दोस्रो संविधान सभा पछि सबैभन्दा ठूलो पार्टी बनेको नेपाली कांग्रेसले सम्भवतः आज नयाँ नेतृत्व पाउनेछ।
शुसील कोइरालाको निधन पछि पार्टीको बागडोर सम्हाल्न कार्यबाहक रामचन्द्र पौडेल, शेरबहादुर देउवा र कृष्णप्रसाद सिटौला मैदानमा थिए। सभापति पदको उमेद्वारले स्पष्ट ५१ प्रतिशत मत प्राप्त गर्नुपर्ने पार्टीको विधान अनुरूप कुनै पनि उम्मेद्वारलाई बहुमत नल्याएपछि पुनः आज मतदान हुँदैछ। सबैभन्दा कम मत ल्याउने सिटौला नेतृत्व दौडमाबा बाहिरिएका छन्।
कांग्रेसको जिल्ला अधिवेशनमा गाउँका मतदाता कम आउने वा आफ्नो विपक्षका मतदाता आउन नदिने अनि थोरै मतान्तरले पनि जिल्ला सभापतिमा विजयी हुने विकृति बढ्दै गएपछि पार्टीमा स्पष्ट बहुमतको व्यवस्था लागू गरेको थियो।
पोखरामा सम्पन्न १०औँ महाधिवेशनबाट यो व्यवस्था केन्द्रीय सभापतिका हकमा लागू गरियो ।
काँग्रेसका यसअघिका महाधिवेशनमा सभापति पदमा दुईभन्दा बढी उम्मेदवारले प्रतिस्पर्धा गरेपनि यस्तो अवस्था भने कहिल्यै आएको थिएन।
आजै अपरान्ह हुने दोस्रो चरणको चुनावबाट नयाँ नेतृत्वको टुंगो लाग्छ। यस बिचमा दुवै सभापतिका प्रत्यासीले आ आफ्नो जितको सुनिश्चित भएको दाबी सार्वजनिक गर्दै आएका छन् जसले पार्टीलाई ध्रुवीकरणको बाटोमा लगेको स्पष्ट हुन्छ।
महाधिवेशन कुनै पनि प्रजातान्त्रिक पार्टीको भविष्य निर्माणको मुहान हो जसले पुरानाहरूमा परिस्कृत गर्ने मौका प्रदान गर्छ भने नयाँ नेतृत्वमा जवाफदेहीताका साथ सदृढ र सवलीकरणको बाटो अवलम्वन गर्नैपर्ने वाध्यत्मक परिस्थिति समेत सिर्जना गर्छ।
झण्डै दुई दशक पछि कोइराला परिवार बाहिर कांग्रेसको नेतृत्व जादैछ। केही अपवादलाई छोडेर अन्य अवस्थामा करिब करिब कोइराला नेतृत्व सफल र सवल देखिएको छ।
महाधिवेशनको मुखमा भएको सुशील कोइरालाको निधनले कांग्रेसको संस्थापन पक्षलाई परेको नेतृत्व बिहिन असरको अप्रत्क्ष फाइदा शेर बहादुर देउवालाई परेको देखियो।
नेतृत्वमा रहन जति सहज छ त्यसमा आइपर्ने चुनौतिसँगको मुकाबिला गर्न त्यति नै कठीन छ। नेपाली राजनीतिक दलमा दुई धार प्राय सबैमा देखिन्छ यसको प्रमुख कारण ब्यक्तिगत स्वार्थ, पदीय जिम्मेवारी र सत्ता लुप्सा नै हो। जसले संस्था कमजोर पार्नुका साथै बेथिति, खराब परम्परा र परिपाटीलाई हावी राख्छ।
विखण्डन, गुटगत क्रियाकलाप र पार्टी भित्रको अराजकतालाई चिर्न सक्नु नयाँ नेतृत्वको पहिलो कर्तव्य हो।
राष्ट्रिय राजनीतिमा सहमति र सहकार्यको आवश्यकता खड्किएको बेला उसैको नेतृत्वमा बनेको संविधान कार्यान्वयन, समाजवादको स्थापना, छिमेकी राष्ट्रहरुको भूमिका अहिलेको टट्कारो समस्या हो जुन नयाँ नेतृत्वले विजयको माला लगाउनुभन्दा अगावै सोच्न जरूरी छ।
नेता र कार्यकर्तामा विगतमा जस्तै गुट, उपगुट, भेलाले निरन्तरता पाइरह्यो भने पार्टी नेतृत्व कमजोर सावित हुनेछ। पार्टीभित्र जति एकता हुन्छ त्यति नै काम गर्ने क्षमतामा पनि वृद्धि हुन्छ। त्यसैले पक्ष विपक्ष वा फलानो र चिलानोकोलार्इ विर्सेर सबैलाई समेटेर समान अवसर र जिम्मेवारी दिनु आवश्यक छ।
महाधिवेशनको हार र जितको दृष्टिकोणले पार्टी भित्र कुनै ठाउँ पाउनु हुँदैन यसलाई सहज र सरल तरिकाले लोकतान्त्रिक अभ्यासका रुपमा दुबै पक्षले बुझ्नु आवश्यक छ।
मोर्चागत भन्दा पार्टीगत एकताको खाँचो सिङ्गो मुलुकलाई आवश्यक छ त्यसकारण पार्टी भित्रको एकताले मात्र यी सबै कुरा सम्भव छ भन्ने अवका निर्वाचित पदाधिकारीहरुले बुझ्नैपर्छ।
सैद्धान्तिक स्पष्टतामा मात्र दृढ देखिएको हिजोको कांग्रेसमा ब्यवहारिक र समय सापेक्ष परिवर्तित हुँदै वैचारिक अडिक आवश्यक छ जसले गर्दा आफ्नो स्वभिमान र अस्तित्व हिजोका दिनमा झै नेपाली कम्युनिष्ट पार्टीहरु भन्दा एक कदम अगाडि रहेको आफ्नो शाख बचाइ राखोस्।
पार्टीलाई गुटउपगुटमा विभाजित हुनबाट मुक्त गरि एकताबद्ध बनाउन आफ्नो तर्फबाट पहल कदमी लिने प्रतिवद्धता लिनसक्नु पर्छ।
महाधिवेशनबाट नेतत्व छनौट गरेर फर्कदै गर्दा कुनै पनि गुटमा विभाजित भएको काँग्रेस होइन , एकतावद्ध भएको काँग्रेस भएको सन्देश लिएर जानुपर्छ। महाधिवेशनमा सहभागि प्रतिनिधि र सम्पर्ण काँग्रेसजनको यहि चाहना हो। त्यो एकताबद्ध काँग्रेसले मात्रै आज हाम्रासामु देखिएका चुनौतिको एकमुष्ट सामना गर्न सक्छ।
