धनुषाको क्षीरेश्वरनाथ नगरपालिका भएर बग्ने औरही खोलाबाट गिट्टी बालुवा उत्खनन गर्दै। तस्विर : सन्तोष कुमार
असार, साउन र भदौं महिनाभरी नदी नालाबाट गिट्टी बालुवा उत्खनन गर्न सरकारले प्रतिबन्ध लगाएको छ। तर धनुषामा भने नदी दोहन अझै रोकिएका छैन्। दर्जनौं नदीनालाबाट खुलेयाम गिट्टी बालुवा उत्खनन गरिरहेको देखिन्छ। प्रशासन भने कानमा तेल हालेर सुतेझै गरेको छ।
धनुषा भएर बगेको चारनाथ, औरही, जलाद, बलवा लगायतका खोलामा खुलेयाम गिट्टी बालुवा उत्खनन गरी निकासी भइरहेको छ। बिहानैदेखि साँझसम्म दिनहुँ यि खोलाहरुमा गिट्टी बालुवा उत्खनन हुने गर्छन्। ट्याक्टर र टिपरको भीड नै देख्न सकिन्छ। यसरी खुलेयाम खोलाहरु दोहन भईरहेपनि प्रशासनको आँखा पुगेको छैन्।
धनुषाको गोदार र विरेन्द्रबजारको बीचमा चारनाथ खोला छन्। पूर्वपश्चिम राजमार्गमै पर्ने गोदार र विरेन्द्र बजार दुवै ठाउँमा प्रहरी कार्यालय छन्। यि बजार भएरै अर्थात प्रहरी कार्यालयको अगाडी बाटै खोलामा उत्खनन गर्ने गिट्टी बालुवा अन्य ठाउँमा निकासी हुन्छ। तरपनि प्रहरीले केहि गर्न सकेका छैन्। प्रहरीको आँखै अगाडिबाट अवैध गिट्टी बालुवा निकासी भइरहँदा पनि केहि नगर्दा प्रहरी र व्यापारीको मिलोमतो रहेको स्थानीय बताउँछन्।
राजमार्गका पुलहरु जिर्ण छदैछन्, तर ति पुलहरु नजिकैबाट गिट्टी बालुवा उत्खनन गर्दा झन जिर्ण बन्दै गएको छ। पुलको २ सय मिटर दायाँ बायाँबाट गिट्टी बालुवा जुनसुकै अवस्थामा उत्खनन गर्न नहुने कानूनी व्यवस्था छ। तर यि कानून पनि लत्याएर पुल नजिकैबाट गिट्टी बालुवा उत्खनन जारी छ।
सबभन्दा गजबको दृष्य त क्षीरेश्वर नपामै देखिन्छ। क्षीरेश्वर नपा हुँदै औरही नदी बगेको छ। सो नदीमा पनि उत्खनन रोकिएको छैन्। जहाँ नपाको स्वागत बोर्ड छ। त्यो बोर्डदेखि २ सय मिटरकै दुरीमा दर्जनौ ट्याक्टर गिट्टी बालुवा उत्खनन गरिरहेको हुन्छ। दिनभर ट्याक्टर र टिपरको भिड हुन्छ। यि नदीको पुल भएरै सिडिओ, एसपी र बन अधिकृतहरु ओहोर दोहोर गर्छन्। उनिहरुको आँखा पनि नदीनाला उत्खनन तर्फ पुगेको छैन्।
धनुषाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णप्रसाद ढुंगाना उत्खनन रोक्ने प्रयास गरेको बताए। उनले भने, ‘रोक्ने प्रयास गरेको छु। उत्खनन रोक्न प्रहरीलाई पनि निर्देशन दिएको छु।’ उनले गिट्टी बालुवा चोरी निकासी गर्छ भने कसरी नियन्त्रण गर्छु प्रतिप्रश्न गर्दै आफै त रोक्न जान सक्दिन भन्दै फोन काटे।
यता धनुषाका प्रहरी प्रमुख तथा एसपी उत्तम सुवेदीको हालै सरुवा भएको छ। धनुषा प्रहरी प्रमुखले बोक्ने औपचारिक मोबाइल नम्बर स्वीच अफ छ।
वन कार्यालयका जिल्ला वन अधिकृत विरेन्द्र साहले नदीनालाबाट गिट्टी बालुवा उत्खनन रोकिएको दाबी गरे। उनले सेतोपाटीसँग कुरा गर्दै भने, ‘वन कर्मचारी, प्रहरी प्रशासन सबै मिलेर उत्खनन कार्य रोकेका छौं।’
‘हिजो मात्रै प्रतिबन्ध फुकुवा भएको भनेर मिडियाबाट अपुष्ट खबर पाए’, उनले भने, ‘तर हामीलाई औपचारिक पत्र आएको छैन्। भदौंसम्म उत्खनन गर्न प्रतिबन्ध लगाएको औपचारिक पत्र प्राप्छ भएको छ। सोही अनुसार उत्खनन कार्य रोकेका छौं।’
सबै खोलामा उत्खनन भईरहेकै छ भन्ने प्रश्नमा जिल्ला बन अधिकृत साहले भने, मान्छेको घरमा त चोरी हुन्छ। तर जंगलमा गिट्टी बालुवा उत्खनन हुन्छ भने कसरी पूर्ण रुपमा बन्द गराउन सक्छु?’
सिरहामा उत्खनन कार्य बन्द
सरकारले नदीनालाबाट गिट्टी बालुवा उत्खननमा प्रतिबन्ध लगाएपनि सिरहामा उत्खनन रोकिएन भन्ने सेतोपाटीमा समाचार प्रकाशित भएपछि उत्खनन रोकिएको छ। प्रहरी नदीनालाबाट गिट्टी बालुवा उत्खनन कार्य पूर्ण रुपमा बन्द गराएका छन्।
गिट्टी बालुवा उत्खनन गर्ने टिपर र ट्याक्टरलाई नियन्त्रणमा लिएर अबदेखि उत्खनन गरे कानून बमोजिम कारबाही गर्ने चेतावनी दिएका छौं, ईलाका प्रहरी कार्यालय लहानका प्रहरी निरीक्षक सन्तोष निरौलाले भने, ‘चेतावनी पछि अहिले उत्खनन पूर्ण रुपमा बन्द छ।’
