आफू पनि जडीबुटी व्यापारी भएको भन्दै परिचय दिएका एक व्यक्तिले गत पुस ३० गते दिउँसो जडीबुटी व्यापारी लालबहादुर थापालाई मोबाइलमा फोन गरे। तपाईँसँग भएको जडीबुटी सतुवा किन्नका लागि आफूसँग चिनियाँ व्यापारी भएको भन्दै कुराकानी गर्न कहाँ आउँ भने। थापाले कीर्तिपुरमा नै आउन भने।
त्यसपछि एक जना अधबैशे २ जना युवाहरु लिएर थापालाई भेट्न कीर्तिपुरपुर पुगे। बा २ च ५५९२ नम्बरको बोलेरो पिक अप गाडीमा २५ बोरामा रहेको १२ सय ४३ किलो सतुवा उनीहरुले हेरे। चिनियाँ व्यापारीलाई धापासी सतुवा देखाउने भनेर २ जना गाडी बसे।
एक जनाले थापा र उनका छोरालाई मोटरसाइकलमा हालेर कीर्तिपुरबाट बल्खुतर्फ अघि अघि आए। बल्खु आएपछि ट्राफिक प्रहरीले ३ जना बोकेको भन्दै रोके। ट्राफिक प्रहरीले सोधपुछ गरुन्जेल सतुवा लोड भएको बोलेरोले बल्खु कटिसकेको थियो।
बल्खुबाट थापा र मोटरसाइकल चालक धापासी पुगे तर बोलेरो भेटेनन्। त्यतिन्जेलसम्म बोलेरोमा बसेका २ जनाले चालकलाई हतियार देखाएर जोरपाटी पुगिसकेका थिए। मोटरसाइकल चालकले थापालाई बोलेरो भेटिएन तपाईँ यतै ओर्लनुस भनेर त्यहिबाट भागे। बहुमुल्य जडीबुटी भएको बोलेरो हराएपछि थापाले प्रहरीमा उजुरी दिए।
घटना भएको २० दिनपछि महानगरीय अपराध प्रहरीले काभ्रेको पनौतीबाट सिन्धुपाल्चोक कर्थली घर भएका ४९ वर्षीय साङगेल लामालाई पक्राउ गर्यो। उनले थापालाई फाेन गरी ३ जना पठाएका थिए।
बौद्धमा बस्दै आएका उनी घटनापछि भागेर काभ्रे पुगेका थिए।मोबाइल फोन ट्रयाक गरेर प्रहरीले उनलाई नियन्त्रणमा लियो।
साङगेल पक्राउ परेपछि प्रहरीले बाह्रबिसेका पृथ्वी भन्ने तीर्थबहादुर तामाङ, नोर्बु पासाङ लामा र दिलबहादुर रुम्बालाई बानेश्वरबाट पक्राउ गर्यो। थापालाई फोन गर्ने व्यक्ति साङगेल लामा भएको र उनले सुनुयोजित रुपमा जडीबुटी लुट्न तीर्थ, नोर्बु र दिलबहादुरलाई पठाएका थिए।
आफू भने लुटपाट गर्न गएका थिएनन। साङगेल लामा तिनै व्यक्ति हुन् अपटा ओसारपसार २ वर्षअघि ३० महिना जेल परेर छुटेका थिए। सो दिन योजनाबद्ध रुपमा उनीहरुले बोलेरो कब्जामा लिएर व्यापारीलाई छक्याएर जडीबुटी लुटेको एसएसपी सर्वेन्द्र खनालले जानकारी दिए।
जोरपाटीमा बालेरो पुगेपछि ३ जनाले साङदेललाई ९ बोरा सतुवा दिएर गोठाटारमा डेरा लिइ सोही कोठामा बाँकी सतुवा राखे। प्रहरीले उनीहरुको साथबाट ७ लाख ५० हजार रुपैयाँ पनि बरामद गरेको छ। उनीहरुले लुटेको सतुवाको बजारमूल्य झन्डै ८५ लाख रहेको एसएसपी खनालले बताए।
लुटेराहरुले जस्तोसुकै योजना बनाइ अपराध गरेपनि कठघरामा उभ्याउन प्रहरी सफल भएको उनले बताए। जडीबुटी व्यापार गर्ने व्यापारीहरु पछिल्लो समय डाँकाहरुको नजरमा रहेको भन्दै उनले डकैती गर्नेहरुमाथि निगरानी बढाइएको बताए। उपत्यकामा पूरानो डकैती गर्ने समूहहरुमाथि पनि प्रहरीले विशेष निगरानी गरेको उनले बताए। यसअघि पनि महाशाखाले ठमेलबाट यार्सागुम्बा र सिआइबीले सि माला लुट्ने समूहलाई पक्राउ गरेको थियो।
के हो सतुवा ?
उच्च पहाडी भेगमा पाइने एक प्रकारको वनौषधी हो। यसको पात बाँकोको जस्तै हुन्छ। यसको जरा अदुवाको जस्तै हुन्छ। सतुवाको जरा धेरै बिमारीहरू निको पार्ने एक मुख्य औषधी हो। जस्तै:- पेट दुखेमा सतुवा खाएमा छिटै ठिक हुन्छ, पाकेको घाउमा सतुवाको जराको धुलो अथवा जरालाई अलिकती पानीको साथमा ढुङ्गामा घोटेर लगाए घाउ छिटै पुरिन्छ, बान्ता भएमा अथवा पखाला लागेमा सतुवा खाएमा छिटै ठिक हुन्छ, यस्तै धेरै किसिमका साना ठूला बिमारीको लागि सतुवा निकै उपयोगी जडीबुटी हो। यो एक किलाेकाे ९ हजार रुपैयाँ पर्छ। याे चीन निर्यात हुन्छ।
यो विरुवा नेपालका महाभारत तथा हिमाली क्षेत्रमा १८०० मिटर देखि ३००० मिटर सम्मको उचाईमा पाइन्छ। खसु्र र ठिंग्रे सल्लाको जंगल भएको भागमा यो विरुवा धेरै भेटाईन्छ। यो विशेष गरेर सेपिला भागमा फस्टाउँछ। यो विरुवा सामान्यतया आधा मिटर अग्लो हुन्छ। सबै पातहरू सुरिलो डाँठको माथिल्लो भागबाट पलाएका हुन्छन्। यस विरुवाका सबैजसो पातहरू एउटै आँख्लाबाट पलाएका हुन्छन्। प्रत्येक पात झन्डै भाला आकारको भई १५ सेन्टिमिटर लामो र ६ सेन्टिमिटर चौडा हुन्छन्। पातको टुप्पो चोसो परेको हुन्छ। विरुवाको टुप्पामा एउटै मात्र फूल फूलेको हुन्छ। फूलका तरेलीहरू हरियो र पहेंलो हुन्छ। एउटै फूलमा भाले तथा पोथी दुवै अंग पाइन्छन्।
यो विरुवाको जडीबुटीमा प्रयोग हुने भाग काण्ड हो। यो काण्ड जमीनमुनि रहने र अदुवा जस्तो हुन्छ। यसको रंग खैरो किसिमको हुन्छ। साधारण अदुवामा जस्तै धेरै हाँगा बिंगा हुदैन। यो काण्ड ६ देखि ९ सेन्टिमिटर सम्म लामो र २ देखि ४ सेन्टिमिटर सम्म चौडा हुन्छ। यो काण्डबाट लामा लामा जराहरू पनि निस्केका हुन्छन्। यसको बैज्ञानिक नाम पेरिस पोलिफाईला हाे।
