राज्यका निकायको आँखा पुग्न नसकेको उत्तरी मोरङको मधुमल्ला गाविसस्थित नुनसरी खोलो बाँध फोडेर गाउँ पस्दा मंगलबार रातिदेखि स्थानीय विस्थापित हुने क्रम जारी छ। मंगलबार मध्यराति दुई अलग–अलग ठाउँमा बाँध फोडेर नुनसरी गाउँतिर पसेको थियो।
बाढीमा परी मधुमल्ला गाविस वडा नं. ५ का चार वर्षी बालक सुशील थापाको मृत्यु भएको छ। मध्यराति पुगेको सशस्त्र र जनपथ पुगेको प्रहरी टोलीले उनलाई घरबाट केही पर बाढीले बगाएर रुखमा अडि्करहेको अवस्थामा फेला पारेको थियो।
७० वर्षीया देउमाया विश्वकर्मा घाइते भएकी इलाका प्रहरी कार्यालय उर्लाबारीले जनाएको छ। नुनसरी गाउँ पस्दा एक सय पचास घर डुबानमा परेका छन्। पाँच सय बढी स्थानीय विस्थापित भएका छन्।
आफ्नो ज्यानबाहेक केही पनि जोगाउन नसकेका वडा नं. ३,४,५,६ का स्थानीयलाई जिल्लाबाट गएको दैवी प्रकोप उद्धार समितिले बस्नेसमेत व्यवस्था नगरी फर्किएको छ। ‘कहाँ बस्ने हो हामीलाई कसैले केही पनि भनेको छैन,' मधुमल्ला–४ की नरमाया कुँवरले सेतोपाटीसँग भनिन्, ‘छोराछोरी र आफ्नो ज्यान बचाइयो, बाँकी केही पनि रहेन।'
स्थानीय मस्त निद्रामा रहेको बखत राति करिब ११ बजे नुनसरी उर्लिएको थियो। पहाडी र चुरेक्षेत्रमा भीषण वर्षा हुँदा नुनसरीमा बाढी आएको थियो। बस्तीभन्दा डेढ मिटर अग्लो रहेको नुनसरी खोलामा थुप्रिएको अत्यधिक बालुवा–गिट्टी झिक्ने र खोलालाई सन्तुलनमा ल्याउने काम नहुँदा बाढी पसेको स्थानीयको भनाइ छ।
बाढीले भत्काएको ४ नम्बर वडाको बाँध पुनःनिर्माण गरी सशस्त्र र जनपथ प्रहरीले खोलो रोकेको छ। पाँच नम्बर वडाको अर्को स्थान रोकिइसकेको छैन। खोलालाई सन्तुलनमा ल्याउन र बाँध पुनःनिर्माणका निम्ति दुई वटा एक्साभेट लगाइ काम थालिएको जिल्ला विकास समिति मोरङले जनाएको छ।
‘हामीले धेरैपटक प्रशासन र जिल्ला विकास समितिमा गएर बाढीले बस्ती जोखिममा परेको छ भनेर भनिरह्यौं,' स्थानीय रेवत बोहोराले भने, ‘अहिले बाढीले सबै सखाप पार्यो।' गत वर्षको जेठ महिनामा जिल्लास्थित प्राकृतिक स्रोतसाधन उच्चस्तरीय समिति अनुगमनमा जाँदा त्यहाँको अत्यधिक ढुंगा–गिट्टी निकाल्ने भन्दै फर्किएको थियो।
तर न्यून गुणस्तरको ढुंगा–गिट्टी रहेको भन्दै ठेकेदारले नमानेपछि ठेक्का लगाइएको थिएन। नुनसरी जिल्ला विकास समितिका ठेकेदारलाई अपायक पर्ने स्थान हो। जिविसले अधिकांश खोलानालामा ठेक्का लगाउँदा क्रसर र ठेकेदारलाई पायक स्थानमा लगाएको छ।
प्रमुख जिल्ला अधिकारी गणेशराज कार्कीले विस्थापित बाढीपीडितलाई सुरक्षित स्थानमा सार्ने प्रयास भइरहेको बताए। ‘तत्कालका लागि नजिकको स्कुल र गाउँलेको सहयोगमा व्यवस्थापन गर्नेगरी व्यवस्था मिलाएका छौं,' उनले भने।
स्थानीय विकास अधिकारी नारायण मैनालीले नुनसरी खोलाको अत्यधिक बालुवा–गिट्टी निकाल्न सात दिन खोलानाला खुला गरिए पनि ठेकेदारले सामान उठाउन नमानेको बताए। ‘खोलालाई एउटै स्थानबाट बग्न एक्साभेटर लगाएर काम थालेका छौं,' उनले भने।
स्थानीयका अनुसार नुनसरी खोलालाई खुमबहादुर खड्का गृहमन्त्री भएको बेलामा बाँध बाँधी पूर्वतर्फबाट पश्चिमतिर फर्काइएको थियो। त्यसयता यहाँ बालुवा गिट्टी अत्यधिक थुप्रिएको छ। पाँच वर्षयता बस्तीभन्दा खोलो उच्च हुँदै गए पनि जोखिम घटाउन कुनै पनि काम राज्यस्तरबाट नभएको स्थानीय कृष्णवीर तामाङले बताए।
