सात दशक लामो इतिहास भएको पार्टी नेपाली कांग्रेस १३ औँ महाधिवेशनको संघारमा छ। यो पार्टीको अधिवेशनका गतिविधिलाई नियाल्दा लाग्छ, कांग्रेसीहरू गुट केन्द्रीत राजनीति गरिरहेका छन्। संगठनभित्र वैचारिक बहस र मदभेद हुन्छन्। तर, मतभेदहरू व्यक्ति केन्द्रीत भए भने त्यसले पार्टीको आन्तरिक लोकतन्त्रलाई त खराब पार्छ नै लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यताको परिपालना गर्ने प्रतिबद्धता बोकेको राजनीतिक दलप्रति पनि गम्भीर प्रश्न उठ्ने छ।
लामो इतिहास बोकेको कांग्रेसमा हजुरबादेखि नाति–नातिनीहरूको जमघट देखिन्छ, तर त्यहाँ एक दुईजना प्रत्यासीले बाहेक आफ्नो ‘नीति र कार्यक्रम’लाई महत्व दिएका छैनन्। माहाधिवेशनमा स्पष्टरूपमा दुई पक्ष देखिएका छन्। यी पक्ष कुनै निश्चित वैचारिक पक्ष नभएर अमूक व्यक्तिका गुटका रूपमा देखिएका छन्। यसले नेपाली राजनीतिक दलभित्र मौलाउँदै गएको व्यक्तिवादलाई प्रष्ट संकेत गरेको छ। आशन्न १३औं महाधिवेशनको प्रक्रियामा रहेको नेपाली कांग्रेसको स्थानीय तहको अधिवेशनको गतिविधि र त्यहाँ प्रष्टरूपमा छुट्टिएको गुटलाई हेर्ने हो भने कांग्रेसभित्र दुई पक्ष लडिरहेका छन्, पक्ष विपक्ष बनेर। वास्तवमा कांग्रेसमा २०५३ को अधिवेशनदेखि नै नीतिगत आदर्शहरू विसर्जित भैसकेको थियो। त्यतिबेला कृष्णप्रसाद भट्टराईलाई हटाउन शुरु भएको गुटकै निरन्तरता कांग्रेसको जारी अधिवेशनसम्म पनि देखिँदै आएको छ।
यसरी उही विचार, उही सिद्धान्त र उही शैली भए पनि राजनीतिक दलले व्यक्ति–गुटको राजनीतिलाई प्रश्रय दिनुले लोकतन्त्रलाई सबल र सुदृढ बनाउँदैन, बरु लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यतामा ह्रास ल्याई राजनीतिक अराजकता निम्त्याउँछ। हुन त कांग्रेस अनुभवी र परिपक्व राजनीतिक विचारक, विश्लेषकहरु भएको पार्टी हो। यो पार्टीका प्रष्ट वैचारिक चेतना र सबल नेतृत्व क्षमता भएका नेता कार्यकर्ता प्रशस्त छन्। नेतृत्वमा सीमित व्यक्ति मात्र पुग्न सम्भव छ, सांगठनिक संरचना र मान्यताका आधारमा। यसर्थ, सक्षम र योग्य हुँदाहुँदै पनि सबैले नेतृत्वको अवसर पाउँछन् भन्ने छैन। कसै न कसैको त्यागले नै राजनीतिक दल, संगठन दह्रो, गतिशील र जीवन्त हुने हो। यस्तो त्यागमा ‘हार’ र प्राप्तिमा ‘जित’ नभएर त्याग तथा प्राप्ति दुवैमा जित हुने गर्छ, यस्तो जित व्यक्तिको नभएर समग्र पार्टीको जित हो।
यो तथ्यलाई गम्भीरतापूर्वक मनन गरेर अघि बढ्न सके स्वयं कांग्रेसलाई मात्र नभएर समग्र लोकतन्त्र र मुलुकलाई नै हितकर हुनेछ। समग्रमा कांग्रेसीहरुले गुटगत स्वार्थलाई भन्दा दलको वैचारिक दृढतालाई जीवन्त राख्ने प्रण गर्न जरुरी छ। नीतिबिनाको व्यक्तिगत गठबन्धनले कांग्रेस धराशायी बन्दै गएको छ र त्यो नै चिन्ताको विषय हो। विगत २० वर्षदेखिको नीतिगत विचलनबाट कहिले सुध्रिन्छ, कांग्रेस?
