देश-दुनियाँमा के भइरहेको छ कसलाई चासो हुँदैन? नेपाल राष्ट्र बैंक शाखा कार्यालय धरानबाट भर्खरै अवकाश पाएका ५४ वर्षीय बासु चालिसे देश दुनियाँको हालखबरबाट बिमुख हुने कुरै थिएन।
झन् बहाल रहँदा त उनको हातमा पहिलोपटक पत्रपत्रिका पुग्थे। देश विदेशको खबर उनी चाँडै थाहा पाइहाल्थे।
अबकाश पाएपछाडिको समय सकस बन्न थालेको थियो। कार्यालयमा यताउता गरिरहने बानी सजिलै हट्न सकिरहेको थिएन।
यही बेला डा. गोविन्द केसी छाउन थाले। पत्रिकामा पनि उनै आउँथे, रेडियोमा सुन्यो त्यतै, टेलिभिजनमा पनि।
विषयवस्तु - चिकित्सा माफिया।
हुन त यसअघि पनि चिकित्सा माफियाविरूद्ध उनी पटक-पटक अनसन बसेको सुनेकै थिए। यसपालि अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगका प्रमुख आयुक्त लोकमानसिंह कार्की मेडिकल माफियासँग जोडिएर केसी आन्दोलनको विषयवस्तु बनेपछि अरूबेला भन्दा माहोल फरक बनेको अनुभूति भएको थियो।
केसीले लोकमानको नाम मेडिकल माफियासँग जोडे। त्यसमाथि प्रतिक्रिया जनाउँदै अख्तियारले उनलाई ‘पागल’ भन्यो। भ्रष्टाचारको विरोध गर्ने एउटा सत्याग्रहीलाई पागल भनेपछि भने चालिसेको मन भड्कियो।
भित्रभित्रै उकुसमुकुस हुन थाल्यो। कुनै लोभलालच र स्वार्थविहीन व्यक्तिले सिंगो चिकित्सा नीतिमाथि चुनौती दिइरहेको प्रसंग आफैंमा रोचक त थियो, संवैधानिक निकायको तल्लोस्तरको टिप्पणी सुन्नेवित्तिकै रन्थनिए उनी।
यी कुरा मनमा खेलाउँदै गर्दा केसी आठौंपटक अनसन बसे। भ्रष्टाचारविरोधी एउटा सत्याग्रहीलाई साथ दिनुपर्छ भन्ने लाग्न थालिसकेको थियो चालिसेलाई।
केसी अनसन लम्बिँदै गयो, तर उनको माग पूरा हुने छाँटकाँट देखिएन। बरू उनको स्वास्थ्य जटिल हुन थालेको खबर सुनिन थाल्यो। यी सबै सहन नसकेर उनले एक्लै भए पनि निस्किने हिम्मत जुटाए।
प्लेकार्ड बनाए। झोला भिरे। पहिलोपटक धरानको भानुचौकमा झुल्किए। दुबै हातमा प्लेकार्ड थियो। एउटामा लेखिएको थियो, ‘स्वतःस्फूर्त जुटौं, डा. केसी बचाऔं’, ‘माफिया तन्त्रको अन्त्य गरौं’।
उनी धरानभरिका सबै जनताले केसीको बारेमा थाहा पाउन् भन्ने चाहन्थे। त्यसैले दिनभर डुलिरहन थाले।
‘देखेको छैन तर सुन्दैमा मलाई डा. केसी इमानदार मानिस लाग्छ,’ चालिसे भन्छन्, ‘त्यस्तो मानिसलाई साथ नदिएर माफियालाई दिने त?’
मंगलबार दिउँसो इटहरी चोकमा एउटा व्यक्ति प्लेकार्ड बोकेर ठिङ्ङ उभिएको थियो। तिनी चालिसे नै थिए।
न अघि, न पछि कोही थिए। झरी–घाम दुबै समिश्रित मौसमबीच उनी एक्लै उभिए।
एउटा प्रौढ उमेरको व्यक्ति एक्लै प्लेकार्ड बोकेको देख्ने धेरै मानिस छक्क परेका थिए।
केसीको अनसन लम्बिँदै जाँदा धरानको भानुचौकमा एक साँझ बीपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानका केही डाक्टरले आएर उनलाई भेटेका थिए। भोलिपल्टको आफ्नो कार्यक्रममा बोलाएका थिए। ‘मलाई जान मन थियो, जान पाइनँ,’ चालिसेले भने।
चार दिन धरानको भानुचौकमा डुलिसकेर इटहरी झरेका उनी पहिलो दिन एक्लै उभिएका थिए।
दोस्रो दिन इटहरीका केही युवा साँझपख भेला भए उनीजस्तै प्लेकार्ड बोकेर निस्किए। थोरै हौसला मिल्यो र बेथितिविरूद्ध अरू पनि छन् भन्ने बुझ्न थाले।
चालिसेको बुझाइमा जनता उत्रिएपछि जस्तासुकै जहानियाँ पनि लुत्रुक्क पर्न बाध्य भएका छन्, यसपालि लोकमान त्यसरी नै लत्रिएको देख्ने इच्छा चालिसेलाई छ।
‘हेर्नुस्, जनताले साथ दिए नहुने केही छैन,’ ‘जहानियाँ त ढले, लोकमान को हुन्?’
यतिका वर्ष बैंकमा बिताए। देशले सही व्यक्ति कहिल्यै नपाएको गुनासो बोकेरै विदा भए।
‘सही व्यक्ति नभएर देश भासियो,’ नेताहरूप्रति उनको बुझाइ छ, ‘नेता नै माफिया छन्, कमिसनको खेलमा लागिहाल्छन्।’
चिकित्सा शिक्षामा बहालवाला मन्त्री, नेताको पनि सेयर भएका कारण उनीहरू डा. केसीको विपक्षमा उभिएको आरोप उनी लगाउँछन्।
‘लोकमानसिंह कार्कीलाई हटाएपछि हालीमुहाली गर्ने ठाउँ बन्द हुन्छ,’ उनी सोध्छन्, ‘नत्र कार्कीलाई जोगाउनुपर्ने कारण के छ?’
उनले धेरै बुझेका छैनन्, थोरै बुझेको यति पनि हो नेपालका धेरै अस्पतालमा दक्ष चिकित्सक छैनन्। ‘सर्टिफिकेट किनेर डाक्टर भएकाहरू पनि छन् भन्ने कुरा त अस्ति नक्कली डाक्टर पक्राउ परेपछि थाहा भइहाल्यो,’ उनी भन्छन्, ‘उनीहरू पैसा कसरी उठाउने भन्नेबारेमा मात्रै सोच्छन्।’
उनलाई डा. केसीको निःस्वार्थ सेवाले प्रभावित बनाएको रहेछ। ‘बाढी आएको ठाउँमा पनि जानुभयो, आफ्नो तलब पनि जनताको उपचारमै खर्च गर्नुभयो,’ उनले भने, ‘दुई रुपैयाँ पनि जनताकै उपचारको लागि हुन्छ भन्ने व्यक्तिले राख्ने माग नाजायज कसरी हुन्छ?’
डा. केसी अनसनमा हुँदासम्म आफ्नो समर्थन र साथ नरोकिने बताउँछन्। इटहरीमा युवाहरूले गरेको समर्थनबाट उनी थप उत्साहित भएका छन्। अन्यत्र पनि सरकारलाई दबाब पुग्ने खालका कार्यक्रम होस् भन्ने चाहना राखेका छन् उनले।
उनी केसीको खस्कँदो स्वास्थ्य स्थितिप्रति निकै चिन्तित छन्। स्वास्थ्य स्थिति खस्कँदै गरेको समाचार पत्रपत्रिकामा पढिरहेका छन्। चालिसेलाई थाहा छ यसपालि केसीले उपचार पनि राम्रो पाएनन्। अनसन बस्दैखेरी केसीलाई घेराबन्दीमा पारिएको पनि थाहा छ।
‘डा. केसीलाई केही भयो भने नेपाल र नेपालीकै लागि दुर्भाग्य हुनेछ,’ उनले भने।
