुको औसत निश्क्रिय कर्जा एक वर्षमा ०. ३६ प्रतिशतले घटेको छ। गत आवको असोज मसान्तसम्म बैंकहरुको औसत निश्क्रिय कर्जा १. ८१ प्रतिशत रहेकोमा अहिले १. ४५ प्रतिशतमा झरेको छ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले निश्क्रिय कर्जालाई कमसल, शंकास्पद र खराव गरी तीन प्रकारमा वर्गीकरण गरी आवश्यक निर्देशन तथा कारबाहीको प्रक्रिया अघि बढाउने गरेको छ।
कुल कमसल कर्जा रकमको २५ प्रतिशत, शंकास्पदमा पुगेपछि ५० प्रतिशत तथा खराब कर्जामा शत प्रतिशत रकम बैंकहरुले नोक्सानी व्यवस्थापनवापत छुट्याउनुपर्ने व्यवस्था छ।
लगानीकर्ताका लागि समेत निश्क्रिय कर्जा महत्वपूर्ण सूचक हो। निश्क्रिय कर्जा बढ्दा नोक्सानी व्यस्थामा छुट्याउनुपर्ने रकम बढ्दै जान्छ, त्यसले संभावित प्रतिफलमा असर पर्न जान्छ भने व्यवस्थापकीय कमजोरी वा सुधारलाई यसले संकेत गर्दछ।
असोजसम्मको विवरणअनुसार सानिमा बैंकको निश्क्रिय कर्जा सबैभन्दा कम ०. ०८ प्रतिशत मात्रै छ। सरकारी स्वामित्वका बैंकहरुको उच्च देखिन्छ।
कृषि विकास बैंकको सबैभन्दा धेरै ३. ९३, राष्ट्रिय वाणिज्यको ३. ८३ तथा नेपाल बैंकको २. ७८ छ। धेरैजसो बैंकको निश्क्रिय कर्जा घटे पनि केहीको भने बढेको छ।
कुन बैंकको निश्क्रिय कर्जा कति ?
बैंक | असोज मसान्त २०७५ | असोज मसान्त २०७४ |
नविल बैंक | ०. ५८ | १. ११ |
नेपाल इन्भेष्टमेन्ट | १. २१ | १. ०४ |
एनआइसी एसिया | ०.२६ | ०. २९ |
कृषि विकास | ३. ९३ | ४. ६० |
नेपाल बैंक | २. ७८ | ३. ४२ |
एभरेष्ट बैंक | ०. २१ | ०. २६ |
हिमालयन बैंक | १. ४६ | १. २४ |
एसबिआइ | ०. २० | ०. १३ |
एनएमबि | ०. ७६ | १. ६७ |
स्टान्डर्ड चार्टड | ०. २१ | ०. १८ |
ग्लोबल आइएमई | १. ०५ | १. ५७ |
सानिमा बैंक | ०. ०८ | ०. १४ |
सिद्धार्थ बैंक | १. ४० | २. ०१ |
सनराइज बैंक | १. १२ | १. ४९ |
प्रभु बैंक | २. ५१ | ४. २३ |
माछापुच्छ्रे | ०. ४७ | ०. ४५ |
बैंक अफ काठमाण्डु | १. ६१ | २. ०८ |
कुमारी बैंक | १. १४ | १.९७ |
मेगा बैंक | १. ०८ | १. ६७ |
लक्ष्मी बैंक | १. ५० | १. ७८ |
सिटिजन्स | १. २३ | १. ९९ |
एनसिसी | ३. ६९ | ४. २९ |
सेन्चुरी कमर्सियल | ०. ८२ | १. ७० |
नेपाल बंगलादेश | १. ५५ | ०. ७३ |
जनता | १. ५४ | १. ६५ |
प्राइम कमर्सियल | १. ४१ | १. ३७ |
सिभिल | ३. ०६ | ४. ६९ |
राष्ट्रिय वाणिज्य | ३. ८३ | २. ९२ |
स्रोतः बैंकहरुले सार्वजनिक गरेको पहिलो त्रैमासिक वित्तीय विवरण