हामी महिलाहरू केही मालसामान छ भने बडो जतन गर्छौ। लुगा फोहोर भए धोएर स्त्री लगाउँछौं, सुतीको लुगामा माड राख्छौं। मोटर, मोटरसाइकल र मोबाइलको पनि जतन गर्छौं।
एकातिर पैसा तिरेर किनेका मालसामानहरुलाई अति ध्यान दिने महिलाहरुले अक्सर शरीरलाई चाँहि ध्यान दिंदैनन्। शरीरमा समस्या भैसकेपछि अस्पताल गएर पैसा खर्च गर्नुपर्दा र मानसिक तनावले गर्दा हुने पीडालाई विचार गरेर पनि महिलाहरुले आफ्नो शरीरलाई मोबाइल जत्तिको महत्व पनि दिएको पाइन्न।
नुहाएर, बाहिरबाट अनेक सुगन्ध लगाएर, गहनाले सजाएको शरीरको भित्री पार्टपुर्जाहरु कस्ता छन्, हाड जोर्नीमा ठीक छ कि छैन, हाडहरू लचिला छन् कि छैनन्, फोक्सोमा प्राण वायु पुगेको छ कि छैन कहिले वास्ता वास्ता गरिन्न।
आफूले कमाएको पैसा पछि बुढ्यौलीलाई चाहिन्छ भनेर पनि महिलाहरू वचत गर्छन्। बैंकमा व्याजमा राखेर जग्गा र सुन किनेर सुरक्षित राख्छन्। तर, शरीरलाई सुरक्षित राख्न के गर्छौं? घर, जग्गा, पैसा छ भनेर सुरक्षित महसुस गर्ने हामी यी सबै जोडजाम गरेको शरीर स्वास्थ्य राख्न कति समय दिन्छौं?
हामी हाम्रो स्वास्थ्यको लागि समय दिने गर्दैनौ, किनभने हामीहरु शरीरलाई सहजै रूपमा पाएको शरीरलाई के वास्ता गर्नु भन्ठान्छौ। यसका उदाहरणहरु तपाई हाम्रो जीवनमा पाइला पाइलामा देखिन्छ।
विभिन्न किसिमका उदाहरण मध्ये बारम्बार देखिएको समस्यामा टेबुलमा बसेर काम गर्नेहरु महिलाहरूमा ढाड दुख्ने समस्या देखिन्छ।
ढाड दुख्ने समस्या भए कि रेखा श्रेष्ठलाई एक स्वास्थ्य कर्मीले 'तपाई एकैचोटी लामो समयमा कम्प्युटरमा काम नगर्नोस्। काम गर्दा डेढ दुई घण्टामा उठनोस्। हल्का योगासन, व्यायाम गर्नोस्।' भनेर बुझाउँदा रेखाले भनेकी थिइन्, 'मैले त लामो समय कम्प्युटरमा बसेर काम गर्नै पर्छ, नत्र त समयमा मैले काम सिध्याउँदिन।'
स्वास्थ्यकर्मीले भने, 'अहिले यदि तपाईको ध्यान दिनु भएन पछि त लामो समय ओछ्यानमा पर्दा समस्या पर्ला कि?' रेखाले त्यो कुरा सुनेर केही त बुझिन, तर त्यसलाई व्यवहारमा उर्तान सकिनन् वा चाहिनन्। पछि ढाडको अति पीडा भएर उनी १० महिना नै ओछ्यान परिन्।
यस्ता समस्याको रोकथाम गर्न महिलाहरुको जीवनको विभिन्न पक्षमा योगासनले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ। महिनावारी हुदाँ पेट दुख्ने समस्यादेखि, महिलाहरुको लागि योगासन गर्भावस्थामा पनि स्वस्थ रहनमा मद्दत पुर्याउँछ र प्रसव सहज हुनमा पनि मद्दत गर्छ।
महिनावारी सुकेपछि आदि बेलामा देखा पर्ने सक्ने केहि समस्याको पनि सहज तरिकाले समाधान गर्नमा योगासनले मद्दत गर्न सक्छ। तर कहिले योगासन नगर्ने, एक दुई दिन गरेपछि त 'मलाई केही पनि फाइदा भएन' भनेर छोडिदिने गरियो भनेर अवश्य पनि योगासनले केहि पनि मद्धत पुर्याउँदैन।
योगासन त दिनदिनै गर्नुपर्छ र यसको असर जादुको छडिले झैँ एकै दिनमा देख्न पाइन भने कुरामा चोहि ध्यान राख्ने पर्छ। यदि महिलालाई गर्भावस्था कुनै जटिलता छैन। (जस्तो उच्च रतचाप, खुट्टा सुनिएको, अति टाउको दुख्ने जस्ता समस्याछैन र शीशु ठीक ठाँउमा बसेको छ भने) साधारण योगासनले स्वस्थ रहनमा मद्दत गर्छ। गर्भवस्थामा सुक्ष्म व्यायम, गर्दा उनको शरीरको रत्तचाप सञ्चालन राम्रो हुन्छ।
गर्भावस्थामा बारम्बार वाकवाक आउने खान मन नलाग्ने जस्ता समस्या हुनु स्वभाविक हो। यसको लागि पनि अलि अलि गरेर खाना खाने, चिल्लो प्रदार्थहरु बढी नखाने र आफूलाई उपयुक्त हुने र सहज र सरल योगले यी समस्या कम गर्न मद्धत गर्छ।
धेरै बेर उभिदाँ अथवा हिँड्दा ढाड दुख्ने र पिडौला दुख्ने समस्याको योगासन गरेर कम हुन मद्धत पुग्छ।
गर्भवस्थामा विशेष गरेर 'पुतली आसन' गर्दा हाडहरु बलियो र लचिलो बनाउँछ। भुइमा बसेर दुईवटा पैताला जोडेर घुँडा तलमाथि गर्ने आसनलाई पुतली आसन भनिन्छ। पुतलीको प्वाख जस्तै कडा तलमाथि गरिने भएकाले सायद यसलाई त्यो नाम दिइएको होला।
प्रायः जसो आसनहरु जनावरको नाममा हुन्छन र। जस्तो 'मार्जरी आसन' अर्थात बिरालो आसन। यस आसनमा बिरालोले ढाड माथि पार्दा गर्ने क्रियाकलाप त्यहि गरिन्छ र यसले ढाडको दुखाइमा कम गर्न मद्धत गर्छ।
सामान्य प्रसब पछि यो आसन गर्दा महिलाको शरीरको लचकता आउँछ। त्यस्तै प्रकारले शशकासन (अर्थात खरायो आसन) ले पनि पेटलाई स्वस्थ राख्न, र मेरुदडको लचकता बढाउन मद्धत गर्छ।
लगातार एउटै आसनमा अवस्थामा बसेर काम गर्दा ढाडमा असजिलो पना आउँछ र त्यसलाई हटाउन पनि शशकासनले मद्धत गर्छ।
कतिपय योगगुरुले शशकासनले मन शान्त पार्न पनि मद्धत गर्छ भन्छन्। मुसलमानहरुले प्राथना गर्दा पढिने नमाज पनि झण्डै झण्डै शशकासन जस्तै हुन्छ
प्रसव अवस्था पछि कतिपय महिलाहरुको शरीर मोटो हुन जान्छ। शिशुलाई दुध ख्वाउनु परेकोले प्रायः खाना बढी नै खाइन्छ र बढी चिल्लो र गुलियो खानाखाएपछि तौल बढनु स्वभाविक नै हो। तौल बढ्न नदिन न पौष्टिक तर चिल्लो कम भएको खानाको प्रयोग र विभिन्न योगासन जस्तो बसेर र उठेर टाउकोले घुँडा छुने (जानु शिर्षासन र पाद हस्तासन), पर्वतासन, गोमुखासन, वज्रासन आदिले पनि तौल कम गर्नमा मद्धत गर्छन्।
योगासन, योगको एउटा पक्ष मात्र हो। जीवनमा खानपान, काम र आराम बीचको सन्तुलन, अनुशासन आदिले पनि महिलाको स्वास्थको लागि ठूलो भूमिका खेल्छ। तर योगासन गरेर महिलाको क्यान्सर निको हुन्छ, पाठेघरमा उल्टो बसेको शिशु सुल्टो हुन्छ भन्दा चाँही आँखा चिम्लेर बिश्वाश नगर्नोस् किनभने योगाशनले जीवनमा ठूलो भूमिका त खेल्छ। तर, सबै रोगहरु र समस्या निको चाँही हुँदैन।
