रामायणकी सितालाई आफ्ना छोराहरुको पहिचानको चिन्ता थिएन। आधुनिक नेपाल भएको भए आफ्ना छोराहरुको पहिचानका लागि लडेरै सिताको जुनी वित्थ्यो। वाल्मीकी आश्रममा जन्मिएका लव कुशको नागरिकता बनाउने बेलामा सिताले रामलाई उपस्थित गराउँन सक्दैन थिइन होला। अनि नेपाल सरकारीका कर्मचारीले लवकुशको नागरिकतामा ‘बाबुको ठेगाना नभएको’ भनेर नागरिकतामा लेखेको लेख्दा लव कुशले के गर्थे ? शायद त्यो नागरिकता लुकाएर च्यातेर अर्कै नागरिकता बनाउँथे कि? के भन्न सकिन्छ र।
महाभारतमा प्रसिद्ध पात्र वेदव्यास कि आमा मत्स्यगन्धा थिइन्। परासर ऋषिको वासनाको आवेगबाट उनी गर्भवती भइन् र छोरा जन्मेपछि उनले परासर ऋषिलाई नै बुझाइदिइन र वेदव्यास वनमा नै हुर्के। उनको नागरिकतामा ‘आमा पत्ता नलागेको’ भनेर लेखिन्थ्यो कि? वा मत्स्यगन्धाले पालेको भए ‘बाबुको ठेगाना नभएको लेखिन्थ्यो कि?’ तिनै वेदव्यासको संसर्गबाट महाभारतका महत्वपूर्ण पात्र धृतराष्ट र पाण्डु जन्मिए। तर पाण्डु र धृतराष्ट्रका आमाका श्रीमानहरुको पहिले नै मृत्यु भइसकेको हुँदा उनीहरुको नागरिकतामा बाबुको नाम ‘वेदव्यास भनेर लेखिन्थ्यो वा ‘बाबुको पत्ता नलागेको’ भनेर लेखिन्थ्यो होला? भन्न गाह्रो छ। यो प्रश्नको उत्तर त नेपालका संसद र नागरिकता दिने प्रमुख जिल्ला अधिकारीलाई सोध्नु पर्छ।
यदि युधिष्ठिर, भिम र अर्जुनको नागरिकता अहिले बनाउने हो भने र कुन्तिलाई पौराणिक पात्र ‘के यिनी सबैका बाबु’ पाण्डु हुन भन्ने प्रश्न गर्ने हो भने ‘उनले मेरो लोग्ने मेरो सन्तानका बाबु होइन भन्थिन कि।’ अनि ‘को हो त यिनका बाबु?’
यिनले भिन्दा भिन्दै चरित्रको नाम लिन्थिन होला? नेपालका नागरिकता बनाउने कर्मचारिले कुन्तिलाई झपारेर युधिष्ठिर भिम अर्जुनको नागरिकतामा ‘बाबु पत्ता नलागेको’ भनेर लेखिदिन्थे होला । अनि जीवनमा जहाँ जाँदा पनि यिनलाई ‘कस्ति आमाबाट जन्मिएछन्’ भनेर अपमानित हुनु पथ्र्यो होला ।
कुन्ती , द्रौपदी आदि अहिलेको युग मा जन्मेको भए शायद कुन्तीले सराप दिन्थिन कि कर्मचारीलई। तर बिचरा कर्मचारीको के दोष र , उसलाई त कानुन ले जे भन्छ त्यै गर्ने न हो।
विश्वामित्र र मेनुकाको संसर्गबाट जन्मिएकि शकुन्तलाको नागरिकता बनाउनु प¥यो भने ऋषिले के भनेर लेख्न आग्रह गर्थे होलान? ‘आमा र बाबु पत्ता नलागेका’ वा ‘वनमा पाएको’ भनेर लेखिदिन्थे होलान नेपालका कर्मचारीले ?
महाभारतका अर्का पात्र भिमको हिडिम्बा संग संसर्ग भएर जन्मिएका घटोत्कच नागरिकता बनाउँनु पर्दा हिडिम्बाले पक्कै पनि भिमलाई उपस्थित गराउँन सक्दैन थिइन होला। अनि घटोत्कचको नागरिकतामा ‘जन्मदा बाबुको ठेगाना नलागेको, बाबुको पहिचान नभएका,े पितृत्व पत्ता नलागेको’ भनेर नागरिकता दिइन्थ्यो कि? पौराणिक काल देखि अहिलेसम्म कतिपय सन्तानहरु यस्तै प्रकारले ‘पितृत्व’ को ठेगाना नभएर बाँचिरहेका छन् । तर यिनी मध्ये आमा को हो भत्रे चाँहि सबैलाई थाहा छ।
द्रौपदीका ५ पुत्रका बाबु ५ पाण्डव थिए। यदि उनीहरुको नागरिकता बन्दो हो त द्रौपदीका ५ पुत्रका नागरिकतामा बाबुको ठाउँमा भिन्दा भिन्दै नाम लेखिन्थे होला। त्यो बेलामा कसैले द्रौपदीलाई किन एउटै आमाबाट जन्मिएका छोराहरुको नागरिकतामा भिन्दा भिन्दै बाबुको नाम छ भनेर प्रश्न गर्थै होलान्?
बाइबलका अनुसार जिसस क्राइष्ट कि आमा मरियमको कसैसँग पनि संसर्ग नभइकन नै क्राइष्ट जन्मेका थिए। उनको नागरिकतामा मरियमले इशुका बाबुको नाम कसको लेखाउँथिन होला? वा ‘उनको नागरिकतामा ‘बाबुको ठेगाना नलागेका’े भनेर लेख्थिन होला?
यी सबै चरित्रहरुमा ‘बाबु को हो’ भत्रे ‘बाबुको ठेगाना नलागेको’ तर आमा चाँहि सबैलाई स्पष्ट सँग थाहा भएका पात्र छन्। अर्थात आमाले स्विकार गरेपछि मात्र पितृत्वको ठेगाना लाग्छ । यदि आमाले भनिनन् भने कसरी पितृत्वको ठेगाना लाग्छ र? यस्तो अवस्थामा पनि ‘बाबुको नाम सँगै जोडाउन पर्ने आमाको अस्तित्व को कतै कदर नहुने ?
विवाह पछि लोग्नेले छोडेर गएका महिलाहरु वा पारपाचुके भएसकेपछि जन्मेका संतानहरुको नाममा बाबुको नाम कस्को लेख्ने?
नेपालमा केही महिलाहरुले श्रीमानको संसर्गबाट संतान नहुँदा ‘कृत्रीम’ गर्भाधान गरेर बच्चा जन्माएका छन्। यदि वास्तवमा त्यस्ता बच्चाको बाबुको नाम खोज्ने हो भने त कसरी वीर्य दान गर्नेहरुलाई खोज्ने होला?
केही अविवाहित महिलाहरुले कुनै बालबालिकालाई धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री भनेर पाले भने र ति बालबालिकाको नाममा नागरिकता बनाउँनु प¥यो भने ‘बाबुको नाम’ लेख्ने ठाउँमा के लेख्नु होला? वा तिनलाई नागरिकता नै नदिने? धर्मपुत्र/धर्मपुत्री भनेर पालिएका वा बालबालिकालाई नागरिकता पनि दिलाएर जीवन सुचारु रुपले चलाउन नसक्ने आमालाई ती धर्मपुत्र÷धर्मपुत्रीले कती सराप्दा हुन?
जब सम्म मधेसका नेताहरुले आफ्नो संतानलाई ‘पहिचान’ दिलाउन महिलाको अस्मिताको आदर गर्दैनन र छोरीलाई १६ वर्ष पछि नागरिकता दिन चाहँदैनन । उनीहरुले जब ‘नागरिक अधिकार को कुरा गर्छन। अनि प्रश्न सोध्नै पर्छ—के मधेसका नेताहरुको शब्दकोषमा नागरिक अधिकार छोरीहरुको हुदैन?
