गत वैशाखमा सुनसरीको चतराधाममा आयोजित महाकुम्भको समयसम्म चतरा–बराहक्षेत्र ग्राभेल सडक दुईतर्फी सवारी चल्ने गरी फराकिलो थियो। ठाउँ ठाउँका अलि अफ्ठ्यारा ठाउँमा समेत मर्मत गरिएको थियो। सवारी साधन मन्दिरको दुईसय मिटर वरसम्म पुग्थे।
तर अहिले अवस्था फेरिएको छ। दोहोरो गाडी चल्ने बाटो अहिले गोरेटोमा परिणत भएको छ। पहिरोले बाटो पुरेपछि मन्दिरको आधा किलोमिटर वरै गाडी रोक्नुपर्छ। चतरा–बराहक्षेत्र खण्डमा ठाउँ ठाउँमा कतै हिलो छ त कतै भीरबाटै झर्ला झै उफार्ने चट्टान।
गत साउन भदौको वर्षामा बराहक्षेत्र मन्दिर परीपरी गएको पहिरोले बराहक्षेत्रको रुपरंगमै परिवर्तन ल्याइदिएको छ। पहिरो झरेर बिग्रेको बाटो देख्दा कुनै समय दुई तर्फी गाडी चल्थ्यो भन्ने पत्याउन गाह्रो पर्छ। 'पहिरो झरेपछि मानिस हिड्ने गोरेटो पनि थिएन,' स्थानिय बराहक्षेत्र संरक्षण मञ्चका अध्यक्ष कुमार श्रेष्ठले भने, 'हामी सबै मिलेर गोरेटो बनायौं, बाटो बनाउनका लागि सडकले भर्खरै काम थालेको छ।' सडक विभागले मर्मतको काम थालेपनि तिहारमा मर्मत नहुने हुँदा बराहक्षेत्रवासी तथा आगन्तुकहरुले अझै केही साता सास्ती भोग्नुपर्ने छ।
.gif)
पहिरोको कारण बाटो त बिग्रेको छ नै, ढुंगाले आफ्नो घरलाई कतिखेर आफूसँगै भीरबाट झार्ने हो, स्थानियहरु त्रसित बनेका छन्। ठूला ठूला ढुंगाहरु घरभित्रै पसेपछि सो क्षेत्र वसोबासको लागि समेत सुरक्षित नभएको देखिन्छ। स्थानिय ८५ घर पहिरोको जोखिममा छन्। बराहक्षेत्र बजारमा व्यापारका लागि ल्याइएका सामान वरै रोकेर भारी बोकाएर पसलसम्म पुर्याउनुपर्ने अवस्था छ। व्यापारीको दोहोरो खर्चका कारण सामानको मूल्यसमेत बढेको छ।
बराहक्षेत्रले पहिरोको सास्ती वर्षेनी खेप्नुपर्छ। यस्ता पहिरोलाई स्थानियहरु स्वभाविक मान्न थालिसकेका छन्। तर मन्दिर र बजार दुवैका लागि यस्तो पहिरो निक्कै जोखिमपूर्ण छ। ०४५ सालको भुकम्पका बेला बराहक्षेत्र मन्दिरछेउको पहाड चर्केको स्थानिय बताउँछन्। जुन कुनैपनि सानो झट्काले बराहक्षेत्र मन्दिर पुरिन पर्याप्त हुनसक्छ। पहिरो खसिसकेपछि हटाएर बाटो मर्मत गर्ने गरिएपनि पहिरो रोकथामकै लागि भने भरपर्दो उपायबारे कुनै निकायले नसोच्दा ठूलो दुर्घटना निम्तिने खतरा छ।
हिन्दु धर्मका भगवान विष्णुका दश अवतारमध्ये तेस्रो अवतार अर्थात् बराहअवतार उत्पत्ती भएको मानिने बराहक्षेत्रलाई तलको कोशी र माथिको भीर दुवैबाट खतरा छ। आफ्नो धार निरन्तर परिवर्तन गर्ने सप्तकोशीको धारका कारण यसअघि बराहक्षेत्र कटानमा पर्ने खतरा सबैभन्दा ठूलो खतरा बनेको थियो। स्थानिय मन्दिर व्यवस्थापन समिति तथा पुजारीहरु नै सप्तकोशी नदिका कारण बराहक्षेत्रको अस्तीत्व संकटमा रहेको भन्दै चिन्ता गर्थे।
तर यसपटकको पहिरोले बराहक्षेत्रलाई तलको कोशी मात्र होइन, माथिको भीरबाट पनि उत्तिकै खतरा रहेको पुष्टि गरेको छ। यतिखेर पहिरो हटाउन र बाटो मर्मत गर्ने काम भइरहेको छ। तर क्रेन चल्दा नै थर्थर गर्ने सो क्षेत्रको जमिन कुनै सानो भुकम्पको झट्का पर्खेर बसेको भान हुन्छ। स्थानियले कोशी कटानबाट बराहक्षेत्रलाई जोगाउन पटक पटक डेलिगेशन समेत गएपनि सुनुवाई नभएको बताए। मञ्चका अध्यक्ष श्रेष्ठ दीर्घकालिन मर्मतको आवश्यकता रहेको बताउँछन्।
यता विराटनगरस्थित जल उत्पन्न प्रकोप नियन्त्रण कार्यालयका इन्जिनियर सरोज कार्की बराहक्षेत्र बजार तथा मन्दिर रहेको पहाड अत्यन्त जोखिमपूर्ण रहेको बताउँछन्। उनकाअनुसार बराहक्षेत्र रहेको पहाडले माटो पकडेर राख्न सक्दैन। जसका कारण सानो पानीले पनि माटो बगाएर पहिरो निम्त्याउँछ। सो क्षेत्रमा पटक पटक पहिरो गएपनि रोकथामको दीर्घकालिन कार्य नहुँदा बजार र मन्दिर जोखिममा रहेको उनी बताउँछन्। बराहक्षेत्रको वस्ती संरक्षणका लागि खिलराज रेग्मी अध्यक्ष हुँदा नै भु संरक्षण मन्त्रालयमा झण्डै दुई करोडको इस्टिमेट दिएको भएपनि सम्बन्धित निकायले बजेट छुट्याइनसकेको उनी बताउँछन्। उनले वृक्षरोपण तथा सडकको स्तरोन्नतीलगायतका उपाय अपनाएर दीर्घकालिन मर्मत गर्न सके पहिरो र सोको असर कम हुने बताउँछन्।
