संविधानसभाको अर्को निर्वाचन सम्पन्न भएको एक महिना बितिसकेको छ। निकै विप्ल्याँटो अवस्थामा पनि शान्तिपूर्ण रुपमा सम्पन्न भएको संविधान सभाको निर्वाचनमा म्याग्दीवाट नेकपा एमालेका नवराज शर्माले १४ हजार भन्दा बढी मत प्राप्त गरी निर्वाचित भएका हुन्छ।
निर्वाचन सम्पन्न हुनुभन्दा करिव २ महिना पहिला एकीकृत नेकपा माओवादी म्याग्दीका इन्चार्ज गोविन्द शर्मा पौडेलले यस पंक्तिकारसँग एउटा औपचारिक अन्तरवार्ता कार्यक्रमका क्रममा आफ्नो पार्टीले २०६४ सालको संविधान सभाको निर्वाचनमा ल्याएको मत भन्दा दोब्बर मत ल्याएर विजयी हुने दाबी गरेका थिए।
निकै आत्मविश्वासका साथ गरिएको त्यो दाबीलाई पुष्टि गर्ने आधारहरुको बारेमा प्रश्न गर्दा पौडेलले मजवुत संगठन, योग्य उम्मेदवार अनि जनताको एमाओवादीप्रतिको विश्वास नै हो भनेर पुष्टि गर्न खोजेका थिए । स्मरणीय छ एनेकपा माओवादी –तत्कालिन नेकपा माओवादीका तर्फबाट २०६४ सालको निर्वाचनमा २३ हजार १ सय २ मत प्राप्त गरी पौडेल निर्वाचित भएका थिए भने यस पटकको निर्वाचनमा एनेकपा माओवादीका उम्मेदवार लोकेन्द्र विष्ट मगरले ६ हजार ४ सय ५० मत मात्र प्राप्त गरेका छन्र्नु ।
त्यसैगरी नेपाली काँग्रेस म्याग्दीले पनि यस पटकको निर्वाचनमा आफ्नो जीत निश्चित रहेको बताउँदै म्याग्दीमा अन्य पार्टीहरुको भन्दा आफ्नो पार्टीको संगठन बलियो रहेको र नेपाली काँग्रेसको पक्षमा जनलहर देखिएकोले नेपाली काँग्रेसले नै विजयप्राप्त गर्ने दाबी गरेको थियो। तर निर्वाचनको परिणाममा भने मतगणनाको सुरुदेखि नै नेकपा एमालेका नवराज शर्माले अग्रता कायम गर्दै अन्ततः विजय प्राप्त गर्दै सभासद् बन्न सफल भए ।
लाहुरे र मगर जातीको वाहुल्यता रहेको म्याग्दी जिल्लामा पैसा खर्च गर्न सक्ने र त्यसमा पनि मगर समूदायको व्यक्तिलाई उम्मेदवार बनायो भने चुनाव जित्न सकिन्छ भन्ने मान्यता बिकसित हुँदैगर्दा जनजाती इतरका नवराज शर्माको विजयले राजनीतिक दलहरुमा मात्रै होइन सामान्य जनतालाई पनि अब परम्परागत सोचाइमा परिवर्तन गर्न बाध्य बनाइदिएको छ।
२०४६ सालको राजनीतिक परिवर्तन पछि सम्पन्न भएका निर्वाचनहरुमा कुनै पनि पार्टीले एक पटक बाहेक अर्को पटक विजय प्राप्त गर्न नसकेको यथार्थतालाई हेर्ने हो भने म्याग्दीका जनताले प्रत्येक निर्वाचनमा नयाँ उम्मेदवारलाई चाख्ने,हेर्ने र विचार गर्ने गरेका छन्।
म्याग्दीका जनतामा विकसित हुँदै गरेको राजनीतिक चेतनासँगै राजनीतक दलहरुको सक्रियताले पनि निर्वाचनको परिणामलाई प्रभाव पार्ने त भयो नै साथसाथै पछिल्लो समय म्याग्दीका राजनीतिक पार्टीहरुले भए र पाएसम्म जनजाती, त्यसमा पनि पैसा खर्च गर्न सक्ने क्षमता भएको व्यक्तिलाई उम्मेदवार बनाउने ट्रेनलाई यसपटकको निर्वाचनमा नेकपा एमाले म्याग्दीले तोड्न खोजेजस्तो देखिएपनि वास्तविकता भने ' हेरौ न त के हुँदो रहेछ' भन्ने नै भएको र त्यसमा नेकपा एमाले म्याग्दी सफल पनि भएको जानकारहरुले बताएका छन्।
'चाख्ने र हेर्ने' को रणनीतिमा म्याग्दी एमाले सफल भएपनि यसले राजनीतिक दलहरुको मनोविज्ञानलाई भने उजिल्याई दिएको छ। यो सत्यलाई म्याग्दीका राजनीतिक दलहरुले त सजिलैसँग स्वीकार नगर्लान तर वास्तविकता के हो भने यस पटकको निर्वाचनमा पनि जनजाती र पैसावाला उम्मेदवार नै विजयी भएको भएदेखि म्याग्दीको प्रचलित उम्मेदवार छनोट परम्पराले दीर्घजीवन प्राप्त गर्ने थियो भन्ने कुरामा कुनै सन्देह रहने थिएन।
यस अर्थमा पनि यसपटकको निर्वाचनमा म्याग्देली जनताले नेकपा एमालेका नवराज शर्मालाई विजयी बनाएर सभासद शर्माको मात्रै परीक्षा गरेका छैनन् म्याग्दीका राजनीतिक दलहरुलाई पनि एउटा गतिलो पाठ सिकाएका छन् ' हामीलाई पैसाको लोभ नदेखाऊ र जातीय रुपमा विखण्डन गर्ने काम पनि नगर।चीरपरित र हाम्रै नजिकको राम्रो उम्मेदवार उठाऊ।'
जनताको यो मनोविज्ञानसंगत म्याग्दी वहुमुखी क्याम्पसका सहायक क्याम्पस प्रमुख प्रध्यापक तारानाथ शर्माले पनि सहमत हुनुहुन्छ। म्याग्दीको अहिलेको जनमत दुई प्रकारको भएको वताउँदै शर्माले भने, ' एउटा त सांगठनिक जनमत हो र अर्को पात्र अर्थात् उम्मेदवारको छनोटवाट प्रभावित जनमत हो।'
विगतका निर्वाचनहरुमा म्याग्देली जनताले लगातार एउटै पार्टीलाई विजयी नबनाउनुको कारण दलहरुको उम्मेदवार छनोट नै भएको वताउँदै प्रध्यापक शर्माले भने, 'पैसा र जातको आधारमा मात्रै चुनाव जित्न सकिन्छ भन्ने म्याग्दीका राजनीतिक दलहरुको सोचाइमा परिवर्तन आउन अब आवश्यक छ।'
निर्वाचनको समयमा मात्रै होइन राजनीतिक दलहरुले अघिपछि पनि सांगठनिक क्रियाशीलता वढाएर जनताको नजिक हुने र मन जित्न सक्ने हो भने जात विशेषलाई दिदैँ आएको प्राथमिकता त्यति महत्वपूर्ण नहुँदो रहेछ भन्ने दिव्य ज्ञान पनि यस पटकको निर्वाचनवाट राजनीतिक दलहरुले प्राप्त गरेको हुनुपर्दछ।
तत्कालिन नेकपा माओवादीले सुरु गरेको १० वर्षे सशस्त्र विद्रोह र त्यसपछि मौलाएको कुण्डलवाला पहलमान संस्कृतिका कारण नेपाली काँग्रेस, नेकपा एमाले , एनेकपा माओवादी र नेकपा माओवादीले भातृ संगठनको नाममा परिचालन गरेका युवा दस्ताहरु तँ भन्दा म के कम् को उद्धेश्यले गठन भएका र तिनीहरुमध्ये अधिकाँश एकअर्काकोप्रति वाहुवल प्रर्दशन गर्नकै लागि गठन भएका भन्ने कुरा जनताले राम्रोसंग बुझिसकेका छन्।
अघिपछि भन्दा निर्वाचनका बेला दलहरुले युवाहरुलाई नै वढि परिचालन गर्नुको पछाडि पनि यी र यस्तै कारणहरु रहेका बताउँदै प्रध्यापक शर्माले भने, 'तर पछिल्लो समय म्याग्दीमा पैसा खर्च गर्ने र गुण्डा पाल्ने प्रवृत्तिको पनि अन्त्य हुन लागेको जस्तो आभास मिल्न थालेको छ , जुन सकारात्मक हो।
हालै सम्पन्न संविधानसभाको निर्वाचनमा राजनीतिक दलहरुले राष्ट्रिय राजनीतिमा उठाएका एजेण्डाहरुलाई नै मूलतः मतदाताहरुले आधार वनाएका भएपनि म्याग्दीको सवालमा भने राष्टिय एजेण्डा, उम्मेदवारको व्यक्तिगत प्रभाव र सांगठनिक वर्चश्व तीनवटा आधारहरुलाई नै संगसंगै राखेर हेर्नुपर्ने बुझाई प्रध्यापक शर्माको रहेको छ। प्रध्यापक शर्माका अनुसार दलगत रुपमा हेर्ने हो भने म्याग्दीमा एनेकपा माओवादी कमजोर देखिएको छ भने नेपाली काँग्रेसले महत्वपूर्ण उपलव्धी हाँसिल गरेको छ।
त्यसैगरी स्थानीय वुद्धिजीवि तथा नेपाल ट्रेड युनियन काँग्रेस स्वतन्त्र म्याग्दीका सभापति दुर्गाराम सुवेदीले म्याग्दीका जनतामा राजनीतिक चेतना बढ्दै गएको बताउँदै अब जातीय आधार र पैसा खर्च गरेर मात्र निर्वाचन जित्न नसकिने बताए ।
राजनीतिक रुपमा चेतनशील हुँदै गरेका म्याग्दीका जनताहरु अव जात र पैसा होइन जिल्लाका समस्याहरुलाई बुझेको योग्य र सक्षम व्यक्तिलाई मात्र मत दिन थालेका बताउँदै सुवेदीले परम्परागत मान्यता र सोचाइमा राजनीतिक दलहरुले परिवर्तन गर्न आवश्यक रहेको प्रतिक्रिया दिए ।
