नेकपा (एमाले)का अध्यक्ष केपी ओली मृगौलासम्वन्धि रोगको उपचारका निम्ति प्रायः विदेश गइरहन्छन्। 'जतिबेला म पीडित भएँ त्यतिबेला यो रोगको उपचारै नेपालमा संभव थिएन,' शनिबार ओली भनिरहेका थिए, 'आर्यघाट वा विदेशको अस्पतालमध्ये एउटा रोज्नुपर्दा मैले अस्पतालको छनौंट गरेँ।'
हो पनि, सात वर्षअघि मृगौला प्रत्यारोपण गरेका ओलीलाई त्यसपश्चात आवश्यक पर्ने स्वास्थ्य सेवा आजसम्म पनि नेपालमा उपलब्ध थिएन। तर, शनिबार राजधानीमा त्यसै सेवाको सुरुवात ओलीकै परिक्षणबाट गरिएको छ। मृगौलाका विरामीलाई विश्वमै सबैभन्दा सस्तो मूल्यमा 'प्रत्यारोपितले सेवन गर्ने औषधिको मात्रा परिक्षण गर्ने अत्याधुनिक ल्याब' (टाक्रोलिमस)को सुरुवात सँगै अब मृगौला रोगीहरुका निम्ति सतप्रतिशत उपचार सेवा शनीबारदेखि नेपालमा उपलब्ध भएको छ।
केवल २५ सय रुपैयाँमै उपलब्ध गराइने यो सेवा यति कम मूल्यमा विश्वमै अन्त कतै नपाइने दाबी सञ्चालकको छ। प्रविधि भने अमेरिकी मापदण्ड अनुसारको भित्र्याइएको दाबी पनि गरिएको छ। यसअघि यो परिक्षणका निम्ति अधिकांश नेपाली विरामीले ल्याबलाई नै दुई गुणाभन्दा बढी मूल्य तिर्नुपर्ने भारतको भर पर्दै आएका थिए।
चर्को लगानी परे पनि राम्रो प्रतिफल नआउने भएकाले आजसम्म नभित्रिएको बताइने यो सेवा पुल्चोकस्थित आरोग्य फाउण्डेसनले सुरुगरेको हो।
मृगौला रोगकै कारण आफ्नी आमाको निधन भएपछि बौद्ध गायिका आनी छोइङ डोल्माले चार वर्षअघि स्थापना गरेको यो फाउण्डेसनले यसअघि नै मृगौला प्रत्यारोपण अघि आवश्यक पर्ने ल्याब परिक्षण (एचएलए)को सुविधा नेपालमा भित्र्याएको थियो।
भारतमा ७५ हजार रुपैयाँ तिर्नुपर्ने यो परिक्षण आरोग्यले ४७ हजार रुपैयाँमै यहिँ उपलब्ध गराउँदै आएको छ। मृगौला प्रत्यारोपण उपत्यकाका विभिन्न तीन अस्पतालमा सुरु भए पनि ल्याबका यी परिक्षणहरुको सुविधा भने नेपालमा हालसम्म आरोग्यले मात्र उपलब्ध गराउँदै आइरहेको छ।
नेपालमा मोटामोटी वर्षेनी तीन हजार जनाको मृगौला खराब भएको तथ्याङ्क छ।
'त्यसमध्ये नब्बे प्रतिशतभन्दा बढी विरामी चिकित्सकको सम्पर्कसम्म आइनपुग्दै मरिसक्छन्,' आरोग्यको स्थापना गर्नेदेखि सञ्चालनसम्म सक्रिय डा. पुकार श्रेष्ठ भन्छन्, 'एकजनालाई लाग्ने बित्तिकै उपचार गराउँदा गराउँदै अन्तिममा उ पनि मर्ने र उसका परिवार पनि कंगाल पार्ने यो रोग नेपालीले धान्नै नसक्ने अवस्थामा थियो।'
यस्तो स्थितिमा आनीसँग मिलेर आरोग्यको स्थापना गरेको उनी बताउँछन्। लगानी ठूलो भए पनि त्यस अनुसारको प्रतिफल प्राप्त नहुने भएकाले निजी क्षेत्रबाट यस्ता ल्याबको स्थापनामा कसैले पहल नगरेको र नेपालीहरु विदेशको महँगो उपचारको शरणमा पर्न बाध्य भएका थिए।
'म बेलायतमा यहि उपचारका निम्ति कार्यरत रहँदा त्यहाँका मृगौला रोगी नागरिकले एक रुपैयाँ पनि तिर्नु नपर्ने र सबै सरकारले नै बेहोरिदिने गरेको थियो,' डा. श्रेष्ठ भन्छन्, 'यहाँ भने हिजोसम्म पनि परिक्षणका निम्ति भारतमा धाउनु पर्ने र त्यसमाथि अझ बढी शुल्क तिर्नुपर्ने अवस्था थियो।'
टाक्रोलिमस परिक्षणसँगै अब मृगौला प्रत्यारोपण गरेका विरामीले औषधिको मात्रा परिक्षण गर्न उहि दिन स्वदेसमै रिपोर्ट पाउने भएका छन्। यसअघि भारतको भर पर्नुपर्दा सातादिनसम्म लाग्ने गरेको थियो।
'रिपोर्ट तत्काल पाइँदा उहि दिन औषधिको डोजमा थपघट गर्न सकिन्छ,' यसको महत्वबारे डा. श्रेष्ठले भने, 'यो रोगमा औषधिको मात्रा अलिकती बढी हुनेबित्तिकै त्यसले नै पनि अंगलाई खत्तम पारिदिन्छ।'
.jpg)
नाफाभन्दा पनि सेवामुखी उद्देश्यका साथ स्थापना गरिएको आरोग्यले पछिल्लो उपकरणसहित गरेर करिब साढे चार करोड रुपैयाँ लगानी गरिसकेको छ।
'टाक्रोलिमस परिक्षणका बेला साधनमा मात्रै दस हजारभन्दा बढी रकम त रनिङ कस्ट नै पर्छ,' डा. श्रेष्ठ भन्छन्, 'जबकि हामीले विरामीबाट २५ सय मात्र लिने भएका छौं।'
आनी छोइङकै पहलमा स्थापित र विभिन्न दान दातब्यका कारण अहिलेसम्म सहुलियत दरमा सेवा प्रदान गरेपनि आर्थिक समस्या झेल्नु नपरेको उनको भनाइ छ।
'मृर्गौला प्रत्यारोपणका निम्ति अन्तभन्दा सस्तो सेवा नेपालमा उपलब्ध भइसकेको छ,' उद्घाटन कार्यक्रममा बोल्दै आनीले भनिन्, 'सरकारले अब औषधि पनि सस्तो मूल्यमा उपलब्ध गराउनु पर्छ।' आवश्यक परेमा सस्तो औषधिका निम्ति पनि सरकारलाई सघाउन आफू तयार रहेको जानकारी उनले कार्यक्रममा दिएकी थिइन्।
अमेरिकामै पनि स्तरिय मानिने एफडिए ३५ मापदण्डको मेशिनबाट सेवा उपलब्ध गराइने भएकाले त्यहाँकै स्तरको सुविधा विरामीले अब नेपालमै पाउनेमा ढुक्क हुन आनीले अनुरोध गरिन्।
कार्यक्रममा स्वास्थ्य मन्त्री खगराज अधिकारी, मुख्य सचिव लिलामणि पौडेल, स्वास्थ्य सचिव शान्तबहादुर श्रेष्ठ र पत्रकार रविन्द्र मिश्रले समेत बोलेका थिए ।
