स्वास्थ्य मन्त्रालयले सोमबार पारित गरेको नीति कार्यान्वयन हुने हो भने अहिले मदिरा बिक्री वितरण र सेवन भइरहेका धेरै ठाउँ निषेधित क्षेत्रका रूपमा परिणत हुनेछन्।
मन्त्रालयले ल्याएको राष्ट्रिय मदिरा नियमन तथा नियन्त्रण नीति २०७३ ले मूलसडक, घना मानवबस्ती र ओहोरदोहोर हुने स्थानमा मदिरा बिक्रीकक्ष राख्न रोक लगाएको छ। यो नीति कार्यान्वयन हुने हो भने अहिले मदिरा बिक्री गर्ने सम्पूर्ण पसल बन्द गर्नुपर्नेछ।
काठमाडौं उपत्यकाभित्र अधिकांश मदिरा बिक्रीकक्ष पाँचतारे होटलको वरिपरि, मूल सडककै छेउछाउ र घनाबस्तीकै बीचमा छ। उपत्यकाबाहिर पनि त्यस्तो कुनै मदिरा बिक्रीकक्ष छँदै छैन, जुन मूल सडक, घना मानवबस्ती वा ओहोरदोहोर नहुने स्थानमा खोलिएको होस्। त्यस्ता बिक्रीकक्षमा मदिरासम्बन्धी होर्डिङ बोर्ड वा सूचना बोर्ड राख्ने नपाउने व्यवस्था पनि उक्त नीतिले गरेको छ।
यतिमात्र होइन, यो नीतिले सार्वजनिक, शैक्षिक, पर्यटकीय, खेलकुद, मनोरञ्जन स्थलहरू, निश्चित धार्मिक, पुरातात्विक, ऐतिहासिक स्थल र सरकारले आवश्यक ठानेका अन्य स्थानलाई मदिरा उत्पादन, बिक्री वितरण र सेवन निषेधित क्षेत्र तोक्ने व्यवस्था गरेको छ।
यसअनुसार प्रशासनले आफ्नो स्वविवेकमा जुनसुकै स्थानलाई सार्वजनिक क्षेत्र भन्दै मदिरा बिक्री वा सेवनमा रोक लगाउन सक्नेछ। पर्यटकीय र मनोरञ्जन स्थललाई मदिरा सेवन निषेधित क्षेत्र घोषणा गरिएपछि धेरै पर्यटकीय गन्तव्यमा सञ्चालित रेस्टुरेन्टहरूले मदिरा बिक्री बन्द गर्नुपर्नेछ। पोखराको लेकसाइडदेखि चितवनको सौराहासम्म पर्यटकीय स्थल हुन्। सरकारको यो नीतिअनुसार अब यी दुवै ठाउँमा न मदिरा बिक्री गर्न पाइनेछ न त सेवन।
सरकारी तथा अन्य सार्वजनिक क्षेत्रबाट आयोजना हुने औपचारिक तथा अनौपचारिक कार्यक्रममा पनि मदिराजन्य पदार्थको प्रयोग तथा वितरण निषेध गरिने नीतिमा उल्लेख छ। यो व्यवस्था नयाँ होइन। अहिले पनि सैद्धान्तिक रूपमा सरकारी कार्यक्रममा मदिरा प्रयोग वर्जित छ। सरकारी भ्रमणमा पनि मदिरा प्रयोग गर्न पाइँदैन। तर, व्यवहारिक रुपमा यो नीति कार्यान्वयन भएको छैन। बरु यसले मदिरामा खर्च भएको रकमलाई नक्कली बिल बनाएर अर्कै शीर्षकमा भुक्तानी गराउने प्रवृत्ति छ।
मदिरा खरिद वा बिक्री वितरणको निम्ति निश्चित उमेर, समय, स्थान र परिमाण तोक्ने व्यवस्था पनि नीतिले गरेको छ। २१ वर्ष उमेर पुगेका र गर्भवती महिलालाई मदिरा बिक्री गर्न नपाइने व्यवस्था गर्न लागेको स्रोतले बतायो। यो कार्यान्वयन गर्न सजिलो छैन। हरेक मदिरा क्रेतासँग उसको उमेर किटान गर्न वा उनी गर्भवती भए/नभएको सोध्न सम्भव हुँदैन।
यो नीतिले बिहान ५ बजेदेखि बेलुकी ७ बजेसम्म फुटकर रूपमा मदिरा खरिदबिक्री गर्न नपाउने व्यवस्था पनि गरेको छ।
सरकारले यसअघि सार्वजनिक स्थलमा धूमपान निषेध गर्ने निर्णय गरेको थियो। यो आजसम्म कार्यान्वयन हुन सकेको छैन।
