सर्पदंशको उपचार पद्धतिमा महत्वपूर्ण उपलब्धि हासिल भएको छ। जेनेभा युनिभर्सिटी हस्पिटलको आर्थिक र प्राविधिक सहयोगमा दुई नेपाली चिकित्सकको नेतृत्वमा १८ महिना लगाएर गरिएको अनुसन्धानसँगै उपचार पद्धति सहज र सस्तो बनेको छ। यसका कारण बिरामीको मृत्युदरसमेत घटेको छ।
अनुसन्धानको नेतृत्व गरेका दुईमध्ये भरतपुर अस्पतालका वरिष्ठ फिजिसियन डा.विजयप्रसाद पौडेलका अनुसार चितवनको भरतपुर अस्पताल, झापाको चारआली र दमक गरी तीन वटा केन्द्रमा अनुसन्धान गरिएको थियो।
डा.पौडेल र डा.सञ्जिव शर्माले अनुसन्धानको नेतृत्व गरेका थिए। सबै केन्द्रमा तीन चिकित्सक र तीन स्टार्फ नर्सको सहयोग लिइएको थियो। डा.पौडेलका अनुसार २४७ जना सर्पले टोकेका बिरामीमा अनुसन्धान केन्द्रित गरिएको थियो।
अनुसन्धानको विस्तृत नतिजा आइनसके पनि अन्य महत्वपूर्ण उपलब्धिहरु प्रयोगमा आएको पौडेलले बताए। नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद् र विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले अनुसन्धानका उपलब्धिलाई मान्यता दिएको उनको भनाई छ।
अनुसन्धानपूर्व एकजना बिरामीलाई १६५ भायलसम्म प्रतिविष दिइन्थ्यो भने अनुसन्धानसँगै ३० भायलभन्दा बढी प्रतिविष दिन नपर्ने प्रमाणित भएको छ। पौडेलका अनुसार विषालु सर्पले टोकेका २० प्रतिशतले ज्यान गुमाउँदै आएकामा अहिले घटेर पाँच प्रतिशतमा झरेका छ। उनले भने ‘अनुसन्धानले प्रति भायल रु दुई हजार पर्ने प्रतिविषको मात्रा घटायो, मर्ने बिरामीको सङ्ख्या घट्यो र देशैभर एउटै पद्धतिको उपचार सुरु भयो।’
अनुसन्धानमा सङ्कलन गरिएको नमुना रगत गोयथे युनिभिर्सिटी जर्मनी र अक्सफोर्ड युनिभर्सिटी बेलायत पठाइएको छ। यही नोभेम्बरमा नतिजा आउँदैछ। यसबाट नेपालमा रहेका सर्पका प्रजाति, विषको अवस्था, कम मात्रा वा धेरै मात्राको थालनीबाट उपचार उपयुक्त हुनेलगायतका थप महत्वपूर्ण ज्ञान हासिल हुने डा.पौडेलले बताए।
सन् २०१० को अप्रिलदेखि अनुसन्धान थालिएको थियो। अनुसन्धानसँगै सर्प र घोडा पालन गरी औषधि उद्योग खोलेर नेपालमै प्रतिविष उत्पादन गर्न सक्नेसमेत देखिएको उनको दाबी छ।
नेपालमा बर्सेनि २० हजार जति मानिसलाई सर्पले टोक्ने र यसमध्ये दुई हजार विषालु रहने पौडेलको भनाइ छ। चितवनको भरतपुर अस्पतालमा मात्रै बर्सेनि ५०० जना सर्पदंशका बिरामी आउने गरेकामा करिव २०० वटा घटना विषालु सर्पको टोकाइका छन्।
नेपालमा गोमन, करेतसहितका आठ जातका विषालु सर्प पाइन्छ। चितवनको भरतपुर अस्पताल सर्पदंश उपचार केन्द्रका रुपमा विकास भइरहेको छ। पौडेलका अनुसार आसपासका अतिरिक्त नेपालगन्ज, बुटवल, वीरगन्ज, जनकपुरलगायतका ठाउँबाट समेत सर्पदंशका बिरामी भरतपुर अस्पताल पठाइने गरेको छ।
नयाँ पद्धति र सघन उपचार कक्ष भएकाले छिटो बिरामी आइपुगे बचाउन सकिने उनको भनाइ छ। अनुसन्धानसँगै नयाँ उपचार पद्धतिको थालनी भएकाले औषधि अभाव घटेको र बिरामी बचाउन सकिएको भरतपुर अस्पतालका मेडिकल सुपरिन्टेन्डेन्ट डा केशवराज भुर्तेलले बताए। –रासस
