छ सात कक्षामा पढ्दा पढ्दै प्रेममा रमाउने, प्रेम शुरु भएको एक बर्ष नपुग्दै बिहे गर्ने र बिहे गरेको ६ महिना नपुग्दै ' हुने किशोरीको संख्या बाँकेमा बढ्दै गएको छ।
साथी संगीहरुको लहलहैमा लागेर सानै उमेरमा बिहे गरेर गर्भवती भएका किशोरीहरु स्वास्थ्य शिक्षाको राम्रो जानकारी नहुँदा जोखिमपूर्ण अवस्थामा रहेको एक अध्ययनले देखाएको छ।
बेल्जियमको इन्स्टिच्युट अफ ट्रपिकल मेडिसिन (आइटिएम)बाट किशोरी आमा तथा नबजात शीशु सम्बन्धी बिषयमा बाँकेका ग्रामिण क्षेत्रमा पुगेर अध्ययन गरेका पिएचडि फेलो एएसएम शाहबुद्दिन सहितको स्वास्थ्यकर्मीहरुको टोलीले किशोरी उमेरमा आमा बनेकाहरुको अवस्था निकै आश्चर्यलाग्दा र जोखिमपुर्ण रहेको तथ्य फेला पारेको छ।
करिब एक महिना सम्म बाकेको खजुरा, नौबस्ता र बैजापुरका ३० जना १९ बर्ष भन्दा कम उमेरमा ' भएका किशोरी आमाहरुलाई भेटेर शाहबुद्धिनको टोलीले उनीहरुको अबस्थाका बारेमा बिस्तृत अध्ययन गरेको थियो।
साथी संगीहरुको लहलहैमा लागेर सानै उमेरमा बिहे गरेका र कम उमेरमै ' भएका किशोरीहरुले प्रेमको चक्कर शुरु भए पछि प्रेम सम्बन्धलाई टुट्न नदिन पढाइ बिग्रेला भन्ने चिन्ता सम्म नगरी बिहे गर्ने गरेको बताएका छन।
बिहे भए पछि परिबार नियोजनाका अस्थायी साधन प्रयोग नगरी यौन सम्बन्ध हुदा छिटटै ' हुने गरेको उनीहरुले बताएका छन्।
पहिलो सन्तान नहुँदै परिबार नियोजनाका साधन प्रयोग गर्दा पछि सन्तान हुदैन कि भन्ने भ्रम अधिकाश किशोरी आमामा रहेको अध्ययनका क्रममा भेटिएको अध्ययन टोलीमा संलग्न डा सुशील कोइरालले बताए।
अध्ययन टोलीले भेटेका ९० प्रतिशत भन्दा बढीे किशोरी 'ले बिहेपछि परिबार नियोजनाका कुनै पनि साधन प्रयोग नगरेको बताएका छन।
कम उमेरमै गर्भवती हुदा ' तथा बच्चाको मृत्यु हुने सम्भाबना बढी हुन्छ भन्ने सुने पनि किन र कसरी जोखिममा पर्छ भन्ने बारेमा प्रष्ट र सहि जानकारी नभएको उनीहरुले बताएका छन्।
बिहे गरेको एक बर्ष सम्म गर्भवती नहुने महिलालाई श्रीमानले यो बाट बच्चा हुदैन भनेर छोड्ने हेला गर्ने उस्तै परे अर्काे बिहे गर्न देखि परिबारका सदस्य तथा छिमेकीले कुरा काट्ने भएकाले प्रेम बिबाह गरेका किशोरीहरु माथि बिहे गरेको एक बर्ष नपुग्दै गर्भबति हुन चर्काे दबाब पर्ने गरेको छ।
महिनाबारी रोकिए पछि ' भए नभएको थाहा पाउन भने उनीहरु स्वास्थ्य संस्थामा जाने गरेका छन। स्बास्थ्य संस्थाबाट ' भएको थाहा पाए पछि भने उनीहरु नियमित स्वास्थ्य चेक जाचका लागि समेत स्वास्थ्य चौकीमा जादैनन।
'भएको थाहा भई हाल्यो बिरामी परिएको छैन अनि किन स्वास्थ्य संस्थामा जाने भन्दै उनीहरुले नियमित रुपमा' चेक जाच समेत गराउदैनन। नियमित रुपमा स्वास्थ्य परिक्षण नगराउने र सुत्केरी हुने क्रममा समस्या परेपछि मात्र अस्पताल आउने किशोरी' र उनीबाट जन्मने शिशुहरुको मत्यु हुने जोखिम बढी भएको भेरी अञ्चल अस्पताल नेपालगन्जकी स्त्री रोग बिशेषज्ञ डा उर्मिला रिसाल बताउछिन्।'
भएको चार , छ , आठ र नौ महिनामा स्वास्थ्य परिक्षण स्वास्थ्य गर्दा ' तथा नबजात शिशुको मृत्यु कम गर्न सकिने भन्दै स्वास्थ्य मन्त्रालयले चार पटक ' चेक जाच गराउनेलाई प्रोत्साहन बापत चार सय रुपैया भत्ता समेत दिदै आएको छ।तर स्वास्थ्य चेतनाको कमी र लापरबाही गर्ने प्रबृतिका कारण उनीहरुले सरकारले उपलब्ध गराएको सेवा समेत लिन सकेका छैनन।
श्रीमति ' भएको केही समय नबित्तै श्रीमान रोजगारीका लागि बिदेश जाने भएकाले ' किशोरीहरुले परिबारका सदस्यबाट पर्याप्त माया , हेरचाहा र पौष्टिक खानेकुरा समेत खान नपाउदा उनीहरुमा कडा खालको रक्त अल्पता लगायतका समस्या समेत देखिने गरेको उपचारमा संलगन चिकित्सकहरुले बताएका छन।
'भए पछि परामर्श लिन, स्वास्थ्य जाँच गराउन र सुत्केरी हुन अस्पताल तथा स्वास्थ्य केन्द्रमा आउने महिलामध्ये २१ प्रतिशत बाल बिबाह गरेका किशोरी छन। बाँकेका बरिष्ठ जनस्वास्थ्य अधिकृत जीबन कुमार मल्लका अनुसार, गत वर्ष अस्पताल तथा स्वास्थ्य केन्द्र आएका ९ हजार ८८५ महिला मध्ये २ हजार ८९३ जना २० वर्ष भन्दा कम उमेरमा गर्भवती भएका थिए।
बाँकेमा अहिले पनि २० प्रतिशत जति गर्भवती परामर्श लिन, स्वास्थ्य जाँच गराउन र सुत्केरी हुन स्वास्थ्य संस्थामा आउँदैनन्। यीमध्ये अधिकांश बाल बिबाह गरेका र उमेर नपुगिकन गर्भवती भएका किशोरी हुन सक्ने बरिष्ठ जनस्वास्थ्य अधिकृत मल्लले बताए।
