म्याग्दीमा रहेका तामा र फलाम खानी उपभोग र संरक्षणको अभावमा पुरीन थालेका छन्। लुलाङ र रुमको ढुंगा खानी बाहेक ताकम, गुर्जा, कुईने, ओखरबोट लगायत गाविसमा रहेका खानीहरु पुरीन थालेका हुन्।
खानीबाट घातु निकालिने धाउ पुरीएका छन्। छन्त्याल जातीले पहाडभित्र सुरुङ खनेर त्यहाँ रहेको धातु निकाल्ने गर्दथे। छन्त्याल जातीमा धातु भएको ठाउँ सुँघेर पनि थाहा पाउन सक्ने क्षमता भएको ताकमका चन्द्रबहादुर छन्त्यालले वताए।
खानी उत्खनन् गर्ने यन्त्र उपकरणको अभाव र सरकारलाई आम्दानी भन्दाबढी कर तिर्नुपर्ने अवस्था आएपछि तीन दशकयता म्याग्दीका खानीहरू वन्द भएका नेपाल छन्त्याल संघ, म्याग्दीका अध्यक्ष मकुन्द छन्त्यालले वताए ।
जंगलको बिचमा पहाड भित्र रहेका खानीहरूमा बाहीरबाट ढुङ्गा, हिलो र भल गएर थुप्रिएर पुरिन लागेकामा छन्त्याल समुदाय चिन्तित भएका छन्। खानी खन्ोर जिविकोपार्जन गर्दै आएका म्याग्दी जिल्लाको विभिन्न ठाउँमा बसोवास गर्ने छन्त्याल समुदाय परम्परागत पेसाबाट विस्थापीत भएका छन्।
गुर्जा, ताकम, कुईनेमंगल, मल्कबाङ र भकिम्ली गाउँ विकास समितिमा वसोवास गर्ने छन्त्याल समुदाय खानी उत्खनन् गर्ने परम्परागत पेसाबाट पूर्णरुपमा विस्थापीत भएका छन्। गत वर्षको जिल्ला परिषद्ले खानीहरूको संरक्षण र उपभोग गर्न पहल गर्ने निर्णय गरेपनि यस विषयमा कुनै पहल हुन सकेको छैन्।
स्थानियको लगानीमा धातु उत्खनन् गर्दा आयातीतसँग प्रतिस्पर्धा गर्न नसक्ने भएकाले सरकारले अनुदान दिएर खानी सञ्चालन गर्न सके जिल्लाको अर्थतन्त्रमा सहयोग पुग्ने छन्त्याल समुदायका अगुवाहरू बताउँछन्।
