मृत घोषित व्यक्तिको मुटुलाई दोस्रो व्यक्तिमा सफल प्रत्यारोपण गरी चर्चाको शिखरमा पुगेका मुटुरोग विशेषज्ञ डा.कुमुद धिताललाई स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्यामन्त्री खगराज अधिकारीले आज नेपाल र नेपालीका तर्फबाट बधाई दिएका छन्।
मन्त्री अधिकारीले आफ्नै कार्यकक्षमा डा. धिताललाई माला लगाएर बधाई दिँदै भने ‘तपार्इँको ज्ञान र अथक प्रयासले स्वास्थ्य क्षेत्रमा ठूलो सफलता मिलेको छ, यसले नेपालीको गौरव बढेको छ।’
अष्ट्रेलियाको सेन्ट भिन्सेन्ट अस्पतालमा कार्यरत डा.धितालले गत कात्तिक ७ गते मृत्यु भइसकेका व्यक्तिको मुटु झिकेर त्यसमा प्राण भरी पुनः अर्का बिरामीको शरीरमा सफल प्रात्यारोपण गरेका थिए।
‘मनोबलका साथ काम गर्नुस्, तपाईलाई हाम्रो साथ छ, नेपालीको स्वास्थ्यका लागि के गर्न सकिन्छ, यसबारेमा पनि सोचिदिनु होला’ मन्त्री अधिकारीले भने।
नेपालमा स्वास्थ्य क्षेत्रमा विगत वर्षको तुलनामा सुधार आएको र शिशु मृत्युदर ३२ बाट झरेर २३मा आएको जानकारी दिँदै उनले सीमित स्रोत र साधनले काम गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको बताए।
‘नेपालमा यो प्रत्यारोपण प्रक्रिया भित्र्याउन सकेमा राम्रो हुन्थ्यो, मुटु काम नलाग्ने भएर मृत्यु हुनेको सङ्ख्या यहाँ बढ्दो छ’–मन्त्री अधिकारीले थपे।
मन्त्रीको जिज्ञासामा डा.धितालले नेपालमा मुटु प्रत्यारोपण ज्यादै महँँगो भएको र प्रत्यारोपणमा प्रयोग गरिने अमेरिकी मेसिनको लाखौँ डलर पर्ने जानकारी दिए। नेपालमा पनि क्षमतावान् चिकित्सक रहेको उनको भनाई थियो।
स्वास्थ्य मन्त्रीसँग भेट गर्नुअघि डा.धिताललाई आजै राष्ट्रपति डा रामबरण यादवले चिकित्सा क्षेत्रमा राम्रो काम गरेर नेपालीको गौरब बढाउन सफल भएको भन्दै बधाई दिएका थिए।
पाँच वर्ष लामो अनुसन्धानपछि डा पिटर म्याक रोनाल्ड र डा धितालले मृत व्यक्तिको मुटुलाई पुनर्जीवित गरेर सफल प्रत्यारोपण गरेका हुन्।
आधुनिक चिकित्सा विज्ञानमै लामो फड्को मानिएको उक्त अनुसन्धानका मुख्य शल्यचिकित्सक डा धिताल नै हुन्। सँुगुरमा परीक्षण गरेर लामो अनुसन्धानपछि मानिसमा पनि त्यस्तो मुटु प्रत्यारोपण गर्न सकिएको हो।
‘यो प्रत्यारोपण प्रयास डा डोनाल्डले विकास गरेको एउटा घोल (सोलुसन) र मैले चलाउने एउटा अमेरिकी मेसिनको प्रयोगबाट सफल भएको हो’ डा.धितालले भने ‘यो सफलता संयुक्त प्रयासको प्रतिफल हो ।’
उनका अनुसार कुनै व्यतिm मृत घोषित भइसकेपछि प्रत्यारोपण प्रक्रिया सुरु हुन्छ। बिरामीको पूरै शरीर मरेको दुईदेखि चार मिनेटभित्रै मृतकको मुटुमा एक किसिमको घोल पठाइन्छ। त्यसले मुटुलाई आवश्यक अक्सिजन, रगत र पोषण तत्व प्राप्त हुन्छ। त्यसपछि ३० मिनेटभित्र शरीरबाट मुटु झिकेर मेसिनमा राखिन्छ। त्यो मेसिनले तीनदेखि पाँच घन्टाभित्र मुटुलाई पूर्णतः सामान्य अवस्थामा फर्काउँछ । त्यसपछि त्यो मुटु रोगीको शरीरमा प्रत्यारोपण गर्न लायक बन्छ।
दुई दशकदेखि यो विधामा सक्रिय डा धितालले अनुसन्धान थालेकै नौ वर्ष पूरा भइसकेको छ। अस्ट्रेलिया आउनुअघि उनले बेलायतको क्याम्ब्रिज विश्वविद्ययालयमा पनि मुटुको शल्यचिकित्सा र प्रत्यारोपणको काममा तेह्र वर्ष बिताइसकेका छन्।
गोरखा पुख्र्यौली घर भएका ५४ वर्षीय डा.धिताल पूर्वसचिव विष्णुप्रसाद धितालका कान्छा छोरा हुन्। उनको विद्यालय तहको पढाइ ललितपुरको सेन्ट जेभियर्स र इटालीको रोममा भयो भने उच्च शिक्षा बेलायतमा भयो। उनले शरीर विज्ञान (एनोटोमी) मा स्नातकोत्तर र एमबिबिएस गरेका छन्।
हालसम्म यो विधिबाट तीन जनामा मुटु प्रत्यारोपण गरिसकिएको छ जसमध्ये दुई जना पूर्ण स्वस्थ छन् भने अर्का एकको उपचार जारी छ। रासस
