एक साताअघि परेको भारी हिमपात र अत्यधिक चिसो बढेसँगै मुस्ताङका उच्च लेकमा पालिएका याकचौंरीलाई बेसीमा स्थान्तरण गरिएको छ। हिमपातका कारण उच्च लेक क्षेत्रमा घाँसे चरनक्षेत्र हिउँले पूरै ढाकिएको र पानीका मुहान हिउँले जमेपछि यहाँका याकचौंरीलाई हिमपात र चिसोबाट जोगाउन बेसीको न्यानो स्थानमा झारिएको हो।
बर्सेनि मुस्ताङका उच्च लेकमा हिउँदयाममा हिउँ पर्न थालेपछि बेसीमा झारिने र बर्खायाममा हिउँ पग्लिन थालेपछि उच्च लेक तथा खर्कमा पुर्याएर याकचौंरीको व्यवस्थापन गर्ने गरिन्छ। मुस्ताङका पाँच स्थानीय तहका उच्च लेकमा पालिएका परम्परागत याकचौंरी कात्तिकदेखि जेठ महिनासम्म बेसीमा स्थान्तरण गरिने गरिएको छ। यसरी हिउँदयाममा हिमपात र चिसो छल्न झारिएका याकचौंरीलाई गर्मी सुरु भएपछि वैशाखदेखि असोज मसान्तसम्म उच्च लेकमा राखिने गरिएको हिमालयन चौरीपालक तथा संरक्षण समितिका सचिव सोजन हिराचनले बताए।
हिउँदयाममा उच्च लेकमा हिउँले चरनक्षेत्र अभाव हुने याकचौंरीलाई घाँस, पानी र आहारा व्यवस्थापन गर्न समस्या हुने तथा गोठालालाई पनि हिमपात र चिसोले सास्ती पुर्याउने भएकाले उच्च लेक र खर्कका याकचौंरी क्रमशः बेसी झारिने गरिएको हो। यसरी झारिएका याकचौँरी बर्खायाममा उच्च लेकका अस्थायी गोठमा लगेर पालन गरिन्छ। बर्खायाममा हिउँ पग्लिएर घाँस पलाउने र गोठालालाई याकचौंरी व्यवस्थापन गर्न सहज हुने भएकाले समुद्री सतहको चार हजार मिटरमाथिको उच्च लेकमा याकचौँरीपालन गर्ने गरिएको समितिका सचिव हिराचनको भनाइ छ।
मुस्ताङको थासाङ गाउँपालिका–२ स्थित मार्चे लेकका १० घरपरिवारका १० गोठका झण्डै एक हजार याकचौंरी हिमपात र जाडो छल्न बेसी झारिएको समितिका सचिव हिराचनले उल्लेख गरे। त्यसैगरी थासाङस्थित धवलागिरि आइफल रहेको मुलीखर्क लेकका आठ घरपरिवारका करिब पाँच सय याकचौंरी र थासाङ–१ र घरपझोङ–२ मा पर्ने बतासे लेकमा रहेका छ घरपरिवारका करिब सात सय याकचौंरी हिमपातसँगै जाडो छल्न बेसी झारिएको समिति सचिव हिराचनको भनाइ छ।
यहाँको थासाङ–२ स्थित मार्चे लेकमा १०, मुलिखर्कमा आठ र बतासे लेकमा छवटा चौंरीगोठ रहेको थासाङ–२ का वडाध्यक्ष गौतम शेरचनले जानकारी दिनुभयो । मार्चे लेकमा थासाङ गाउँपालिका र भेटेरिनरी अस्पताल तथा पशु सेवा विज्ञ केन्द्रको अनुदान सहयोगमा घम्ती गोठ निर्माण भएको उनको भनाइ छ । थासाङ गाउँपालिकाअन्तर्गत कोवाङ, सौरु, खन्ती, लार्जुङ, नाउरिकोट, नाकुम, बोक्सी खोला, छाक्ताङ र ताक्लुङका पशुपालकहरूले परम्परागत रूपमा चौँरीपालन व्यवसाय अपनाउँदै आइरहेको वडाध्यक्ष शेरचनले उल्लेख गरे।
यहाँको घरपझोङ–४ जोमसोमका याकचौंरीपालक भूपेन्द्र शेरचन र वीरबहादुर घर्तीका करिब पाँच सय बढी चौंरी हिमपातका कारण ठिनी गाउँमाथिको लेकमा झारिएका छन्। समुद्री सतहको उच्चस्थानमा गोठ खडा गरी पालन गरिएका शेरचन र घर्तीका चौंरी नमुख लेकबाट तलको पारिलो स्थानमा झारिएको हो। भूपेन्द्रले हिउँदयाममा चौंरी रेखदेख गर्न समस्या हुने र उच्च लेकमा घाँस र खानेपानीको समस्या हुने भएकाले बेसी झार्नुपरेको सुनाए। यहाँको घरपझोङ गाउँपालिकास्थित स्याङ, मार्फा र जोमसोमका गरी सात घरपरिवारले याकचौंरीपालन गरेका उनले बताए।
माथिल्लो मुस्ताङको लोघेकर दामोदरकुण्ड गाउँपालिका–५ ताङ्ग्यामा एक र वडा–४ ध्येगाउँमा एक गरी दुई घरले करिब पाँच हाराहारीमा याकचौंरीपालन व्यवसाय गरेको ताङ्ग्याका कर्मा साङ्वो गुरुङले जानकारी दिए। बर्खायाममा उच्च लेकको कराङमा रहेका चौंरी हिमपातपछि थाक्से लेकको पारिलो स्थानमा राखिएको जानकारी दिए। त्यसैगरी लोघेकर–४ ध्येका चौंरीपालक कुन्साङ रिनजीन गुरुङले पनि हिमपातपछि आफ्ना चौंरी बेसी नजिकको लेकमा ल्याएर राखेको बताए।
त्यसैगरी माथिल्लो मुस्ताङस्थित लोमान्थाङ गाउँपालिका लोमान्थाङ र सम्जुङमा पनि चौंरीपालन गरिएको छ। पछिल्लो समय उच्च हिमाली क्षेत्रमा परम्परागत संस्कृतिका रूपमा व्यावसायिक याकचौंरीपालन जलवायु परिवर्तनका कारण सङ्कटमा पर्न थालेको छ। जलवायु परिवर्तनका कारण अनुकूल मौसममा हिउँ नपर्नु, उच्च लेकको चरनक्षेत्रमा घाँस अभाव हुनु र हिमचितुवालगायत वन्यजन्तुको आक्रमणबाट याकचौंरीलगायत घरपालुवा पशुचौपायामा क्षति हुँदै जाने जोखिमका कारण यहाँको परम्परागत संस्कृतिका रूपमा रहेको चौंरीपालन व्यवसाय संकटमा पर्न थालेको हो।
यहाँका पालन गरिएका चौंरी तथा याकनाकपालनलाई जलवायुको संकट थपिएको हो। भारी हिमपात, आंशिक हिमपात र कुनै याममा हिउँ नै नपर्ने प्राकृतिक घटनाका कारण जलवायुको प्रत्यक्ष र परोक्ष असर चौंरीपालनमा परेको छ। मुस्ताङका किसानले चौंरीको दूधबाट दही, घिउ र छुर्पीलगायतका परिकार निर्माण गर्छन्, चौरीको पुच्छर हिन्दू धर्मालम्बीहरूले पूजा कोठामा राख्ने भएको यो महँगो मूल्यमा बिक्री हुन्छ।
यहाँको घरपझोङ र थासाङका याकचौंरीपालकले बर्सेनि वैशाख र भदौमा याकचौंरीको आलो रगत निकालेर दोहोरो फाइदा निकाल्छन । यहाँ वयस्क याकचौंरीलाई मासुका रूपमा समेत उपयोेग गरिने भएकाले एउटै जिउँदो याकको मूल्य एक लाखदेखि एक लाख ५० हजारसम्म पर्छ।
-1746009348.jpg)
