त्यतिराम्रो घन्टाघर बन्ने हो कि होइन
त्यति राम्रो धरहरा अब देखिँदैन.......
धरहरा.. तीन टुक्रा भै गयो
राजारानी रुँदैमा दिन गयो ........
नब्बे सालको भूकम्पपछि बनेको सवाई काभ्रेकी ९८ वर्षीया वृद्धा झम्ककुमारी खनाललाई खररै आउँछ। विसं २०७२ वैशाख १२ को भुइँचालोमा पनि उनले सवाई सम्झिन्।
त्यस बेला तीनटुक्रा भई ढलेको थियो धरहरा।पछि बिउँतियो। भत्केको घन्टाघर बज्न थाल्यो।
तर ८२ वर्षपछि वैशाख १२ गते फेरि आयो उस्तै भूकम्प।
उठेको धरहरा उस्तै गरी टुक्राटुक्रा भएर भुइँमै बिलायो।
मानिसको ज्यानसमेत गयो।
उतिबेला जनताका प्यारा राजारानी रोए। अहिले पूरै देशका जनता रोए। आँखा अझै ओभाएका छैनन्।
...
राजधानी काठमाडौँबाट ५० किलोमिटर माथि, अरनिको राजमार्गको बीचमा पाँचखाल उपत्यका छ। पाँचखालदेखि थोरै उकालो कच्ची सडक हिँडेपछि पुगिन्छ काभ्रेको टाँके गाउँ। त्यही गाउँमा बस्छिन्, झम्ककुमारी।
उनी फेरि ९० सालको भूकम्पको सवाई सम्झँदै गुनगुनाउँछिन्.....
घटिए सपना एकदुईले पाएँ
जल्दा–जल्दी रिसल्ला खबर दिन आए
माघका २ गते सोमबारे औँसीका दिन
आइगयो भुइँचालो सबैको सातो लिन
नब्बे सालको भूकम्पमा कलकलाउँदि युवती थिइन्।
नब्बे सालताका पनि यस्तै कोकोहोलोले घरघरलाई पिरोलेको थियो। उतिबेला १६ वर्षकी थिइन् झम्ककुमारी। कलकलाउँदो उमेर । के खाउँ के लाउँको जवानी। काभ्रेको अनेकोट– ५ नम्बर गाउँको घरमा परिवारसँगै थिइन्। गाउँकै तरुनी तन्नेरीसँग कहिले लेक त कहिले बेँसी गर्दै दिन बित्थ्यो उनको।
विसं १९९० माघ २ गते। दिउँसोको २ बजेको समय। खनालका सबै परिवार खाना खाई सुस्ताउँदै थिए। चिसो दिन आँगनको आँपको बोटमुनि झम्ककुमारी घामको न्यानो लिँदै थिइन्।
'गडडड धर्ती काँप्यो, आँखै अगाडि घर झरप्प भयो,' उनले सम्झिन्,'बसेको जमिन चिराचिरा भए। उ बेलाका साना घर। खरको छानो। काठको पालि। राता माटाका भित्ता। धर्तीको माटोमै मिल्यो।'
केही सेकेन्डले आफू बाँचेको सम्झना छ उहाँलाई।
'धान जम्मै माटामा पुरिए, गहुँ उस्तै गरी माटामै मिले, खानेकुरा कसैले ल्याइदिएनन् गाउँलेलाई,' खनालले भूकम्पपछिको भोकमरीको स्मरण गरिन् 'धान खोस्रेर रातभरि निफनियो। बिहानभरि ढिकीमा कुट्यो र खायो।'
कैयौँ दिन अनेक गरेर गाउँलेले छाक टारे। भत्केका घर पनि आफैँ उचाले। दुःखको आँसु पनि आफैँ पुछे। घाइते भएकाले पनि मलमपट्टि आफैँ गरे।
अहिले झम्ककुमारी ९८ वर्षको भएकी छिन्। बेँसी झरेर काभ्रे पाँचखाल– १४ को टाँके गाउँमा बस्छिन्। एउटा आँखाले देख्न सक्दैन, अर्को आँखा धमिला भइसकेको छ। कपाल सेतै फुलेका छन्। कान भने राम्ररी सुन्छिन्। लठ्ठी उनको सहारा र साथी बनेका छन्।
उनी वैशाख १२ गते चोटामै सुतिरहेकी थिइन्। भुइँचालो आयो। चोटावरिपरिका भित्ताहरु सबै लडे।
‘उ बेलामा पनि मरियो भनेको बाँचिएछ, अहिले पनि चोटामा सुतेको मेरो वरिपरिका भित्ताहरु सबै लडेछ।
छोरा गोविन्दले ‘लौ आमा त ज्यूदै रहिछन्,’ भनेको सुनेपछि झम्ककुमारीले ठानिन माया मारेका पो रहेछन्। भगवान्ले बचाए झैँ लाग्छ उनलाई।
उनले भनिन् 'दिउँसो सुतेको चोटो मात्रै बाँकी थियो।'
उतिबेला जस्तो जीउमा तागत छैन। ठूलै आकांक्षा पनि केही छैन। उनले ठट्यौलीमै भनिन् 'आफू बुढो भइयो तर यो भुइँचालो अझै जवान नै रैछ।'
भएको घर भत्किएपछि बुढेसकालमा टिन र पालको छानोको ओत लगाउनुपरेको छ। 'मर्ने बेलामा फेरि भूकम्प बल्झिँदा दुईपटककै कालले लगेन,' उनले भनिन्, 'लेखेको भएको पो मर्नु !'
टाँकेको ठाडो गाउँका ६९ घरमा ६० घर ढलेका छन्। बचेका घर पनि चर्किएका छन्। नब्बे सालको भुइँचालो जाँदा काठमाडौँसहित आसपासका जिल्ला अहिले जसरी नै त्राहि त्राहि थिए। पहाडका धर्ती फाटेकै थिए। ढुङ्गा र माटो पहरा छाडेर धर्ती खोज्दै भौतारिएकै थियो। धर्तीको त्यो कम्पनले कतिको ज्यान अकालमै चुँडेर लग्यो पनि। कतिलाई टुहुरा बनायो। कतिको काख रित्तो बनायो।
वैशाख १२ गतेको भूकम्पले पनि न साना बालबालिका भनेर छाड्यो, न त बूढाबूढी नै भनेर छाड्यो। मरेका त मरिगए। बाँचेकामा पनि अब फेरि धर्तीको कम्पन छुट्ने हो कि वा कता के हुने हो भन्ने पिरलो मै छन्।
आफ्नो जीवन यही छोराछोरी र परिवारलाई सुम्पिइन् रे। लरबराएको आवाजमा भन्छिन् -अब यिनको राम्रो देख्न पाए पुग्यो।
नब्बे साल र अहिलेको भुइँचालोको झट्का उनलार्ई उस्तै उस्तै लाग्छ। दुईपटक मरेर पनि बाँच्न पाएकामा आफू भाग्यमानी ठानेकी छन् आफैलाई। उतिबेला भाग्न सक्ने थिइन् यो बेला सक्दिनन्। 'तर अहिलेको भूकम्प धेरै लामो।'
त्यो बेलाका घर साना थिए, तर अहिले ठूलाठूला घर छन्। अहिले घरहरु गाउँमै पनि पहिलाभन्दा ठूला भएकाले धेरै भत्केको हो जस्तो लाग्छ उनलाई।
अहिले उनको परिवार तरकारीखेतीका लागि बनाएको टनेल र सहयोगीले दिएको त्रिपालमा बस्छन्। सहयोगीले दिएकै अन्न बाँडीचुडी खान्छन्।तर गाउँ छिमेकीका घरमा शोक परेको देख्दा मन भने कुँडिएकै छ उनीहरुको।
***
उही गाउँमै नब्बे सालको भुइँचालो जाँदा सात वर्षकी रहेकी छलीकुमारी रम्तेल अहिले ८९ वर्षकी भइन्। उत्तिखेर बालकै थिइन्। बाबुले आफूलाई पिठ्यूँमा हालेर भागेको याद छ उनलाई।
'बहिनी सान्नानी खेलाउँदै थिएँ, भुइँचालो आयो भनेर आमा बुबाले बोक्न थाले, हामीलाई उठाएको केही सिकेन (सेकेन्ड) मा घर ढलो र बाँचेँ,' छलीले भनिन् 'अहिले चाहिँ आफैँ भाग्दाभाग्दै पनि भेटिहाल्यो, तै पनि मर्न भने लेखेको रैनछ।'
त्यतिखेर केही नभए पनि यसपालाको भुइँचालोले उनको हात ठनक्कै भाँचिदियो। टाउकोमा चोट छ। 'घरमा लसुन केलाउँदै थिएँ, गड्गड गर्दै भुइँ हल्लियो, भाग्न खोज्दाखोज्दै घर लडेर लाग्यो र भाँचियो,' हातमा बाँधेको घरेलु जडीबुटीको काम्रो देखाउँदै छलीले भनिन्।
'यस्तो विपत्तिमा कहाँ डाक्टर कहाँ अस्पताल,' उनी विरक्तिइन्, 'हात नजोडिएर के भो र ! अब मर्ने बेला पनि भइहाल्यो।'
उतिबेलाको भुइँचालोले पनि उनको घर भत्काएको थियो।
'यो पालिको त अजम्मरी भुइँचालो रहेछ, आजसम्म पनि आएकै छ,' उनले आश्चर्य प्रकट गरिन्। रासस
