जो सत्तामा गयो उसैले सरकारबाट सञ्चालित हुने उद्योगहरूलाई कार्यकर्ता भर्ती बनाउँदा सरकारले सञ्चालन गरेका कयौं उद्योग विगतमा बन्द भए। हाल सञ्चालनमा रहेका अधिकाशं उद्योग पनि घाटामा चलिरहेका छन्। तीनमा योग्य व्यवस्थापक सट्टा पार्टीका कार्यकर्ता भर्ती गरिदा ती उद्योगहरु धरायसी बने।
वर्तमान उद्योगमन्त्री महेश बस्नेतले त्यही परम्परालाई पछ्याउँदै विराटनगर जुट मिल सञ्चालक समितिको अध्यक्षमा कार्यक्षेत्रबाहिरका र आर्थिक अनियमितताको आरोपमा कारबाहीमा परेका निलहरि काफ्लेलाई नियूक्त गरेका छन्। आफ्नै पार्टी एमाले समेतलाई ‘जिल्याएर’ मन्त्री बस्नेतले फिल्म निर्देशक काफ्लेलाई एक साताअघि समिति अध्यक्षमा नियुक्त गरेका हुन्।
काफ्ले चलचित्र निर्देशक समाजका उपाध्यक्ष हुन्। इटहरी घर भए पनि काठमाडौं धेरै बस्ने गरेका काफ्लेले मन्त्री बस्नेतको ‘नजिक’ भएका नाताले मिल सञ्चालक समिति अध्यक्षमा नियुक्ति पाएको श्रोतले जनाएको छ।
दुई वर्षका निम्ति मन्त्री बस्नेतले काफ्लेलाई नियुक्त गरेका हुन्। मिल सञ्चालक समितिमा काफ्लेको नियुक्तिप्रति बस्नेतको पार्टी एमाले नै आश्चर्यमा परेको छ।
‘चलचित्र निर्देशक मिल सञ्चालक समितिमा आए भन्ने हामीले सुनेका छौं,’ एमाले जिल्ला अध्यक्ष महेश रेग्मीले सेतोपाटीसँग भने, ‘तर पार्टीलाई यसबारे केही जानकारी छैन।’ उनका अनुसार जिल्लास्तरमा हुने राजनीतिक नियुक्तिबारे पार्टीको जिल्ला कमिटीलाई जानकारी हुनुपर्छ।
‘पार्टीमा उद्योग विभाग हेर्ने संयन्त्र पनि छ, तर यसबारे न पार्टीको जिल्ला कमिटीलाई जानकारी छ, न उद्योग विभाग हेर्ने संयन्त्रलाई,’ रेग्मीले भने, ‘त्यसकारण यसलाई राजनीतिक नियुक्ति भन्न मिल्दैन, व्यक्तिगत भए हामी जान्दैनौं।’
काफ्लेको पार्टीसँग खासै साइनो नदेखिएको एमालेले जनाएको छ। एमाले सुनसरी जिल्ला अध्यक्ष एवम् सभासद रेवतीरमण भण्डारीले भने, ‘छिटफुट बसोबास सुनसरी हो, तर उहाँ हाम्रो पार्टीको कुनै कमिटीमा बसेर योगदान गरेजस्तो लाग्दैन।’
विराटनगर जुट मिल गत वर्षको साउन २८ गतेदेखि बन्द छ। नेपाल सरकारले भारतीय कम्पनी वीन सम इन्टरनेशनल प्रा.लि.लाई २५ वर्षका लागि लिजमा दिएपनि नियमित विद्युत आपूर्तिको समस्या देखाउँदै कम्पनीले हात झिकेपछि मिल बन्द भएको थियो।
२०७० पुस ५ मा कलकत्तास्थित उक्त कम्पनीलाई सरकारले मिल हस्तान्तरण गरेको थियो। मिल सञ्चालन समिति र उक्त कम्पनीबीच सम्झौता हुँदा ३३ केभिए विद्युत उपलब्ध गराउने सर्त थियो तर, सर्त पूरा नगरेको भन्दै वीन सम मिल बन्द गरेर हिँडेको थियो।
त्यसयता मिल सञ्चालनको कुनै पहल भएको छैन। ‘मिल सञ्चालन समितिसँग ६ महिनादेखि सम्पर्क छैन,’ वीन सम कम्पनीको तर्फबाट जीएम नियुक्त भएका श्याम पौडेलले सेतोपाटीसँग भने, ‘सर्तबमोजिम ३३ केभिए विद्युत दिन सञ्चालक समितिदेखि मन्त्रीसम्म कति धायौं, कति धायौं । तर केही उपाय नचलेपछि कम्पनीले हात उठाएको हो।’
तत्कालीन अर्थमन्त्री शंकर कोइरालाले मिलको पुन: उद्घाटन गरेका थिए। त्यसपछि बनेको सरकारका उद्योगमन्त्री, हालका उद्योगमन्त्री बस्नेतसँग झन्डै दुई दर्जन पटक कुरा भइसकेको तर मिल सञ्चालनमा खासै चासो नदेखाएको पौडेलले बताए।
वार्षिक १ करोड ३५ लाख सरकारलाई बुझाउने गरी वीन समसँग लिज सम्झौता भएको थियो। पौडेलका अनुसार लिखित सम्झौतामा ३३ केभिए लाइन दिने सम्झौतामा मिल सञ्चालन थालिएको थियो। तर लामो समयसम्म ३३ केभिए विद्युत नदिएपछि सञ्चालन गर्न नसकिएको पौडेलले बताए। मिल बन्द भएपछि सञ्चालक समिति कामविहीन भएको थियो।
पौडेलका अनुसार सर्तबमोजिम काम गर्न मिल सञ्चालक समिति र सरकारले खासै चासो नराखेका कारण मिलमा सबैको नियुक्ति अस्थायी थियो । मिलको करोडौंका सामग्री मर्मतपछि सञ्चालन गरिए पनि सम्झौता पालना नभएकाले अहिले मिलमा कोही छैनन्।
को हुन् नवनियूक्त अध्यक्ष काफ्ले?
सामान्य परिवारका काफ्ले फिल्म क्षेत्रमा लाइटम्यान हुँदै निर्देशक बनेको बताइन्छ। उनले ‘चाहन्छु म तिमीलाई नै’ र ‘खग्रास’ नामका दुई फिल्मको मात्र निर्देशन गरेका छन्।
नवनियूक्त काफ्ले फिल्म क्षेत्रमा विवादित रहँदै आएका छन्। पछिल्लो समय उनको सक्रियता फिल्म निर्माण-निर्देशनमा भन्दा पनि फिल्म राजनीतिको चलखेलमा बढी रहँदै आएको छ। यसअघिको कार्यकालमा वोर्डका सदस्य बनेका काफ्लेलाई एफक्यूफ हललाई सिफारिस पत्र बनाइदिन एक लाख रूपयाँ घूस मागेको आरोपमा मुछिएका थिए।
आरोप लागेपछि उनलाई वोर्डमा सिफारीस गरेको निर्माता संघले फिर्ता बोलाएको थियो तर उनले अटेर गरे।
निर्माता संघको कोटामा वोर्ड सदस्य बनेका काफ्ले घूसकाण्डमा मुछिएपछि निर्माता संघले एक छानविन समिति गठन गर्यो। त्यो समितिले उनलाई दोषि पाइएको भन्दै कारबाही गर्न सिफारीस गरेको थियो। जस अनुसार उनी संघको साधारण सदस्यसमेत नरहने गरी निलम्बनमा परे। उनका विरूद्ध विकास बोर्डका कर्माचारीले बहिस्कारको आन्दोलन नै गरे।
घूस काण्डमा उनी विरुद्ध मुद्दा पर्यो तर प्रमाण नुगेको भन्दै काठमाडौं जिल्ला अदालतबाट सफाइ पाए। तात्कालिन समयमा हल सञ्चालकले आफूहरूसँग काफ्लेले उक्त रकम मागेको बताएका थिए।
त्यस्तै निर्देशक समाजमा पनि नेतृत्वको कार्यशैलीलाई लिएर असन्तुष्ट रहँदै आएको उपाध्यक्ष ऋषि लामिछानेको समूहले सामूहिक राजीनामा दिएको थियो। यसमा पनि उनले चलखेल गरेको चर्चा छ। राजीनामा काण्डपछि उनी समाजको उपाध्यक्ष पदमा मनोनित भए।
राजनीतिक नियूक्ति हुने भएकाले काफ्लेको पहिलो रोजाइ उदयपुर सिमेन्ट कारखाना थियो तर विविध कारणले नमिलेपछि उनलाई विराटनगर जुट मिल्समा नियूक्ति दिइएको हो। श्रोतले उदयपुर सिमेन्टमा पनि एक हाँस्य कलाकारलाई नियूक्त गर्ने तयारीमा मन्त्री रहेको बताएको छ। काफ्ले बस्नेतसँग निकट भएकाले उक्त पद हत्याउन सफल भएको बताइन्छ।
एक साताअघि नियूक्ति लिएपनि काफ्लेले बुधबार आफ्नो जन्मदिन पारेर पदभार ग्रहण गरेका हुन्। उनी अहिले राजधानी फर्किसकेका छन्।
अध्यक्ष नियुक्तिपछि काफ्लेले मिललाई पुरानै अवस्थामा फर्काउनु आफ्नो कार्यकालको उद्देश्य भएको जनाएका छन्। ‘मिललाई पुरानै अवस्थामा सञ्चालन गर्नका निम्ति म विशेष पहल गर्छु,’ काफ्लेले भने। उनले यस किसिमका फरक क्षेत्रमा फरक क्षेत्रका मान्छे आउन नहुने भन्ने होइन भन्दै उद्योग व्यवस्थापनको क्षेत्रमा आफ्नो कुनै अनुभव नभएको बताए।
राणा शासनकालमा १९३६ सालमा स्थापना भएको जुटमिल सरकारी बेवास्ता, राजनीतिक हस्तक्षेप, व्यवस्थापनको लापरबाही, कच्चा जुटको अभावलगायत समस्याले २०६५ सालमा बन्द भएको थियो ।
वि.सं. २००७ सालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलनसँग जोडिएको यो जुट मिललाई सञ्चालन गर्नुपर्ने माग विराटनरबासीले गर्दै आएका थिए । बिपी कोइराला, गिरिजाप्रसाद कोइराला, मनमोहन अधिकारी, माधवकुमार नेपालजस्ता राजनीतिक हस्तीहरूले राजनीतिक यात्रा यही मिलबाट सुरू गरेको इतिहास छ।
२०७० सालमा पुनः सञ्चालन भएपछि १४ मेट्रिक टन दैनिक उत्पादन गरिरहेको मिलमा चार सय मजदुर कार्यरत थिए। पूर्ण क्षमतामा २० मेट्रिक टन उत्पादन हुने र दुई हजार बढीले रोजगारी पाउने अपेक्षा गरिएको थियो।
मिलको स्वामित्वमा रहेको दुई अर्ब रूपैयाँ बराबरको विराटनगर-२० रानीस्थित ६७ बिगाहा जमिन, दुई वटा छ सय ८ किलोवाटका पावर हाउस, एउटा टर्वाइन पावर हाउस र मेशिनहरू छन्।
