चिकित्सकहरुले हात्तीपाईले रोग विरुद्धको औषधी सेवनका लागि सबैमा आग्रह गरेका छन्।
मानवलाई अपाङ्ग बनाउने मध्येको प्रमुख रोग भएका कारण अनिवार्य औषधी सेवन गर्न चिकित्सकले आग्रह गरेका हुन।
जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय कैलालीले आयोजना गरेको पत्रकार सम्मेलनमा चिकित्सकले यस्तो आग्रह गरेका हुन। उनीहरुले औषधी सेवन गर्न योग्य उमेर समूहका सबै व्यक्तिलाई आम औषधी वितरण कार्यक्रममा सहभागि भएर औषधी सेवन गर्न आग्रह गरेका छन्।
औषधीले गर्ने ‘साइड इफेक्ट’ का कारण धेरै मान्छेले हात्तीपाइले विरुद्धको औषधी सेवन नगर्ने गरेको बताउँदै सेती अञ्चल अस्पताल हात्तीपाइले रोगका फोकल पर्सन डा. युवराज न्यौपानेले सामान्य असर बाहेक केही नहुने बताए।
उनले भने–‘साइड इफेक्ट नगर्ने कुनैपनि औषधी हँुदैन। तर, नकारात्मक हल्लाका कारण धेरै मान्छेले यो औषधी खादैनन्।’
उनले ग्रामीण क्षेत्र भन्दा शहर बजारकै मान्छेले यस्तो गर्ने गरेको सुनाउँदै निर्धक्क भएर औषधी सेवन गर्न आग्रह गरेका छन्।
हात्तीपाइले विरुद्धको औषधी सेवन गरेमा रोगबाट प्रभावित भएका व्यक्तिलाई बढी ‘साइड इफेक्ट’ देखिने गर्दछ। तर, कसै–कसैलाई बान्ता हुने, टाउको दुख्ने, ज्वरो आउने, चिलाउने, पेट दुख्ने तथा औषधीले झुम्म पारेको जस्तो लाग्ने असर देखा गर्दछन्।
यस्तो असर केही घण्टापछि आफै निको हुने डा. न्यौपानेले बताए। उनले औषधीको असरबाट बच्नका लागि प्रयाप्त मात्रामा पानी, झोलिलो लगायतका पेय पदार्थ पिउनु पर्ने बताउदै बढी असर देखिए नजिकको स्वास्थ्य संस्थामा सम्पर्क गर्न सुझाव दिएका छन्।
हात्तीपाइलेको औषधी सेवन गरेर कतिपय ठाउँमा मान्छे मरेको हल्ला चल्ने गरेको सुनाउँदै डा. न्यौपानेले यस्तो हल्लाको भ्रममा नपर्न आग्रह गरेका छन्। ‘यो औषधी खाएर मान्छे मर्दैन’, उनले भने–‘बरु, औषधी नखाए हात्तीपाइले रोगले आजीवन अपाङ्ग बनाउछ।’
त्यसो त नेपालमा प्रतिदिन सात सय मान्छेको मृत्यु हुने गरेका सरकारी तथ्याङ्क छ। औषधी सेवन गरेकै दिन केही मान्छे विविध कारणले मर्ने गरेकाले बेला–बेलामा आम औषधी वितरण कार्यबारे भ्रमपूर्ण र आधारहीन खबर बाहिर आउने गरेको चिकित्सकले बताएका छन्।
सन २०२० सालसम्म नेपालबाट हात्तीपाइले रोग कम्तीमा पनि एक प्रतिशतमा झारेर उन्मूलन गर्ने लक्ष्य राखिएको छ। सोही लक्ष्य प्राप्तीका लागि नेपालका ४१ जिल्लामा यहि फागुन २३ देखि २५ गतेसम्म हात्तीपाइले रोग विरुद्धको औषधी खुवाइदैछ।
सन २०२० सम्म हात्तीपाइलेलाई सर्न नसक्ने रोग बनाउने र भएका रोगीहरुको उचित व्यवस्थापन गरेर रोग उन्मूलन गर्ने सरकारी लक्ष्य रहेको छ।
गतवर्ष कैलालीमा एक हजार पाँच सय ३८ जना हात्तीपाइले रोगका विरामी भेटिएका थिए। जस कारण यस जिल्लालाई हात्तीपाईलेको जोखिममा राखिएको छ।
त्यसैले यसवर्ष यहाँका आठ लाख २३ हजार नौ सय ६४ जनालाई औषधी खुवाउने जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालयले लक्ष्य राखेको छ।
दुई वर्षदेखि औषधी खान योग्य उमेर समूहका मान्छेलाई यो औषधी खुवाइन्छ। दुईदेखि पाँच वर्ष उमेर समूहकालाई दुई प्रकारको एक÷एक चक्की औषधी खुवाइन्छ। छ देखि १४ उमेर समूहलाई तीन चक्की र सबैभन्दा बढी औषधी खानेलाई चार चक्की औषधी खुवाइने गरिएको छ।
हात्तीपाइले लामखुट्टेको टोकाइबाट मान्छेमा सर्ने सरुवा रोग रहेको चिकित्सकले बताएका छन्। रोग सङ्क्रमित व्यक्तिलाई टोकेको लामखुट्टेले स्वस्थ मान्छेलाई टोकेमा उच्चेरेरिया बाँन्क्रोफ्टी नामक परजिवी सरुवा भएर यो रोग एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा लाग्ने गरेको जनस्वास्थ्य निरीक्षक महेश चन्दले बताए।
यो भाइरस सरेको मान्छेमा अत्यधिक समयमा रोगको लक्षण देखा पर्दैन। एक सय मध्ये ७० जनालाई रोग लागेर पनि लक्षण नदेखिने गरेको तर परजिवीले विस्तारै भित्री अङ्गमा क्षती गर्ने गरेको चन्दले बताए। उनले रोगबाट बच्नका लागि औषधी सेवन गर्नुको विकल्प नरहेको जोड दिए।
यद्यपि, दुई वर्षमुनीका बालबालिका, गर्भवती महिला र दीर्घरोगीहरुलाई औषधी खुवाइने गरिएको छैन।
हात्तीपाइले रोग लागेमा खुट्टा, अण्डकोष नसा फुल्ने, महिलाको स्तनमा गिर्खा देखिने, पुरुषको हाइड्रोशिल हुने, ज्वरो आउने, कमजोरी हुने, शरिर चिलाउने जस्ता लक्षण देखा पर्ने गरेको छ। अन्तिम अवस्थामा यो रोगले मान्छेको खुट्टा हात्तीको जस्तो भएर अपाङ्गता हुने चिकित्सकले बताएका छन्।
नेपालको कुल जनसंख्याको १३ प्रतिशतमा हात्तीपाइले रोग लागेको चिकित्सकले बताएका छन्। ६१ जिल्लामा प्रकोप रहेको यो रोगबाट अढाई करोड जनसंख्या जोखिममा रहेको बताइएको छ।
विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले सन १९९७ मा यो रोगलाई उन्मूलन गर्न सक्ने प्रमाणित गरेपछि आम औषधी वितरण कार्यक्रम लागु गरिएको हो। ७३ वटा देशमा रहेको यो रोगलाई सन २०२० सम्म सर्न नसक्ने बनाएर उन्मूलन गर्ने लक्ष्य रहेको छ। वर्षमा एक पटकमात्रै छ वर्षसम्म औषधी सेवन गरेका व्यक्तिलाई त्यसपछि जीवनभर हात्तीपाइले रोग नलाग्ने जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालयका प्रशासक राजेन्द्र खत्रीले बताए।
